تونس کشوری است در شمال آفریقا که با دریای مدیترانه و صحرای ساهارا هم مرز است. کشور تونس با توجه به موقعیت استراتژیکی که در شمال آفریقا دارد در طول تاریخ ۳ هزار سالهٔ خویش در معرض رفت وآمد تمدن ها و فرهنگ های مختلف قرار گرفته است و این موضوع کشور توریستی تونس را به خواستگاه تنوع فرهنگ تبدیل کرده است. فرهنگ مردم تونس بسیار غنی است. این کشور نیز مانند دیگر کشورهای جهان از آداب خاصی پیروی می کند. آداب و رسوم مردم تونس بسیار جالب و دیدنی است. البته در بعضی موارد اشتراکاتی نیز با ما دارند که بسیار جالب توجه است.
زبان و دین مردم تونس
زبان رسمی تونس، عربی استاندارد است اما تونسی ها با گویش ویژه ای از زبان عربی سخن می گویند که به گویش کاربردی در زبان مالتی نزدیک است. زبان فرانسوی نیز کاربرد دارد. طبق آخرین برآوردی که توسط دولت تونس در سال ۲۰۰۷ میلادی صورت گرفت و به سازمان فرانسه زبانی ارائه شد، ۶۳٫۶٪ از مردم این کشور می توانند به فرانسوی صحبت کنند.
دین ۹۸٪ مردم تونس اسلام سنی است و بقیه مسیحی یا یهودی هستند. یهودیت سومین دین بزرگ است که بین ۱۰۰۰ تا ۱۴۰۰ عضو دارد. یک سوم جمعیت یهودیان در پایتخت و اطراف آن زندگی می کنند و بقیه در جزیره جربا با ۳۹ کنیسه زندگی می کنند که قدمت جامعه یهودی در سفکس و همام-لیف به ۲۶۰۰ سال قبل می رسد. جربا، جزیره ای در خلیج گابس، خانه کنیسه الغریبا است که یکی از قدیمی ترین کنیسه های جهان و قدیمی ترین کنیسه است که دائماً مورد استفاده قرار می گیرد. بسیاری از یهودیان آن را یک مکان زیارتی می دانند و به دلیل قدمت آن و این افسانه که کنیسه با استفاده از سنگ های معبد سلیمان ساخته شده، سالی یک بار جشن هایی در آنجا برگزار می شود. اگرچه خشونت ضد یهود گزارش شده است، گفته می شود که تونس و مراکش کشورهای عربی هستند که بیشترین پذیرش جمعیت یهودی خود را دارند.
پوشش مردم تونس
امروزه خانم ها در بیشتر شهرهای اصلی تونس، از اروپایی ها تأثیر گرفته اند و لباس های مدرن می پوشند. اما در قسمت های روستایی آن، هنوز هم لباس های رنگارنگ و سبک بربر به تن و تعداد زیادی جواهر را از خود آویزان می کنند. در مجموع لباس سنتی آقایان در تونس، «جبة» (Jebba) و لباس سنتی خانم ها، «خفتان» (Kaftan) نامیده می شود که در عربی به آن «قفطان» هم می گویند. خفتان لباس بلندی است که با طلا و سنگ های قیمتی تزئین شده و جنس آن بنا به شرایط، می تواند ابریشمی، نخی یا پشمی باشد و تنوع بیشتری نسبت به لباس مردها دارد. خانم های اشراف زاده تا قرن 19 از این لباس در مجلس عروسی شان استفاده می کردند و امروزه در شهرهایی همچون حمامه و سوسه، بعضی از دختران آن را به عنوان لباس عروسی شان انتخاب می کنند. لباس های سنتی این کشور را می توانید به عنوان سوغات خریداری کنید و با خود به خانه بیاورید.
سلام و احوال پرسی مردم تونس
آداب سلام و احوال پرسی در تونس بین یک مرد با یک مرد، یک زن با یک زن و یا یک مرد با یک زن چندان تفاوتی نمی کند. در هر صورت مردم تونس با هم به گرمی دست می دهند. اما وقتی قرار است که یک مرد با یک زن سلام و احوال پرسی کند، بهتر است که منتظر بماند تا خانم دستش را دراز کند و تمایل به سلام و احوال پرسی نشان دهد. اما با این حال یک سری مردم مذهبی در تونس وجود دارند که آداب سلام و احوال پرسیشان متفاوت است و هیچ وقت یک مرد با یک زن دست نمی دهد. این نکته را فراموش نکنید که اگر کسی در تونس به شما سلام کند و برای احوال پرسی دستش را به سمت شما دراز کند اما شما جواب سلام او را نداده یا دستش را رد کنید، کار بسیار ناپسند و گستاخانه ای انجام داده اید و نوعی بی احترامی حساب می شود. در تونس افراد عادت دارند به یکدیگر سلام کنند حتی اگر آن چنان یک دیگر را نشناسند.
آداب ازدواج مردم تونس
مردم تونس مانند دیگر مردمان جهان و ادیان مختلف دارای آداب خاصی برای ازدواج و زندگی هستند. یکی از آداب و رسوم مردم تونس در شب عروسی این است که دختران سه دست لباس عوض می کنند. دلیل این موضوع نیز به ادوار گذشته باز می گردد که دختران پیش از ازدواج برای مراسم عروسی خود لباس های دست دوز زیبایی می دوختند و در شب عروسی آن ها را بر تن می کردند. از دیگر آداب و رسوم مردم تونس در ازدواج این است که معمولا پیش از ازدواج خانواده های دو طرف عقدنامه ای را تنظیم می کنند و شب خواستگاری حکم مراسم تشریفاتی را دارد که در آن خانواده داماد به خانه عروس رفته و برای عروس هدیه می برند. جالب است بدانید از جمله آداب و رسوم مردم تونس این است که رسم دارند، تمام جهیزیه را عروس تهیه کند و داماد تنها وظیفه تأمین محل سکونت و خرید طلا و هدایا برای عروس را دارد. مراسم عروسی در تونس در دو روز انجام می شود. یک روز به صورت سنتی و یک روز مراسم عروسی به صورت امروزی برگزار می شود.
غذاهای سنتی تونس
کشاورزی در اقتصاد تونس اهمیت بسیاری دارد و از فرآورده های اصلی آن می توان به زیتون، میوه، سبزیجات و گندم اشاره کرد که از آن برای پخت انواع غذاهای تونسی استفاده می شود. درواقع تونس، یکی از اصلی ترین تولیدکنندگان روغن زیتون در دنیا به حساب می آید. «بلغور عربی» (Couscous)، غذای ملی این کشور است و علاوه بر خوردن آن در روزهای عادی، مدل پر مخلفات آن در جشن های به خصوصشان سرو می شود. مردم کنار سواحل، بیشتر از غذاهای دریایی و تخم مرغ استفاده می کنند و در بخش های روستایی آن ترجیح می دهند به جای قهوه، چای بنوشند.
خانواده و آداب معاشرت
خانواده در تونس، جایگاه ویژه ای میان مردم دارد. برای رفتن به خانه ی تونسی ها بهتر است هدیه ای مثل شیرینی، شکلات، کیک، میوه یا گل برای آن ها ببرید و اگر هدیه ی شما را همان موقع باز نکردند، تعجب نکنید؛ زیرا معمولاً باز کردن کادو بلافاصله بعد از گرفتن آن در این کشور رواج ندارد. علاوه بر آن یادتان باشد که بعضی از مهمانی های آن ها مختلط نیست؛ بنابراین اگر کسی شما را به خانه اش دعوت کرد، حتماً مطمئن شوید که همسرتان هم دعوت است یا خیر. همچنین ترجیحاً لباس های خوبی بپوشید تا احترام شما به میزبانتان را نشان بدهد و از خانه ی آن ها تعریف کنید و اگر خودشان کفش پایشان نبود، کفش هایتان را قبل از ورود به خانه دربیاورید. برای صرف شام، جای مهمان در صندلی کنار میزبان قرار دارد و قبل و بعد از شام احتمالاً سینک ظرف شویی کوچکی می آورند تا دستانتان را بشویید و با حوله خشک کنید. تونسی ها خودشان را میزبانان خوبی می دانند و معمولاً یک ظرف غذای مشترک بر روی میز قرار می دهند و باید از سمت خودتان و با دست راست در بشقابتان غذا بکشید.
تبریک گفتن در تونس
مردم تونس علامت های مختلفی برای نشان دادن احساسات مختلفشان دارند و خیلی وقت ها مجبور نیستند که حتما کلامی را برای نشان دادن نظرشان به کار ببرند. برای مثال برای گفتن تبریک معمولا کلاهشان را از سر بر می دارند. حتی وقتی که کلاهی روی سرشان نیست هم به همین گونه با علامتی شبیه به این کار، تبریک خودشان را اعلام می کنند. به هر حال بهتر است که قبل از سفر به تونس بعضی از این علائم را یاد بگیرید تا بتوانید بهتر با مردم تونس ارتباط برقرار کنید و بهتر منظورتان را به آن ها بفهمانید.
ماه رمضان در تونس
ماه مبارک رمضان همچون حلقه ای اتحادبخش بین کشورهای اسلامی، زنجیره مسلمانان را در سراسر جهان به یکدیگر پیوند می زند. با این همه، هر ملتی همچون تونسی ها آداب و رسوم ویژه ای نیز برای گرامیداشت ماه میهمانی پروردگار دارند. خانواده های تونسی چند هفته پیش از آغاز ماه مبارک رمضان اقدام هایی را آغاز می کنند که به ایجاد خرده فرهنگ خاصی انجامیده است. این ایام به «لیله القرش» ختم می شود. با ورود به ماه مهمانی پروردگار، آداب ویژه ای برای نشستن بر سر سفره رحمت الهی در پیش گرفته می شود. همچنین چند مناسبت تاریخی در ماه مبارک برای تونسی ها اهمیت دارد مانند نیمه ماه و همچنین دهه آخر که شب های قدر را در خود دارد؛ بویژه شب بیست وهفتم ماه. پایان بخش ماه مبارک رمضان یعنی عید فطر، در تونس دو روز تعطیل رسمی است. برخی تونسی ها پیش از آغاز ماه رمضان خانه تکانی می کنند، رنگ تازه به دیوارها می زنند، دکوراسیون خانه را تغییر می دهند یا ظروف و کالاهای تازه می خرند.
آخرین شب ماه شعبان که از فردای آن ماه مبارک آغاز می شود، اهمیت خاصی در تونس دارد. بسیاری از افراد با روزه داری به استقبال ماه مغفرت می روند و در وعده غذایی شب از خوراکی های مقوی بویژه گوشت گوسفند استفاده می کنند. همچنین بانوان تونسی در این روز انواع کوفته، حلوا، باقلوا و شیرینی هایی به شکل ستاره و هلال می پزند. پخت «رفیسه» با برنج پخته شده، خرما و کشمش، «مدموجه» خمیر لایه ای مملو از خرما و شکر، فرنی «عصیده» شامل آرد و عسل یا کشمش و «برکوکش» مشتمل بر آرد و انواع سبزی ها در برنامه بانوان قرار دارد که همراه با خوراک هایی مانند «حُمُص» ذخیره می کنند.
برنامه غذایی بسیاری از خانواده های تونس در ماه رمضان تغییر می کند و مملو از انواع شیرینی و دسر است. مصرف شیر، نان و میوه های خشک نیز افزایش می یابد. غذاهایی مانند «بریک» (توپک های سرخ کرده تخم مرغ، گوشت قرمز یا سفید، پیاز و سیب زمینی)، «فریک» (سوپ جو با گوشت جوجه یا ماهی)، سوپ ماکارونی «زبان گنجشکی»، سوپ سبزی و عدس «حلالم» و «طاجین» (کیک پنیر، تخم مرغ، سبزی و گوشت) در سفره های افطاری دیده می شود. در وعده سحری نیز «بوزه الدرع» (نوعی دسر شیری)، «مسفوف» (بلغور عربی، خرما و انواع مغز) و حلوای «بسیسه» خورده می شود.
سخن آخر
اکثریت مردم تونس (۹۹٪) عرب زبان هستند. بررسی های ریخت شناسی (ژنتیکی) نشان می دهد که این مردم از دیدگاه نژادی همگن نیستند و آمیزه ای از تیره های گوناگون اند که در طول تاریخ پر فراز و نشیب این کشور از آسیا و اروپا به شمال آفریقا کوچ کرده اند.
آشنایی با فرهنگ زندگی در جزیره تووالو
