به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از ایسنا، دکتر احسان مصطفوی امروز در لایو اینستاگرامی کرسی ترویج علم یونسکو درباره اپیدمیولوژی کروناویروس در ایران و جهان با بیان این که کووید-۱۹ بیماری ای با تظاهرات تنفسی است که اواخر دسامبر ۲۰۱۹ توسط چین به دنیا معرفی شد، گفت: مقالاتی که بعدتر منتشر شد، نشان داد که این ویروس ماه ها زودتر در چین و کشور های دیگر در حال گسترش بوده است.
وی با اشاره به این که این بیماری در ابتدا به عنوان یک بیماری تنفسی شناخته می شد، اما بعدتر نشانه های دیگری هم به علائم آن اضافه شد، خاطرنشان کرد: امروزه مطرح می شود ۴۰ تا ۵۰ درصد افرادی که به این ویروس آلوده می شوند، ممکن است هیچ تظاهراتی از بیماری نشان ندهند و درصد قابل توجهی از مبتلایان نیز به صورت خفیف به این بیماری دچار شوند که اصلا شاید شک به کروناویروس برای آن ها مطرح نشود. درصد کمی از افراد به فرم های شدید بیماری مبتلا می شوند و به ناچار شاید بستری شوند و متاسفانه فوت کنند. افرادی که به صورت شدیدتری به این بیماری مبتلا می شوند، اغلب سن بالا و بیماری زمینه ای دارند.
عضو هیئت علمی انستتیو پاستور خاطرنشان کرد: اگر بتوانیم برای این ویروس واکسن موثری به جامعه جهانی معرفی کنیم، می توانیم خوش بین باشیم که شیوع ویروس تحت کنترل بیشتری قرار گیرد، ولی باید در خصوص واکسن واقع بین باشیم. واکسن قرار نیست معجزه ای ایجاد کند؛ چرا که ابهام های زیادی در خصوص این بیماری وجود دارد. در تولید واکسن هایی که قرار است ساخته شوند هدفگذاری صددرصدی مطرح نیست، بلکه کارخانه های واکسن سازی به دنبال اثرگذاری ۶۰ تا ۷۰ درصدی هستند.
مصطفوی بیان کرد: با در نظر گرفتن مدت زمانی که واکسن ایمنی می دهد، دفعات تزریق واکسن و زمان توزیع آن در ایران، در کوتاه مدت نباید به ابزار استفاده از واکسن امیدوار باشیم. فاصله گذاری فیزیکی، شست وشوی مرتب دست ها و استفاده از ماسک همچنان ابزار هایی هستند که انتظار می رود از واکسن اثرگذاری بیشتری داشته باشد.
به گفته رئیس مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور، دو شاخص case fatality rate و infection fatality rate در بیماری های عفونی وجود دارد. مورد اول میزان مرگ ومیر در افرادی که تظاهرات بالینی را نشان می دهند مشخص می کند در خصوص کووید-۱۹ از همان روز های ابتدایی شیوع این میزان دو تا سه درصد مشخص شده بود. اما با توجه به این که بخش قابل توجهی از افراد بدون علائم بالینی به این بیماری مبتلا می شوند شاخص infection fatality rate مطرح می شود. این شاخص میزان مرگ ومیر در افرادی که عفونی شده اند را بیان می کند که در کووید-۱۹، ۰.۴ الی ۰.۵ است. یعنی ازهر هزار نفر چهار الی پنج نفر در اثر ابتلا به این ویروس ممکن است فوت کنند. در مقایسه با آنفلوآنزای فصلی، میزان کشندگی کرونا چهار الی پنج برابر آنفلوآنزای فصلی است.
وی با اشاره به آمار جهانی ابتلا و مرگ ومیر کووید-۱۹ گفت: سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که تاکنون ۲۰ میلیون نفر در دنیا به این بیماری مبتلا شده اند و از میان آن ها ۷۳۰ هزار نفر جان باخته اند. این آمار و ارقام با تست pcr تایید شده اند و اکثر قریب به اتفاق افرادی که از آن ها نمونه گرفته شده است، دارای علائم بوده اند. انتظار داریم در جامعه جهانی تعداد مبتلایان ده ها یا صد ها برابر آن چه که اعلام می شود باشد. میزان مرگ میر ناشی از کرونا هم از آن چه توسط سازمان بهداشت جهانی اعلام شده، بیشتر است. تست pcr در همه جای دنیا به راحتی قابل دسترسی نیست، زمان، ابزار و مهارت نمونه گیر مهم است و همه این موارد در تعداد مبتلایان مهم است.
مصطفوی درباره کانون های شیوع کووید-۱۹ بیان کرد: بیماری ابتدا از چین آغاز شد، اما بعد از یکی دو ماه کانون اصلی شیوع بیماری اتحادیه اروپا شد و پس از مدتی هم کانون اصلی بیماری به قاره آمریکا منتقل شد. خاورمیانه و شمال آفریقا چهارمین منطقه درگیر کرونا در جهان محسوب می شود. ایران در مقایسه با سایر کشور های دنیا نسبتا زودتر درگیر اپیدمی شد و در نتیجه تعداد موارد گزارش شده ایران را در رتبه دهم یا یازدهم تعداد موارد ابتلا قرار داده است.
عضو هیئت علمی انستیتو پاستور ادامه داد: یکی از مهم ترین عوامل جایگاه قرارگیری در این رتبه بندی، جمعیت و امکانات و تجهیزات کشور ها است. انتظار می رود کشور هایی که دارای جمعیت بیشتر و یا تجهیزات پیشرفته تری هستند، موارد ابتلای بیشتری را گزارش کنند. علاوه بر آن، کشور هایی که شفافیت بیشتری دارند گزارش های دقیق تری نیز ارائه می دهند. اگر جدول آمار مبتلایان را بر اساس تعداد ابتلا در یک میلیون نفر دسته بندی کنیم، ایران جایگاهی بالاتر از ۵۰ دارد و قطر در این رتبه بندی کشور اول است.
این اپیدمیولوژیست با بیان این که روند بیماری اکنون در دنیا متفاوت است، گفت: اروپا در هفته های اخیر به طور نسبی شیوع بیماری را کنترل کرده است، اما گزارش های چند هفته اخیر در آلمان و ایتالیا گویای این است که شیوع بیماری در این کشور ها در حال افزایش است.
وی ادامه داد: قاره آمریکا همچنان روندی صعودی را طی می کند، این موضوع در خصوص آسیای جنوب شرقی و آفریقا نیز مطرح است. در منطقه خاورمیانه شرقی کشور های مختلف وضعیت های متفاوتی دارند و هنوز شیوع بیماری در کل این منطقه شرایط تثبیت شده ای ندارد. ایران در مقایسه با همسایگان جنوبی خود وضعیت بهتری در میزان ابتلا در یک میلیون نفر جمعیت دارد.
رئیس مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور با بیان این که در ایران تا به امروز بیش از ۳۰۰ هزار مبتلا و بیش از ۱۶۰۰۰ مرگ داریم، گفت: اولین موارد ابتلا به بیماری در ایران در ۳۰ بهمن ماه در قم اعلام شد. مسلم است که هنگامی که بیماری با مرگ شناسایی می شود؛ یعنی در شناسایی آن تاخیر وجود داشته است و اگر دوره زمانی ابتلا و مرگ را حدود سه هفته در نظر بگیریم، یعنی گردش ویروس در قم و هم زمان در برخی استان های دیگر حدود یک ماه قبل تر از شناسایی رسمی ورود آن به کشور وجود داشته است. گزارش های سایر کشور ها نیز حاکی از این است که شناسایی بیماری در برخی دیگر از کشور ها نیز با تاخیر روبه رو بوده است.
به گفته مصطفوی، در ایران حدود سه چهارم درگذشتگان این بیماری سن بالای ۶۰ سال داشته اند. افرادی که حداقل یک بیماری زمینه ای و سن بالای شصت سال دارند، حدود ۸۵ درصد موارد فوتی کشور را شامل می شوند. در کشور ما و سایر کشور های دنیا آقایان بیش از خانم ها مبتلا می شوند و میزان مرگ ومیر نیز در آنان بیشتر است
وی خاطرنشان کرد: با وجود اقدامات کنترلی ای که از نیمه دوم اسفندماه در کشور آغاز شد، پیک بیماری در نیمه اول فروردین ماه در کشور تجربه شد، اما با اقدامات کنترلی انجام شده و فاصله گذاری اجتماعی و همچنین همراهی جدی مردم توانستیم پیک اپیدمی را بشکنیم. کاهش روند ابتلا تا اوایل خرداد ادامه داشت.
عضو هیئت علمی انستیتو پاستور با بیان این که از نیمه دوم فروردین ماه ظرفیت تست آزمایشگاهی گسترش پیدا کرد گفت: بعد از حدود یک ماه و نیم که صرفا می توانستیم بیماران بستری در بیمارستان ها را تست کنیم، شرایط تست از بیماران سرپایی نیز فراهم شد. تقریبا از اوایل خرداد روند صعودی موارد گزارش شده در کشور اتفاق افتاد و تا دو هفته پیش ادامه داشت، در نتیجه پیک موارد گزارش شده روزانه مجددا بیشتر از نیمه ی اول فروردین شد.
وی افزود: خوشبختانه در هفته های اخیر روند کاهشی نسبی در اغلب استان های کشور در حال رخ دادن است.
مصطفوی با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای شناسایی بیماران، گفت: روزانه ۲۵ تا ۳۰ هزار تست در روز گرفته می شود و به طور متوسط ۲۵۰۰ بیمار نیز روزانه معرفی می شوند. مراکز ۱۶ و ۲۴ ساعته ای برای بیماران مشکوک طراحی شده است. علاوه بر آن، پروتکل های رعایت بهداشت به اصناف مختلف ارائه شد تا همزمان با بازگشایی مراکز دنبال شود. همه این ابزار ها دست به دست هم داد تا در کنار پروتکل های درمانی از شیوع این بیماری جلوگیری شود.
عضو هیئت علمی انستیتو پاستور با بیان این که حدود ۲.۵ میلیون شغل در کشور شناسایی و پروتکل های لازم به آن ها ابلاغ شده است، گفت: واقعیت این است که درصد رعایت پروتکل های بهداشتی در اصناف مختلف یکسان نیست. گزارش های معاونت بهداشت وزارت بهداشت در هفته های اخیر حاکی از این است که در برخی از اصناف و مکان ها مانند مطب ها، مساجد، هتل ها و پاساژ ها رعایت پروتکل های بهداشتی نسبت به ماه قبل کاهش داشته است و این یعنی این مکان ها باید مورد پایش مستمر قرار بگیرد.
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره مطالعات انجام گرفته شده به وسیله تست های سرولوژی گفت: تست های سرولوژی مبتنی بر کیت های الایزا است و از فروردین ماه برای انجام مطالعات مختلف مورد استفاده قرار گرفت. مطالعاتی که توسط معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در شهر های مختلف و به خصوص شهر های بزرگ انجام شد، نشان می دهد حدود ۱۸.۵ درصد جمعیت عمومی در اوایل اردیبهشت ماه سرم مثبت برای کووید-۱۹ بودند. این یعنی بیش از ۸۰ درصد افراد آلودگی را تجربه نکرده اند. البته در خصوص محل های نمونه گیری و حساسیت تست تشخیصی مورد استفاده حرف و حدیث هایی وجود دارد، اما مطالعات سرولوژی دیگری نیز در اردیبهشت ماه به صورت محدودتر در سازمان انتقال خون کشور انجام شده است که سطح سرم مثبت بودن را حدود ۲۰ درصد نشان می دهد.
این اپیدمیولوژیست ادامه داد: اگر برخی ایراداتی که به این مطالعه ها وارد است را جدی نپنداریم، امروز حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت کشور آلودگی به کرونا را تجربه کرده اند. ممکن است افرادی که آلوده می شوند مجددا نیز ابتلا یابند، هر چند که گفته می شد در ابتلای مجدد فرم های بیماری خفیف تر از فرم اولیه است. علاوه بر آن، مدت زمان ایمنی زایی نیز مشخص نیست؛ بنابراین افرادی که مبتلا شده اند نباید چندان هم خوش بین باشند.
وی با بیان این که برخی از کشور ها مانند ایران و عربستان دو موج اپیدمی را تجربه کرده اند و در این موضوع عوامل مختلفی مانند عادی پنداری شرایط توسط مردم و بازگشایی ها دخیل بوده اند، گفت: نکته مهم دیگری که در خصوص ایران وجود دارد، این است ما هنوز بافت نسبتا جوانی از جمعیت را داریم و میانگین سنی جمعیت در کشور ۳۱ سال است. این عدد دراتحادیه اروپا ۴۲ سال و در آمریکا ۳۸ سال است. کشوری که جوانتر است، قاعدتا با میزان مرگ ومیر کمتری نیز روبه رو می شود.
عضو هیئت علمی انستیتو پاستور با اشاره به ابعاد اقتصادی کووید- ۱۹ وجود تحریم ها و کاهش قیمت نفت را در تحت فشار قرار گرفتن ایران طی مبارزه با این بیماری موثر دانست.
مصطفوی درباره لزوم اهمیت دادن کشور ها به شیوع بیماری های واگیردار گفت: کرونا نشان داد کشور ها همچنان باید اپیدمی های عفونی را به عنوان یک بحث مهم در امنیت بهداشتی مد نظر قرار دهند. کرونا مهار نخواهد شد، مگر این که همه سازمان ها، کشور ها و نهاد ها برای کنترل این بیماری دست به دست یکدیگر بدهند.
رئیس مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور در پاسخ به پرسشی درباره ادعای انگلیس و روسیه در دستیابی به واکسن کرونا گفت: در حالت عادی، تولید واکسن برای یک بیماری عفونی پنج الی ۱۰ سال زمان نیاز دارد. هنگامی که در یک شرایط اضطراری هستیم، قطعا این بازه زمانی به دلایل مختلف کمتر خواهد شد؛ مثلا کمپانی های واکسن ساز ریسک بیشتری را می پذیرند و برخی از فاز هایی که باید به طور نرمال در یک فاصله زمانی طولانی طی شود را کوتاه تر می کنند. هدفگذاری اولیه هم این نیست که واکسنی تولید شود که اثربخشی بسیار بالایی داشته باشد. هدف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های امریکا این است که در فاز اول به واکسنی با اثرگذاری ۶۰ درصد برسد. خوشبینانه ترین حالت این است که پس از گذشت یک تا یک و نیم سال از آغاز تحقیق بر روی واکسن، واکسن به تولید انبوه برسد.
مصطفوی خاطرنشان کرد: به نظر می رسد کشور هایی مانند روسیه، چین، انگلستان و آمریکا در تولید واکسن در فاز های مختلف پیشروتر هستند. این که گفته می شود برخی از این کشور ها به فاز تزریق انسانی رسیده اند، تازه آغاز مراحل کارآزمایی های بالینی است که خود فازبندی های مختلف دارد. پس از این که کشوری ادعا کند واکسن مطلوبی را تولید کرده است، این ادعا باید توسط سازمان های جهانی مختلفی بررسی شود.
