به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از مثلث آنلاین، علی لاریجانی رئیس پیشین مجلس شورای اسلامی و مجری توافقنامه ۲۵ ساله ایران و چین طبق شنیده ها با روی کارآمدن دولت سیزدهم از سمت خود در راهبری این توافقنامه استعفا داده تا پیگیری فرآیندهای مربوط به این سند راهبردی ۲۵ ساله به دست تیم دولت و معاون اول رئیس جمهور سپرده شود.
سنگ بنای قرارداد راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین به سفر سال ۹۴ شی جینگ پی به ایران بازمی گردد. دراین سفر ضمن انعقاد ۱۷ سند همکاری میان دو کشور مقرر شد طرفین پیگیر انعقاد قراردادی استراتژیک و طولانی مدت باشند اما در فضای پس از برجام نگاه غرب گرایانه دولت روحانی باعث کاهش روابط میان ایران و چین و تاخیر ۵ ساله پیگیری توافقنامه ۲۵ ساله میان این دو کشور شد.
سردی روابط میان دولت روحانی و چین به قدری زیاد بود که سال ۹۷ پس از آنکه آمریکا از برجام خارج شد چین حاضر به همکاری با دولت روحانی نشد. سال ۹۷ در دوران خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم های اقتصادی علیه ایران، ایران بار دیگر خواهان گسترش روابط با بلوک شرق شد اما چینی ها که رفتار سرد دولت روحانی با این کشور را در سالیان گذشته تجربه کرده بودند حاضر به همکاری با دولت وی نشدند. چینی ها در این دوران جدید حاضر به تعامل با نظام جمهوری اسلامی ایران بودند اما با دولت روحانی نه! نگاه غرب گرایانه دولت روحانی در سیاست خارجه و همچنین بی تمایلی چینی ها مبنی بر تداوم همکاری با دولت روحانی باعث شد بعد از چند سال معطل ماندن سند راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین از سوی رهبر انقلاب، علی لاریجانی به عنوان مجری این توافقنامه از سمت ایران انتخاب شود.
آغاز فصل جدیدی اجرایی شدن قرارداد میان ایران و چین به اسفند ۹۷ و سفر ظریف و لاریجانی به پکن بازمی گردد. در واکنش به این سفر ظریف در توئیتی تلویحا به نقش لاریجانی در پیگیری قرارداد ایران و چین اشاره کرده و نوشت: «آقای لاریجانی رئیس مجلس را در سفر به پکن برای انجام گفت وگوهای مهم با رئیس جمهور شیء و رهبران چین درخصوص شراکت جامع راهبردی دو ملت همراهی کردم.»
چند ماه بعد از این سفر نیز پیش نویس نهایی برنامه جامع همکاری ۲۵ ساله ایران و چین بعد از ۴ سال به تصویب هیات دولت رسید و بعد از آن پس از چند ماه بررسی و گفت وگو پیرامون مفاد این سند راهبردی درنهایت ۷ فروردین ۱۴۰۰ به امضای وزرای خارجه دو کشور رسید.
این سند در ابعاد مختلف می تواند برای ایران مهم و استراتژیک باشد. حال به نظر می رسد با روی کارآمدن دولت سیزدهم نگاه ایران در فضای بین الملل نیز دچار تغییر شده و براین اساس طبیعی است که مبتنی بر سیاست متوازن دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم قرارداد ایران با چین نیز با جدیت و دقت بیشتری نسبت به قبل توسط دولت پیش برود. در ادامه ایران گزارش سعی می کنیم با بازخوانی روابط میان ایران و چین در دهه گذشته میزان اهمیت تعاملات میان دو کشور را در عصر جدید بررسی کنیم.
چین حامی ایران در بی اثر کردن تحریم های فلج کننده
آغاز تعاملات جدی ایران و چین در مسائل اقتصادی به دولت دهم بازمی گردد. سال ۲۰۱۲ پس از صدور قطعنامه های سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم های شدیدی علیه ایران وضع می کنند. در نتیجه این تحریم بلافاصله دسترسی ایران به منابع ارزی خود در سایر کشورها محدود می شود و خیلی از کشورهای خریدار نفت ایران همانند هند و کره جنوبی همکاری خود با کشورمان را در زمینه واردات نفت قطع می کنند.
اما در این شرایط چین به عنوان یکی از واردکنندگان اصلی انرژی از ایران، همچنان به واردات نفت از کشورمان ادامه می دهد که در نتیجه این تدوام همکاری نه تنها صادرات نفت ایران کاهش نمی یابد بلکه درسال ۹۱ -۹۰ ایران رکورد بیشترین میزان فروش نفت طی صد سال اخیر را می زند. همکاری چین با دولت دهم در خنثی سازی تحریم ها تنها به مساله واردات انرژی و نفت خلاصه نشد.
در دو سال پایانی دولت دهم با وضع تحریم های اتحادیه اروپا و آمریکا علیه ایران، پیمانکاران غربی نیز از ایران خارج شدند اما پیمانکاران چینی ازجمله شرکت CNPC نه تنها خاک ایران را ترک نکردند بلکه طبق برنامه از قبل تعیین شده پروژه خود را در توسعه میدان آزادگان شمالی به اتمام رساندند. این شرکت شهریورماه ۹۱ درست در اوج تحریم ها قرارداد دیگری با ایران منعقد کرد که طبق آن میزان تولید نفت ایران از میدان آزادگان جنوبی به ۱۷۵ هزار بشکه در روز می رسید.
بازخوانی تعاملات ایران با چین در ابتدای دهه ۹۰ به خوبی نشان می دهد این کشور در اوج دور نخست تحریم های فلج کننده اتحادیه اروپا و آمریکا علیه اقتصاد ایران نه تنها همراهی لازم با این کشورها را نداشته بلکه در موارد متعددی با ایران نیز در دور زدن تحریم ها ازجمله در حوزه فروش نفت، تبادلات بانکی و سرمایه گذاری در کشور همکاری لازم کرده است.
فرصت سوزی های دولت روحانی در تعامل با شرق
روابط میان ایران و چین در دهه ۹۰ همواره تعاملی نبوده است. سال ۹۲ بعد از آنکه دولت حسن روحانی با ایده اصلی حل مناقشه هسته ای ایران از طریق مذاکره با کشورهای غربی ازجمله آمریکا روی کار می آید روابط ایران با چین نیز دستخوش تغییرات جدی می شود که در ادامه به بررسی روابط میان دو کشور در این دوران می پردازیم. در دولت یازدهم مانند دولت های نهم و دهم چین خواستار حفظ روابط استراتژیک خود با ایران بود اما روحانی و تیم وی راه حل مشکلات اقتصادی کشور را در تعمیق روابط با غرب و حل مشکل هسته ای ایران می دانستند، به همین دلیل دولت یازدهم به سمت نادیده گرفتن شرق به امید نتیجه بخش بودن مذاکرات هسته ای رفت.
نخستین نشانه این نادیده انگاری اخراج شرکت CNPC چین از میدان نفتی آزادگان توسط وزارت نفت دولت روحانی بود. مسئولان وقت وزارت نفت در توجیه این اخراج استدلال می کردند که روند کند پیشرفت پروژه توسط چینی ها باعث گرفتن چنین تصمیمی شده است. این ادعا درحالی صورت می گرفت که شرکت چینی در دولت نهم ودهم پروژه های مختلفی را در میادین ایرانی طبق زمان بندی از پیش تعیین شده به نتیجه رسانده بود.
برخلاف ادعای وزارت نفت دولت یازدهم به نظر می رسد اصل قضیه اخراج شرکت CNPC به نگاه غرب گرایانه دولت روحانی در آن سال ها بازمی گردد. در همین رابطه برخی از کارشناسان حوزه انرژی معتقدند تمایل وزارت نفت وقت به سرمایه گذاری شرکت انگلیسی – هلندی و بدنام رویال داچ شل در میدان آزادگان باعث کنارگذاشتن شرکت چینی شده است. در آن سال شرکت رویال داچ شل پیمانکار توسعه همین میدان مشترک در عراق نیز بود.
پس از اخراج چینی ها مسئولان وزارت نفت برای آن که حسن نیت خود را به شرکت داچ شل اثبات کنند حتی در اقدامی ضدمنافع ملی اطلاعات مخزن موجود در طرف ایران را در اختیار شرکت رویال داچ شل گذاشتند اما این شرکت درنهایت بدون انجام همکاری با ایران صرفا با گرفتن اطلاعات مربوط به مخازن نفتی مشترک ایران با عراق در آزادگان خاک کشورمان را ترک کرد تا ایران بی آنکه قراردادی با شرکت شل امضا کند متحمل ضرری هنگفت و میلیاردی شود.
نادیده گرفتن چینی ها توسط دولت روحانی تنها به اخراج شرکت های وابسته به این کشور از ایران ختم نشد. این نادیده انگاری ها پس از انعقاد برجام نیز شدت گرفت. به عنوان مثال سال ۹۴ برجام شی جین پینگ رئیس جمهور چین به عنوان نخستین میهمان خارجی پس از انعقاد برجام به منظور تعمیق روابط میان دو کشور به تهران سفر می کند. این سفر می توانست فرصت بزرگی برای ایران باشد تا با انعقاد قراردادهای اقتصادی مناسب و مبتنی بر منافع ملی روند توسعه سیاسی اقتصادی کشورمان شتاب گیرد اما نه تنها از این فرصت استفاده نشد بلکه رفتار سرد دولت روحانی که آن روزها دلخوش به گسترش تعاملات ایران با کشورهای غربی به منظور حل مشکلات داخلی بود باعث شد چینی ها با دلخوری سفر خود را کوتاه کرده و خاک ایران را ترک کنند. فرصت سوزی و نگاه شرق ستیزانه دولت روحانی به امید حل مشکلات کشور به وسیله ارتباط با کشورهای غربی در آینده نیز ادامه پیدا کرد. یکی دیگر از این موارد به پیشنهاد ۵۰ میلیون یورویی چینی ها به دولت روحانی پیش از روی کارآمدن ترامپ بازمی گردد.
در همین راستا رئیس انجمن فاینانس چین به تهران آمد و با مسئولان وقت ازجمله علی لاریجانی، رئیس مجلس و ولی الله سیف، رئیس بانک مرکزی نیز دیدار و گفت وگوهایی داشت. مطابق پیشنهاد چینی ها آنها در قالب تسهیلات ۵۰ میلیون یورویی به صورت فاینانس قصد سرمایه گذاری در پروژه های زیربنایی ایران را داشتند. ایران نیز با یک سال تنفس به بازپرداخت تسهیلات به صورت نقدی می پرداخت. چینی ها حتی حاضر بودند به جای دریافت نقدی تسهیلات خود از ایران نفت به قیمت روز دریافت کنند. این پیشنهاد چینی ها نیز که درآینده به ویژه پس از خروج آمریکایی ها از برجام می توانست اقتصاد کشورمان را در برابر تحریم ها مقاوم کند به دلیل نگاه غرب گرایانه دولت روحانی به نتیجه نرسید.
علاءالدین بروجردی، سفیر اسبق ایران در چین و رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس روایت قابل تاملی از رفتار دولت روحانی با این پیشنهاد چینی ها دارد. بنابر اظهارات بروجردی پس از بازگشت هیات چینی به کشورشان، کاشان، مشاور آخوندی وزیر وقت راه و شهرسازی آب پاکی را روی دست هیات چینی ریخت و گفت «خودتان را معطل نکنید.» بعد از این سخنان مشاور آخوندی سفیر سابق چین در ایران و نفر اول هیات مذاکره کننده نامه ای به بروجردی می نویسد و در آن با گلایه از دولت روحانی می گوید: «شما این گونه می خواهید از منافع ملی خود دفاع کنید؟ ما سه بار چنین تسهیلاتی را به روسیه داده ایم و این تسهیلات ویژه برای کشورهای نزدیک به ماست.» آن چیزی که مشخص است دولت روحانی طی این سال ها به امید تعمیق روابط با کشورهای غربی به سمت نادیده انگاری متحدان شرقی ایران ازجمله چین رفت. براساس همین نگاه دولت است که چین سال ۹۷ پس از خروج ترامپ از برجام و آغاز دور جدید تحریم ها حاضر به همکاری با دولت ایران در دور زدن تحریم مانند سال ۹۱-۹۰ نشد.
آذری جهرمی با قرار وثیقه آزاد شد/ علت احضار به دادگاه چه بود؟
