حافظه کوتاه مدت
حافظه کوتاه مدت که حافظه ی اصلی یا فعال هم نامیده می شود، حافظه ای است که در مدت ۳۰ ثانیه تا چند روز تولید می شود. از آنجایی که حافظه کوتاه مدت باید در مدت زمان کمتری به خاطر آورده شود، توانایی مغز برای ذخیره ی این نوع حافظه محدودتر است.
حافظه کوتاه مدت و حافظه بلندمدت در نقاط متفاوتی از مغز ایجاد می شوند. حافظه کوتاه مدت در لوب پیشانی قشر مغز ایجاد می شود، درحالی که حافظه بلندمدت در هیپوکامپ ایجاد و برای ذخیره ی همیشگی، به قسمت هایی از مغز منتقل می شود که مربوط به زبان و ادراک هستند.
برای فعال نگه داشتن حافظه کوتاه مدت، فرایند یادگیری باید دائما تکرار شود و اگر اطلاعات فورا در مغز پردازش و تکرار نشوند، به سرعت از خاطر محو می شوند. اما در حافظه بلندمدت اطلاعات به صورت دائمی ثبت می شوند و توانایی فرد برای به خاطرآوردن آنها به سرنخ های مختلف بستگی دارد.
علائم و نشانه های ضعف حافظه کوتاه مدت
- اشیائی را که به طور روزمره با آنها سروکار دارید، گم می کنید؛
- حین صحبت کردن، یادآوری کلمات مناسب برای تان دشوار است؛
- آنچه را که خوانده اید، به یاد نمی آورید؛
- وارد اتاقی می شوید اما فراموش می کنید چه کار داشتید؛
- اسم افراد را اشتباه می گویید.
- عدم تشخیص چهره
- ناتوانی در تشخیص مکان ها
- سردرگمی یا بی نظمی
- پرسیدن سؤال های یکسان به طور مکرر
توجه : فراموش کردن نام افراد برای خیلی ها پیش می آید، بنابراین اگر فقط یکی دوبار نام افراد را فراموش کردید، نیازی نیست به پزشک مراجعه کنید. اما اگر به طور مرتب اسامی را فراموش می کنید و نشانه های بالا را هم دارید، بهتر است این موضوع را جدی تر بررسی کنید.
علل ضعف حافظه کوتاه مدت
استرس: مقدار بیش ازحدِ کورتیزول (هورمون استرس) به همراه آدرنالین ممکن است بر مهارت های شناختی همچون حافظه تأثیر منفی بگذارد و یکی از علل ضعف حافظه کوتاه مدت محسوب شود. افراد بسیاری با کمک روش های مدیریت استرس توانسته اند میزان استرس را در زندگی شان کاهش بدهند.
پرت شدن حواس: پرت شدن حواس می تواند یکی از علل ضعف حافظه کوتاه مدت باشد. از آنجایی که محرک های زیادی در اطراف مان وجود دارند و افراد زیادی سعی در جلب توجه مان دارند، حواس پرتی و فراموش کردن برخی چیزها (مانند قرار ملاقات) به سادگی اتفاق می افتد. همچنین اگر درباره ی مسئله ای خیلی نگران باشیم یا بیش ازحد به آن توجه کنیم، امکان فراموش کردن آن وجود دارد.
افزایش سن: اگر میانسال یا مُسن هستید، ممکن است اخیرا متوجه شده باشید فراموشکارتر شده اید. پس از کامل شدن رشد، مغز دیگر سلول های مغزی جدیدی تولید نمی کند؛ یعنی به جای سلول هایی که می میرند، هیچ سلول جدیدی جایگزین نمی شود و درنتیجه تعداد سلول های مغز کاهش می یابد. در این حالت فعال بودن و کار کشیدن از حافظه می تواند مفید باشد. سیگار کشیدن، رژیم غذایی نامناسب و مصرف مشروبات الکلی از عوامل شناخته شده ای هستند که منجر به ضعف فکری در دوران پیری می شوند.
اعتیاد به الکل : «سندرم کورساکوف»، نوعی زوال مغزی است که ممکن است بر اثر اعتیاد به الکل رخ بدهد. این بیماری ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد و در افراد معتاد به الکل شایع تر است.
آسیب مغزی: در موارد حاد، آسیب مغزی ممکن است منجر به مشکلات حافظه شود. عفونت ها، تومور های مغزی یا ضربه دیدن سر می توانند ازجمله علل ضعف حافظه کوتاه مدت باشند.
درمان های دارویی: مصرف برخی از درمان ها و داروها هم می تواند یکی از علل ضعف حافظه کوتاه مدت باشد. شیمی درمانی یکی از روش هایی است که ممکن است باعث ایجاد تغییراتی در مغز شود. اگر به تازگی استفاده از داروی خاصی را شروع کرده اید و متوجه کاهش تمرکز و افزایش فراموشکاری خود شده اید، به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
کمبود ویتامین (B1 و B12) : فقدان بعضی ویتامین های، به ویژه ویتامین های B1 و B12 می تواند توانایی حافظه را تحت تاثیر قرار دهد.
مشکلات تیروئید: غده تیروئید مسئول کنترل متابولیسم شما است. بنابراین داشتن یک تیروئید بیش از حد فعال یا غیر فعال می تواند منجر به ایجاد مشکلات حافظه مانند فراموشی و دشواری در تمرکز شود.
نحوه ی تشخیص ضعف حافظه کوتاه مدت
معاینات پزشکی که برای تشخیص اختلال حافظه انجام می شود، شامل بررسی تاریخچه کامل پزشکی بیمار است. برای این منظور کمک های یکی از اعضای خانواده یا دوست مورد اعتماد می تواند مفید باشد. پزشک سؤالاتی در مورد جزئیات مشکلات حافظه پرسیده و همچنین چند تست حافظه را انجام خواهد داد. پزشک همچنین یک معاینه کامل فیزیکی از بیمار به عمل آورده و پرسش هایی در مورد سایر علائم فیزیکی خواهد پرسید.
بسته به نتایج آزمون، پزشک ممکن است بیمار را به متخصصانی مانند متخصص مغز و اعصاب، متخصص امراض دوران پیری و یا متخصص بهداشت و سلامت روان معرفی نماید. آزمون های دیگری در این رابطه ممکن است شامل:
- آزمون شناختی برای ارزیابی توانایی تفکر.
- آزمایش خون برای عوارض مختلف از جمله کمبود ویتامین B-12 و بیماری تیروئید
- آزمایشات تصویربرداری مانند ام.آر.آی و یا سی تی اسکن.
- نوار مغز (EEG) برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی مغز.
- کشیدن مایع نخاعی.
- آنژیوگرافی مغزی که از اشعه X برای مشاهده جریان خون از طریق مغز استفاده می کند.
روش های درمان از دست دادن حافظه
نخستین و مهم ترین مرحله درمان اختلال حافظه، تشخیص قطعی آن است. بسیاری از عوارض پزشکی که باعث از دست دادن حافظه می شوند، در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان هستند.
درمان های کاهش حافظه بستگی به علت ایجاد کننده آن دارد. بسیاری از موارد اختلال حافظه ممکن است با درمان برگشت پذیر باشند. به عنوان مثال:
- از دست دادن حافظه ناشی از مصرف داروها ممکن است با تغییر داروها برطرف شود.
- مصرف مکمل های غذایی می تواند برای مقابله با کاهش حافظه ناشی از کمبودهای تغذیه ای مفید باشد.
- درمان افسردگی ممکن است برای درمان کم حافظگی ناشی از افسردگی موثر واقع شود.
- در برخی موارد مانند سکته مغزی، درمان ممکن است شامل تمرین و آموزش کارهایی مانند راه رفتن باشد. در برخی موارد دیگر، حافظه بیمار ممکن است در طول زمان بهبود یابد.
- داروهای برای درمان مشکلات حافظه ناشی از بیماری آلزایمر موجود است. همچنین داروهایی برای کمک به کاهش فشار خون وجود دارند که می توانند به کاهش خطر آسیب مغزی بیشتر و زوال عقل مرتبط با فشار خون بالا کمک کنند.
پیشگیری
عادت های سالم زیر می تواند خطر ابتلا به از یاد بردن چیز بخصوص، آسیب های سر، دیوانگی، سکته مغزی و سایر علل احتمالی از دست دادن حافظه را کاهش دهد:
- از مصرف زیاد الکل و مواد مخدر اجتناب کنید.
- هنگام ورزش کردن، زمانی که در خطر ریسک بالای ضربه خوردن به سر هستید، از سرپوش محافظ استفاده کنید.
- در طول زندگی خود از نظر ذهنی فعال بمانید. برای مثال، کلاس بروید، مکان های جدید را بگردید، کتاب های جدید بخوانید و بازی های چالش برانگیز انجام دهید.
- از لحاظ جسمی در طول زندگی خود فعال باشید.
- از یک رژیم غذایی برای سلامت قلب، از جمله میوه ها، سبزیجات، غلات سبوس دار و پروتئین های کم چربی استفاده کنید.
- به اندازه کافی آب بنوشید.
روش های تقویت حافظه
استفاده از ارتباطات برای بخاطر آوردن حقیقت: برای استفاده ی موثر از ارتباطات، می توانید یک تصویر را در ذهن خود ایجاد کنید تا به شما در به یاد آوردن یک کلمه یا یک تصویر کمک کند.
استفاده از ارتباطات برای یادآوردی اعداد: برای بخاطر آوردن اعداد تنها باید عدد را به تکه های کوچک تر تقسیم کرده و تصاویری مرتبط با آن تکه ها ایجاد کرد.
مغز خود را تمرین دهید: تمرین دادن منظم مغز باعث رشد آن و تحریک شکل گیری ارتباطات عصبی جدید می شود که در بهبود حافظه موثر است.
هنگامی که باید چیزی را به یاد آورید نفس عمیق بکشید.
اکثرا بخندید: خنده باعث تحریک چندین بخش از مغز می شود و بخش هایی که مسئول حافظه هستند نیز در میان آنها می باشند.
سعی کنید میزان مصرف ویتامین D را افزایش دهید: مطالعات نشان می دهد که ویتامین D کم ممکن است با کاهش عملکرد شناختی همراه باشد.
سخن آخر
از دست دادن حافظه کوتاه مدت در افرادی که تجربه های پُراسترسی همچون مرگ معشوق یا از دست دادن شغل را پشت سر گذاشته اند شایع است. اغلب اوقات این نوع کاهش حافظه سریع بهبود می یابد، اما در برخی موارد بیمار به درمان یا تمرین های مغزی نیاز دارد. اگر فکر می کنید کاهش حافظه شما یا نزدیکان تان به علت شرایط پزشکی است، به پزشک مراجعه کنید. در بسیاری از موارد راه حل آن تغییر داروهای مصرفی است. همچنین ممکن است کاهش حافظه بر اثر بیماری های قابل درمان باشد. توجه کنید مشکلات حافظه هرچه زودتر شناسایی شوند، احتمال جلوگیری از آسیب دائمی به حافظه بیشتر است.
3 سال پیش