باکتری گوشتخوار عامل نوعی بلای ناگهانی است که با صیت های نکروزان پوسته یا بلای ناگهانی گوشتخوار همچنین شناخته می شود. این مصیبت یکی از بلای ناگهانی های عفونی است که به سرعت گسترش یافته و موجب بافت مردگی می شود. گوناگون مختلفی از عفونت های باکتریایی می توانند موجب بروز بلای ناگهانی گوشتخوار بشوند. بیماری گوشتخوار یک بیماری خطرناک است که تا اینکه می تواند موجب مرگ فرد بشود.
علل مبتلا به باکتری گوشتخوار
بیشتر موارد بیماری گوشتخوار توسط استرپتوکوکوس های گروه A و استافیلوکوکوس به تنهایی یا در همراهی با سایر باکتری ها بروز می کند. همچنین کلوستریدیوم ها نیز عوامل بروز این بیماری هستند؛ مخصوصا اگر در بافت گاز پیدا بشود. به خاطر تکنیک های قوی ترِ جداسازیِ میکروبیِ باکتری های هوازی، اغلب گونه هایی از قبیل باکتروئید، پپتواسترپتوکوکوس و کلوستریدیوم از ناحیهٔ آلوده کشت می شوند. اغلب کشت بافت آلوده به بیماری گوشتخوار محتوی ترکیبی از برخی باکتری های هوازی مانند اشرشیا کلی، کلبسیلا، سودوموناس و … است.
بسیاری از پژوهشگران نتیجه گیری کرده اند که باکتری های هوازی ابتدا به بافت آسیب زده و موجب هیپوکسی (کاهش اکسیژن در بافت موردنظر) شده و سپس باکتری های بی هوازی موجب گسترش و پیشرفت عفونت می شوند. این امر در بیماری گوشتخوار ناشی از چندین باکتری دیده می شود که اغلب یک گونه از باکتری ها به رشد و زنده مانی سایر گونه ها کمک می کنند.
در موارد نادری ویبریو ولنیفیکوس باعث بروز بیماری گوشتخوار در فرد می شود. این امر مخصوصا در افراد دارای بیماری کبد مشاهده می شود. آلودگی با ویبریو ولفینیکوس زمانی رخ می دهد که فرد غذای آلوده به ویبریو ولنیفیکوس را بخورد یا این باکتری با زخم این فرد تماس مستقیم برقرار بکند.
علائم و نشانه های بیماری گوشتخوار
- به جای بهبود، محل عفونت دچار اریتما (قرمزی) و ورم می شود.
- محل آسیب بسیار به درد حساس است و درد در ناحیهٔ پوست ممکن است در نقاطی که قبلا اریتما داشته، اتفاق بیفتد.
- وجود درد بسیار بیشتر از چیزی که با توجه به شواهد ظاهری انتظار داریم.
- تب و لرز.
- خستگی.
علائم ثانویه یا پیش رونده عبارت اند از:
- تغییرات پیش روندهٔ پوست مانند ایجاد زخم و تاول های ریز؛
- تغییر رنگ پوست؛
- زخم های نکروتیک؛
- تشکیل گاز در بافت (که می تواند باعث ایجاد احساس سوزش در زیر پوست بشود)؛
- ترشح مایعات و چرک از محل آلوده نیز می تواند با پیشرفت عفونت رخ بدهد؛
- ممکن است قبل از شروع تغییرات پوستی فرد به گندخونی (گسترش عفونت به جریان خون و پخش شدن آن در بدن) دچار بشود؛ مخصوصا اگر بیماری گوشتخوار در بافت های داخلی رخ بدهد.
- شوک عفونی (که می تواند با حضور باکتری در خون، فشار خون پایین، تنفس سریع و تغییراتی در وضعیت ذهنی فرد همراه باشد).
تشخیص بیماری گوشتخوار
اغلب تشخیص اولیهٔ بیماری گوشتخوار براساس سابقهٔ پزشکی فرد و علائم بیماری است. به عنوان مثال تشخیص اولیهٔ یک بیمار دیابتی با فیستول مقعدی که دچار درد، ورم و تغییرات پوستی در ناحیهٔ بیضه است، قانقاریای فورنیه است. درحالی که ممکن است یک بیمار دیابتی دیگر با نارسایی کبد و تغییرات پوستی (تاول های ریز) و در معرض آب لب شور دچار عفونت ویبریو ولفینیکوس تشخیص داده بشود. درمان اولیه اغلب براساس تشخیص اولیه آغاز می شود. زیرا انتظار برای تشخیص قطعی عامل عفونت می تواند روند درمان را به تاخیر انداخته و احتمال پیشرفت بیماری و مرگ ناشی از آن را افزایش بدهد.
تشخیص نوع گرم باکتری ها از ترشحات ناشی از محل یا بافت برداری می تواند به پزشک اطلاعاتی بدهد که او نتیجه گیری بکند چه ارگانیسمی باعث ایجاد عفونت شده است. به عنوان مثال رنگ آمیزی گرم می تواند درباره گرم مثبت یا گرم منفی بودن باکتری و درنتیجه شکل آنها اطلاعاتی به پزشک بدهد. تشخیص قطعی به جداسازی ارگانیسم از بیمار و به کمک تکنیک های ایزوله سازی باکتری های هوازی و در موارد نادری روش های کشت قارچ بستگی دارد.
ارگانیسم های جداشده از محل عفونت باید موردمطالعه قرار بگیرند تا مقاومت آنتی بیوتیکی شان مشخص بشود. زیرا بسیاری از ارگانیسم های عامل بیماری گوشتخوار به انواع مختلفی از آنتی بیوتیک ها مقاوم اند. به سرعت باید با یک جراح مشاوره بشود تا بافت برداری و اقدامات درمانی بالقوه (مانند قطع عضو) به سرعت انجام بگیرد. بااینکه گاهی پرتو ایکس گاز موجود در بافت را نشان می دهد، ولی پژوهشگران توصیه می کنند برای نشان دادن گاز در بافت و مشخص کردن گستردگی عفونت آزمایش های سونوگرافی فراصوت داپلر، سی تی یا ام آرآی انجام بشود. بسیاری از پزشکان آزمایش های اضافی مانند شمارش گلبول سفید (که در اثر بیماری گوشتخوار افزایش می یابد)، نیتروژن اوره خون و سدیم (که در بیماری گوشتخوار کاهش می یابد) و سایر آزمایش ها را برای مشخص کردن وضعیت بیمار انجام بدهند.
پیشگیری بیماری گوشتخوار
تا وقتی که عفونتی در بافت فرد وجود نداشته باشد، بیماری گوشتخوار بروز نمی کند. بنابراین درمان مناسب و فوری عفونت ها در پیشگیری از بیماری گوشتخوار موثر است. هر اقدامی که در پیشگیری از عفونت موثر باشد، می تواند به پیشگیری از بیماری گوشتخوار کمک بکند. انجام اقداماتی مانند شستن دست ها، کنترل کردن وضعیت بریدگی ها و زخم ها در بیماران دیابتی، خودداری از تماس فیزیکی با افراد آلوده به استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به آنتی بیوتیک و رعایت بهداشت مناسب در پیشگیری از عفونت های اولیهٔ منجر به بروز بیماری گوشتخوار موثر است. بیمارانی با دستگاه ایمنی ضعیف یا سرکوب شده باید بیشتر مراقب عفونت ها باشند. افرادی دارای بیماری های کبدی باید مراقب غذاهای دریایی با آلودگی احتمالی با ویبریو ولفینیکوس باشند. همچنین افراد دارای بیماری های کبدی باید مراقب باشند که بریدگی ها یا عفونت های احتمالی پوست شان با آب گرم آلوده به ویبریو ولفینیکوس در تماس قرار نگیرد تا از بروز بیماری گوشتخوار ناشی از این باکتری پیشگیری بشود.
پزشک ها و جراح ها نقش مهمی در پیشگیری از بیماری گوشتخوار دارند. برخی موارد بیماری گوشتخوار می توانند در صورت عفونت محل بریدگی در جراحی بروز بکنند. بنابراین پزشکان باید از تکنیک های استریل سازی مانند استفاده از دستکش و روپوش استریل برای پیشگیری از گسترش عفونت در بیماران استفاده بکنند. تکنیک های جراحی دقیق در برخی نقاط مستعد عفونت می تواند در پیشگیری از عفونت موثر باشد. ازجمله این عمل های جراحی می توان به روده برداری، اپیزیوتومی و قطع عضو با زخم های تروماتیک اشاره کرد.
بیماری گوشتخوار واگیردار نیست. ولی ممکن است افراد غیرآلوده به طور فیزیکی در تماس با بیماران مبتلا به بیماری گوشتخوار قرار گرفته و به ارگانیسم عامل بیماری آلوده شده و حتی درنهایت به بیماری گوشتخوار مبتلا بشوند. به عنوان مثال ممکن است فرد در تماس با ضایعه ای آلوده به استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به آنتی بیوتیک قرار گرفته و به آن آلوده بشود. انتقال باکتری اغلب نیازمند تماس مستقیم بیمار با فرد یا وسایلی است که می تواند ارگانیسم ها مانند استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به آنتی بیوتیک را به پوست فرد دیگر منتقل بکنند. انتقال عفونت همیشه به یک آسیب پوستی مانند بریدگی نیاز دارد تا ارگانیسم ها بتوانند باعث ایجاد عفونت بشود.
درمان بیماری گوشتخوار
در زمان تشخیص ابتدا بیمار باید بلافاصله بستری شده و تزریق درون وریدی آنتی بیوتیک ها بلافاصله آغاز بشود. انتخاب اولیهٔ آنتی بیوتیک ها به نوع باکتری عامل ایجاد بیماری گوشتخوار بستگی دارد. اما بسیاری از پزشک ها بر این باورند که باید ابتدا از مجموعه ای از آنتی بیوتیک ها استفاده کرد تا بتوانند بیمار را از استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به آنتی بیوتیک (MRSA) و عفونت باکتری های بی هوازی و عفونت های ناشی از چندین باکتری محافظت بکنند. جداسازی و شناسایی ارگانیسم های عامل عفونت می تواند به پزشک در انتخاب بهترین آنتی بیوتیک در درمان عفونت کمک بکند.
اگر در تشخیص اولیه مظنون به بیماری گوشتخوار هستید، بلافاصله با یک جراح باید مشورت بکنید. حضور جراح در انجام عمل درن (تخلیهٔ ترشحات) یا قطع عضو بافت مرده و بافت برداری برای کشت و شناسایی عامل عفونت ضروری است. ممکن است پزشک انجام اقداماتی مانند وکیوم تراپی (درمان زخم با فشار منفی) را توصیه بکند. نوع جراح موردنیاز به محل آلودگی بستگی دارد. به عنوان مثال یک جراح اورولوژی باید برای درمان قانقاریای فورنیه مورداستفاده قرار بگیرد. همان طوری که پس از تشخیص سریع باید به سرعت درمان آنتی بیوتیکی آغاز بشود، اقدامات سریع جراحی نیز در بیشتر موارد بیماری گوشتخوار می تواند از مرگ و سرعت پیشرفت بیماری بکاهد.
بسیاری از مبتلایان به بیماری گوشتخوار وضعیت خوبی ندارند و باید تحت مراقبت های شدید پزشکی قرار بگیرند. گندخونی و نارسایی اندام ها (کلیوی، ریوی و دستگاه قلبی-عروقی) باید با اقدامات تهاجمی درمان بشوند تا شانس بقای بیمار افزایش بیاید. درمان هایی مانند استفاده از لولهٔ تنفس، تزریق درون وریدی مایعات و داروها برای تقویت دستگاه قلبی-عروقی ممکن است نیاز بشود. بااینکه اکسیژن درمانی پرفشار در بسیاری از بیمارستان ها موجود نیست، ولی بهتر است در روند درمان استفاده بشود تا اکسیژن بتواند رشد باکتری های بی هوازی را متوقف کرده و به ترمیم بافت کمک بکند. این روند درمان، جایگزین استفاده از آنتی بیوتیک ها یا اقدامات جراحی نیست. اما استفاده از این روش در کنار درمان آنتی بیوتیکی و عمل جراحی در پژوهش ها توانست قطع عضو یا مرگ را درحدود ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش بدهد. آسیب در برخی بیماران به حدی شدید است که شاید نیاز به پیوند پوست، جراحی پلاستیک یا قطع عضو وجود داشته باشد.
طول دورهٔ درمان بیماری گوشتخوار بسیار متفاوت است و معمولا به شدت بیماری و واکنش بیمار به درمان بستگی دارد. بیمارانی با بیماری گسترده ممکن است به ماه ها درمان نیاز داشته باشند؛ مخصوصا اگر به پیوند عضو یا جراحی پلاستیک نیاز داشته باشند.
