سرطان رشد غیرقابل کنترل سلول هایی است که به بافت های اطراف خود حمله و آنها را تخریب می کنند. در سرطان دهان هم رشد سلول ها در دهان، زخمی ایجاد می کند که بهبود نمی یابد. سرطان دهان می تواند لب ها، زبان، گونه ها، سقف دهان، نرم کام، سخت کام، سینوس ها و حلق را دربرگیرد و اگر درست و به موقع، تشخیص داده نشود و درمان آن پیگیری نشود، حتی خطر مرگ هم وجود خواهد داشت.
علل و عوامل سرطان دهان
- وجود سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان دهان
- استعمال هر نوع دخانیات : جویدن تنباکو خطر ابتلا را ۵۰ برابر می کند. کشیدن سیگار خطر ابتلا را شش برابر می کند.
- مصرف مشروبات الکلی : مصرف نوشیدنی های الکلی، خطر ابتلا را شش برابر می کند.
- قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید
- بیماری هایی مانند «لوکوپلاکی» نوعی لکه قرمز یا زخم دهان که روی دهان تاثیر می گذارد و احتمال خطر بروز سرطان دهان را افزایش می دهد.
علائم سرطان دهان
- گوش درد طولانی مدت
- لثه های قرمز یا سفید
- وجود زخم طولانی مدت در دهان
- خونریزی بدون علت در دهان
- از دست دادن دندان ها
- وجود برجستگی در ناحیه گردن
- بی حسی در ناحیه لب یا چانه
- وجود درد هنگام بلع غذا
- احساس مداوم مزه ترشی در دهان که حتی پس از مصرف دارو برطرف نمی شود.
- ورم، لکه های زبر و برآمدگی روی لب ها، زبان و یا گردن
- شل شدن دندان ها
- درد مداوم و احساس ناراحتی در دهان
- زخم پشت گلو و سختی در بلعیدن غذا
- مشکل حرکت فک
- از آن جا که نمی توانید غذا را قورت دهید، دچار کاهش وزن می شوید.
- گرفتگی یا تغییر صدا
- بوی نامطبوع دهان
اگر چه این علایم همیشه مربوط به سرطان دهان نیستند، اما در صورت مشاهده این علایم به دندانپزشک مراجعه کنید.
تشخیص سرطان دهان
وقتی برای معاینه ی عمومی دندان ها به دندانپزشک مراجعه می کنید، دندانپزشک دهان را از بُعد بررسی سرطان هم مورد معاینه قرار می دهد. به عبارت دیگر، دندانپزشک می تواند گردن، سر، صورت و حفره ی دهان را ارزیابی کند و ببیند که توده، برآمدگی یا تغییرات غیرعادی بافت در این نواحی وجود دارد یا خیر. دندانپزشک ضمن بررسی موارد گفته شده به دنبال وجود زخم یا تغییر رنگ بافت های دهانی هم خواهد بود.
گاهی اوقات برای بررسی نواحی مشکوک نیاز به بافت برداری (بیوپسی) است. انواع مختلفی از «بیوپسی» وجود دارد و انتخاب بهترین گزینه برعهده ی پزشک خواهد بود. بسیاری از پزشکان از روش «بیوپسی براش» (brush biopsies) استفاده نمی کنند. زیرا این روش، علی رغم سادگی در صورتی که نتیجه «بیوپسی» مثبت باشد، باید از «بیوپسی اسکالپِل» (بافت برداری با تیغ جراحی) هم استفاده شود. تست بِراش روشی است که با وسیله ای مخصوص از بافت دهانی نمونه برداری می شود؛ «بیوپسی» با تیغ جراحی هم دارای انواعی است: «بیوپسی اکسینال» (excisional) و «انسیالیزه» (incisional). در مورد اول تمام بافت مورد نظر و مورد دوم، تنها بخشی از ناحیه ی مورد نظر برداشته می شود. پزشکان بنا به طبیعت مشکل و لزوم برداشتن بافت از یکی از این دو روش «بیوپسی» بهره می برند. بعضی از پزشکان نیز با لیزر کار «بیوپسی» را انجام می دهند.
پیشگیری از سرطان دهان
موادغذایی مناسب برای پیشگیری از سرطان دهان شامل مرکبات و میوه و سبزی های سرشار از ویتامین C است.
چنانکه نتایج تحقیقات مرکز سلامت جامعه دانشگاه هاروارد روی ۴۲ هزارمرد نشان داد، وجود مقدار کافی ویتامین ث، احتمال ابتلای مردان به ضایعات پیش سرطانی دهان را ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش می دهد.
درمان سرطان دهان
اگر سرطان فراتر از دهان و یا گلو پخش نشده باشد، با استفاده از جراحی درمان امکان پذیر میباشد. اگر سرطان زیاد باشد یا به گردن نیز سرایت کرده باشد، ممکن است برای کنترل آن جراحی، پرتودرمانی و حتی شیمی درمانی ضروری باشد.
سخن پایانی
هر چقدر هم خودتان دست به معاینه بزنید و اوضاع را بررسی کنید، باز هم ممکن است زخم یا لکه هایی خطرناک و ریز از دیدتان دور مانده باشند. انجمن سرطان آمریکا به افراد بالای ۲۰ سال توصیه می کند، هر ۳ سال یکبار برای چکاپ نزد دنداپزشک بروند. افراد بالای ۴۰ سال هم باید به طور سالیانه برای معاینه ی دهان و دندان به دندانپزشک مراجعه کنند. با مراجعه به دندانپزشک از او بخواهید که وضع دهان و دندان را معاینه کند. هر چقدر زودتر متوجه وجود سرطان بشوید، موفقیت درمان بیشتر خواهد شد.
