اقدامات اولیه برای دندان های بیرون آمده بر اثر ضربه

ضربه به دندان های در بزرگسالان و به خصوص کودکان ناشایع نیست.بیرون افتادن دندان با ضربه هم ممکن است اتفاق بیفتد.مواردی پیش می آید که در جریان حوادث یا تصادف ها ، یک یا چند دندان از داخل فک خارج می شود و اصطلاحا بیرون می پرند (اوالسیون) . به خصوص با شروع تعطیلات و بیشتر شدن فعالیت های ورزشی و بازی کودکان مانند دوچرخه سواری و فوتبال ، شیوع این حادثه ناگوار بیشتر می شود. به حالتی که دندان به طور کامل از ساکت دندانی فک خارج شود اوالسیون (Avulsion) می گویند. همه افراد به خصوص والدین بهتر است برای مواجهه با چنین حوادثی آمادگی داشته باشند. Avulsion از معدود اورژانس های دندانپزشکی است که در مواجهه با آن، سرعت عمل مراجعه کننده و دندانپزشک در نتایج درمان اهمیت بسیاری دارد.
از صدمات وارده به ناحیه سر و صورت، وارد آمدن ضربه به دندان های کودکان و نوجوانان بسیار شایع تر است. در تمام سنین ضربه در پسر ها شایع تر از دختر ها می باشد. عواملی مثل جلو بودن دندان های بالا و باز بودن لب ها هم این امر را تشدید می کند.
بیرون پریدن دندان از جا در اثر ضربه یا تصادف، یکی از علل مختلفی است که سبب مراجعه بیماران به بخش فوریت های دندانپزشکی می شود. قسمت عمده این بیماران را جوانان ورزشکار و کودکان ۵/۱ تا ۵/۲ ساله تشکیل می دهند، چرا که در همین حدود سنی است که بچه ها، تازه راه رفتن را یاد می گیرند. درمان چنین دندانی عبارت از کاشتن یا پیوندزدن مجدد آن در محل خود می باشد، منتها این عمل همیشه با موفقیت همراه نیست. علت هم این است که بافت های نگهدارنده دندان، بافت های زند ه ای هستند، و در اثر ضربه ای که باعث بیرون پریدن دندان می شود، آسیب می بینند. هنگامی که دندانی از محل خود کنده شود در واقع الیاف دندانی آن پاره شده است و لذا تلاش برای کاشتن موفقیت آمیز مجدد دندان در گرو زنده نگهداشتن این بافت است.

● کمک های اولیه لازم برای دندان های ضربه دیده

اگر در هر سنی در اثر تصادف، افتادن از پله یا دوچرخه، هنگام بازی یا دعوا و کشمکش یا به هر دلیل دیگر دندان دائمی شما یا اطرافیانتان از محل خود کنده شود و از دهان خارج گردد:
▪ آرامش خود را حفظ کنید و به هیچ وجه دندان را دور نیندازید.
▪ از هر گونه دستکاری سطح دندان خودداری کنید.
▪ دندان را از قسمت تاج آن بگیرید. زیر شیر آب دستشویی بشویید و آن را سرجایش در دهان فرد قرار دهید و هر چه سریعتر به دندانپزشک مراجعه کنید. برای این کار دقت نمایید سطوح خارجی و داخلی دندان به طور صحیح قرار گیرد. سطح خارجی دندان صاف و سطح داخلی یا زبانی گود می باشد. برای تشخیص می توانید از شکل دندان های مجاور استفاده کنید. در هنگام جاگذاری از دستکاری محل دندان به طور جدی خودداری کنید.
پس از اینکه دندان را در محل خود قرار دادید، با انگشت و به ملایمت لبه های لثه را فشار داده و تکه ای گاز یا پارچه تمیز مرطوب روی دندان قرار دهید. سپس از کودک بخواهید که با فشار دادن دندان های خود، آن را نگه دارد.
- در صورتی که به هر دلیل امکان قرار دادن دندان در جای خودش وجود ندارد باید سریعاً آن را داخل یک لیوان شیر قرار دهید و به دندانپزشک مراجعه کنید. در صورتی که شیر در دسترس نیست آن را داخل یک دستمال مرطوب شده با بزاق خود فرد قرار دهید.
- به هیچ وجه نباید دندان را داخل دستمال کاغذی یا پارچه خشک قرار دهید، چرا که دستمال سبب از دست رفتن آب الیاف دندانی و در نتیجه مرگ آن ها می شود، درصورتی که محیط دندان باید مرطوب باشد. در صورت استفاده از دستمال حتماً باید آن را خیس کنید.
- باید توجه داشته باشید که مهم ترین عامل موفقیت در جوش خوردن دوباره دندان داخل استخوان فک، آن است که هرچه سریع تر در جای خودش قرار گیرد. با گذشت هر دقیقه، میزان موفقیت کاهش می یابد. بنابراین باید هر چه زودتر به دندانپزشک مراجعه کنید.
- ممکن است در مواردی دندان از دهان خارج نشده باشد ولی قسمتی از تاج آن شکسته باشد. در این موارد بهتر است قسمت شکسته تاج دندان را دور نیندازید و آن را همراه خود نزد دندانپزشک ببرید. دندانپزشک ممکن است هنگام ترمیم تاج دندان از «تکه شکسته» هم استفاده کند.

● کاشت مجدد دندان در آمده

چنان چه بتوانید حداکثر تا نیم ساعت پس از بیرون پریدن دندان، خود رابه دندانپزشک برسانید، امکان موفقیت در کاشت مجدد دندان بسیار زیاد خواهد بود. پس از رسیدن به دندانپزشک یا بخش فوریت ها، اعمالی که باید دندانپزشک انجام دهد:
بافت اطراف محل حفره دندان را بی حس می کند و سپس به آرامی لخته خون تشکیل شده در محل حفره را با یک محلول استریل، مانند محلول بی حسی یا محلول سرم فیزیولوژیک، شستشو می دهد و سپس دندان را که آن هم قبلا توسط یک محلول سترون کاملاً شسته شده است، در درون حفره قرار می دهد و سپس با استفاده از یک رشته سیم دندان را در محل خود ثابت می کند. برای این کار، دندان را به دندان های اطراف خود می بندند و حداقل یک دندان در هر طرف دندان صدمه دیده باید همانند پایه برای بستن دندان بکار رود.
به این ترتیب، پس از یک تا دو هفته، دندان ثبات و استحکام خود را با حفظ حیات بافت های نگهدارنده آن، باز خواهد یافت. اما اگر شما در رسیدگی به دندان حادثه دیده خود کوتاهی کنید، مثلا دندان بیرون پریده را در محیط خشک مانند دستمال قرار دهید یا در مراجعه به دندانپزشک بیش از نیم ساعت تاخیرکنید، امکان زنده ماندن الیاف دندانی، خیلی کم خواهد شد. در این حالت، علی رغم درمان های یاد شده ممکن است بر اثر مرگ الیاف دندانی، تحلیل سطح ریشه دندان و جایگزین شدن آن توسط استخوان آغاز شود و اولین نشانه های این تحلیل را می توان در حدود ۶-۳ ماه پس از کاشتن دندان در پرتونگاری مشاهده کرد. این تحلیل به تدریج ادامه می یابد و باعث سستی و به اصطلاح لق شدن دندان می شود. در طی ۳ تا ۵ سال دندان چنان سست می شود که دیگر نمی توان آن را در محل خود نگه داشت و باید کشیده شود.
آیا دندان مجدد کاشته شده نیاز به درمان ریشه (عصب کشی)دارد؟
اگر دندان در فاصله کمتر از نیم ساعت در محیط مرطوب به دندانپزشک رسانده شود و به خصوص اگر سن فرد کم باشد، نباید آن را عصب کشی کرد. بهتر است یک ماه به دندان فرصت داد تا ببینیم بافت عصبی- عروقی داخل دندان زنده می ماند یا نه؟ چنان چه پس از گذشت یک ماه، دندان علایم مرگ بافت عصبی- عروقی را نشان داد، آن گاه عصب کشی مورد دارد. ولی اگر دندان پس از گذشت مدت زیادی و آن هم در محیط خشک به دندانپزشک رسانده شود، به احتمال قریب به یقین دیگر بافت عروقی- عصبی دندان مرده است و می توان دندان را پیش یا پس از کاشتن مجدد، عصب کشی کرد.
نکته ای که هرگز نباید فراموش کرد این است که در تمام موارد کاشتن مجدد دندان در حفره خود، تزریق واکسن کزاز وتجویز آنتی بیوتیک مورد بررسی قرار گیرد