ساعدنیوز
ساعدنیوز

آشنایی با هنر سفالگری

  سه شنبه، 24 آبان 1401   زمان مطالعه 9 دقیقه
آشنایی با هنر سفالگری
هنر سفالگری، هنر ساخت ظروف و اشیا با خاک و گل است. هر چه ذرات خاک ریز‌تر و متراکم‌تر باشند، سفال تولید شده مرغوب‌تر است. همراه ساعد نیوز با این هنر زیبا آشنا می شویم.

سفالگری هنر ساختن ظروف و اشیای گوناگون با گل است. شاید ظرف های سفالی یکی از قدیمی ترین مصنوعات ساخت دست بشر باشند. در گوشه و کنار ایران نیز، این هنر زیبا و ارزنده به شکل های گوناگون وجود دارد. خاک رس یکی از بهترین ها برای سفال گری است. بشقاب، فنجان، ظروف تزیینی و کوزه از جمله وسایلی هستند که با سفال ساخته می شوند. ظرف های سفالی در حقیقت یکی از قدیمی ترین صنایع دستیدنیا هستند. از میان مشهورترین ظروف سفالی قدیمی، کوزه ها و پیاله ها را می توان نام برد. قبل از اینکه ساخت شیشه رواج پیدا کند، غالب ظروف مورد استفاده ی بشر، سفالی بودند.

هنر سفالگری

سفالگری به هنر ساخت ظروف سفالین گفته می شود. سفالگران ماهر و زبر دست در طی سالیان طولانی، سفال های بسیار زیبایی را با نقش ها و طرح های متنوع از خود به یادگار گذاشته اند. هنر سفالگری در واقع یکی از ارزشمندترین هنرها و صنایع دستی به شمار می رود و سفال های ساخته شده در هر قرن نمادی از فرهنگ و روند زندگی در آن دوران می باشد. بنابراین هنر سفالگری یکی از مهارت های بسیار ارزشمند با ابزار مناسب و در دسترس می باشد که می توان از آن برای خلق آثار هنری بسیار زیبا و بی نظیر بهره مند شد.در سفالگری پس از ساخت ظروفی از گِل رُس توسط هنرمند سفالگر، آنها را داخل کوره گذاشته و به واسطه دمای زیاد کوره و پختن ظروف، ماهیت مواد از گِل رُس به سفال سخت تغییر کرده و سخت و محکم می شود. واژه ی سفال در لغت نامه ی دهخدا این گونه معنا شده است:
“سفال به گیلکی «سوفال». معروف است که ریزه ی کوزه سبوی شکسته باشد. (برهان). آوند گلی و خزف. (غیاث). اسم فارسی خزف است. (تحفه ی حکیم مومن). گل پخته. (الفاظ الادویه): و بام خانه هاشان [ خانه های طبرستان]همه سفال سرخ است. (حدود العالم).”

هنر سفالگری

تاریخچه ای از سفالگری

به طور حتم می توان گفت ظروف ساخته شده با گل رس، قدیمی ترین ساخته دست بشر است. ولی نمی توان به درستی مشخص کرد که در کدام نقطه از جهان اولین بار انسان دست به خلاقیت زدهو ترکیب آب و خاک را برای ساخت اشیا به کار برده است. البته از آن جایی که تمدن های باستانی محل اولیه همه اکتشافات و اختراعات انسانی می باشند، لذا می توان گفت سفالگری نیز ریشه در تمدن ها و سرزمین های باستانی دارد. یکی از قدیمی ترین صنایع دستی است و آثار بسیار زیادی از این هنر در دوره های مختلف تاریخی در سراسر جهان کشف شده است. برای اولین بار انسان های نخستین به ساخت ظروف گلی اقدام کرده بودند و پس از مدتی که به دلیل تبخیر رطوبت موجود در گل، ظروف ساخته دست آن ها خشک شده بود و آن ها به این موضوع پی برده بودند که با شکل دادن به گل و خشک کردن آن می توان ظروف مورد نیاز را تهیه نمود و سپس در طول زمان متوجه این نکته شده بودند که می توان ظروف گلی ساخته شده را توسط حرارت خشک نمود و به این ترتیب به ساخت ظروف محکم تر و با دوام بیشتری می پرداختند. مطالعه تاریخ سفالگری در جهان، می تواند بینش مناسبی نسبت به فرهنگ گذشته را برای ما فراهم آورد. سفال یکی از ماندگارترین آثار هنری است و مطالعه سفال های باستانی می تواند اطلاعات کلی و جامعی از وضعیت اقتصادی و توسعه فرهنگی را به دست آورد.

مناطقی که سفالگری در آنها رواج دارد

مند گناباد، لالجین همدان، میبد یزد، شهرضای اصفهان، زنوز آذربایجان، کوزه کنان آذربایجان، کلپورگان سیستان و بلوچستان، جویبار مازندران و سیاهکل گیلان
در هر یک از این مکان ها سفال های مخصوص به خود وجود دارد و تفاوت اندک در نوع مواد اولیه باعث تفاوت رنگ و طرح آن ها می شود و این موضوع سبب شده که محصول هر منطقه به راحتی از منطقه ای دیگر قابل تشخیص شود.

ابزار مورد نیاز سفالگری

برای انجام سفالگری باید ابزار های مورد نیاز سفالگری را آماده کنیم که گِل رُس مهم ترین آن است.
برای انجام پروژه های سفالگری کوچک می توانید گِل را به صورت آماده تهیه کنید.
دیگر ابزارهای مهمی که برای سفالگری لازم است عبارت است از :

  • سوزن سفالگری: این سوزن، سوزن بلندی است که دسته ای چوبی یا پلاستیکی دارد. از این سوزن به منظور برش دادن گِل و ایجاد نقش و خطوط بر روی سفال استفاده می شود.
  • چاقوی سفالگری: چاقویی با تیغه نازک است که در دو نوع سخت و نرم عرضه می شود. نوع سخت آن قابلیت انعطاف پذیری ندارد، در حالیکه نوع نرم آن بسیار منعطف و حالت پذیر بوده و می توان آنرا به زوایای دلخواه انحنا داد. از این چاقو به منظور پیراستن و آرایش ظروف ساخته شده استفاده می شود.
  • مشته: در زمان کار با چرخ سفالگری از مشته به منظور صاف کردن گِل و شکل دادن به ظرف استفاده می شود. مشته انواع متفاوتی دارد ولی معمول ترین نوع آن از جنس چوب یا لاستیک ساخته شده و به شکل نیم دایره یا مثلث با گوشه های گرد می باشد.
  • کاردک:از این ابزارها به منظور پیرایش ظروف سفالین استفاده می شود.
  • اسفنج: یکی از مفید ترین لوازم سفالگری اسفنج است. یک اسفنج نسبتاً بزرگ طبیعی یا مصنوعی با کیفیت برای جذب آب اضافی کاربرد فراوانی دارد.
  • قلمو: از قلمو به منظور حمل آب و چکاندن در مناطق مورد نظر استفاده می شود. همچنین می توانید پس از خشک شدن ظرف به وسیله قلمو، آن را رنگ کرده و تزئین نمائید.
  • سیم قطع کننده: رایج ترین نوع آن سیمی ست که به انتهای دو سر آن دو تکه چوب بعنوان دسته وصل شده است. می توان از سیم ماهیگیری نیز به این منظور استفاده نمود. این وسیله در بریدن توده های گِل و تقسیم گِل به قطعات کوچکتر کاربرد دارد، همچنین به منظور جدا کردن ظرف سفالین از چرخ مورد استفاده قرار می گیرد.
  • کاسه و آب: یکی از لوازم ضروری در سفالگری کاسه و آب است. چون در هنگام کار با گِل، گِل به دست سفالگر چسبیده و مزاحم کار وی می شود، سفالگر با تر نمودن دستان خویش گِل را نرم کرده و از دستش جدا می کند.
  • اندازه گیر: از این وسیله به منظور اندازه گیری وسیله مورد نظر استفاده می شود. چون اندازه و ابعاد ظروف ممکن است کم یا زیاد شود، سفالگران با استفاده از اندازه گیر، اندازه دقیق هر وسیله را مشخص کرده و مطابق با آن اندازه ظرف مورد نظر را آماده می کنند.
  • جعبه: ابزارهای سفالگری اغلب کوچک هستند، لذا برای سر و سامان دادن به لوازم و جلوگیری از گم شدن احتمالی، سفالگران برای لوازم خود یک جعبه تهیه می کنند. برای این منظور جعبه مقوایی توصیه نمی شود چون احتمال ریختن آب و گِل بر روی جعبه وجود دارد و ممکن است به جعبه شما آسیب وارد شود. برای این منظور بهتر است از جعبه های فلزی، چوبی یا پلاستیکی استفاده کنید.
ابزار لازم برای شکل دهی سفال

مراحل سفالگری

دانستن مراحل سفالگری برای هر کسی که حتی اندکی به این هنر و ظروف زیبای سفالی علاقمند باشد، بسیار جالب خواهد بود.به همین دلیل در این مقاله قصد داریم مراحل سفالگری را به صورت کامل برای شما کاربران گرامی شرح دهیم. همراه ما باشید تا با هم مراحل سفالگری را مرور کنیم.

اولین مرحله : آماده کردن گل رُس

گل مورد استفاده در سفالگری ، از خاک رس و آب تشکیل می شود.
هنگام انجام مراحل سفالگری : زمان افزودن آب به خاک رس باید دقت زیادی صورت گیرد تا گل مناسبی آماده گردد که نه خیلی رقیق باشد و نه خیلی غلیظ.چون هم گل رقیق و هم گل غلیظ از استحکام کافی برخوردار نیستند.به این خاطر که اگر شما در هنگام ریختن آب در خاک رُس دقت کافی را نداشته باشید امکان دارد بعد از ساخت ظرف در دیواره های ظرف شکاف هایی به وجود بیاید و تمامی زحمتتان را به باد دهد.

ورز دادن کامل گل رُس

بعد از مخلوط کردن خاک رس با آب، گل تولید شده باید به حد کافی ورز داده شود.گل را مثل خمیر شیرینی ورز دهید و روی آن را با مشت بکوبید تا حباب های هوا که لا به لای ذرات گل وجود دارد از بین بروند.

شکل دادن به گل رس

یکی از مهم ترین مراحل سفالگری : شکل دادن به گل رس است.وقتی که گل رس به حد کافی ورز داده شد و گل قوام کافی را به دست آورد ، فرم دهی به گل رس را آغاز کنید.

روش سفالگری بدون چرخ

می توانید ، گل آماده شده را هم با استفاده از روش های سفالگری بدون چرخ و هم سفالگری با چرخ، شکل دهید.در روش سفالگری بدون چرخ که شامل 3 روش { فشاری ، فتیله ای و صفحه ای } است می توانید به آسانی ظروف یا مجسمه های ساده ای را آماده کنید.

سفالگری با چرخ

سفالگری با چرخ نیازمند مهارت بیشتری است و با این روش می توانید ظروف و آثار هنری پیچیده تری را به زیبایی بیافرینید.

نکاتی برای مراحل سفالگری

  • زمان فرم دادن به گل رس حتماً همه جای ظرف را با دقت بررسی نمایید تا کاملاً متوازن و برابر باشد.
    این کار باعث می شود : ظرفی که تولید می کنید از نظر زیبایی و استحکام مشکلی نداشته باشد.
  • در این مرحله از سفالگری اگر میخواهید قطعه ی دیگری مانند دسته یا لبه را به ظرفی که ساخته اید متصل نمایید مطمئن شوید که گل از نظر رطوبت و ثبات به گلی که ظرف را با آن تهیه کرده اید برابر باشد.
  • حتما نزدیک خود یک کاسه آب قرار دهید تا مدام دست خود را مرطوب نموده و از خشک شدن گل جلوگیری کنید.

پختن ظرف سفالی آماده شده

  1. زمانی که ظرف سفالی مورد نظر را آماده شد نوبت به پختن و خشک کردن آن می رسد.
  2. در این مرحله از سفالگری ابتدا اطمینان حاصل کنید که ظرف مورد نظر تقریباً خشک شده باشد، سپس آن را داخل کوره قرار دهید.
  3. درجه حرارت کوره و زمان باقی ماندن ظرف درون کوره نسبت به شرایط و نوع ظرف متفاوت می باشد.
  4. بعد از پختن ظرف سفالی، زمان بیرون آوردن ظرف از کوره حتماً از دستکش و انبر استفاده نمایید.
  5. اگر به طور حرفه ای سفالگری را دنبال نمی کنید و به کوره دسترسی ندارید.
  6. با سرچ و پرس و جو ی کوره در شهر خود می توانید آن را برای پخت به نزدیک ترین مرکزی که کوره سفالگری دارد، بفرستید.

آخرین قدم از مراحل سفالگری

لعاب کاری روی ظرف سفالی پخته شده است. برای زیباتر شدن ظرف سفالی تهیه شده آن را به لعاب آغشته می نمایند. از آنجا که لعاب روان است در نتیجه پیش از این مرحله : قسمت پایین ظرف سفالی را آغشته به موم نمایید تا از چسبیده شدن ظرف به کوره جلوگیری کند.

سفال لعاب کاری شده

امیدوارم با یادگیری این هنر زیبایی های زیادی خلق کنید.

پایگاه خبری ساعدنیوز را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.

دیدگاه ها
  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
میزبانی حسن روحانی از سیاستمداران و اقوام در مراسم عید دیدنی در منزل زیبا و ایرانی پسندش+ عکس/ چه مبلمانی، چه فرش هایی، از همه مهمتر چه خونه دلبازی😍 (390 نظر) مراسم سلام عید نوروز و اهداء سکه توسط فرح پهلوی به همسران مقامات دولتی +عکس/ ولخرجی زن تازه به دوران رسیده زمانی که مردم غرق در فقر و بدبختی بودند! (390 نظر) سوژه شدن موجودی حساب هوش پران مشتری مغازه آجیل فروشی+عکس/ تا حالا این همه عدد رو کنار هم ندیده بودم که امروز دیدم🙄 (314 نظر) خلاقیت خنده دار یک ایرانی برای گرم کردن آب حماسه ساز شد/ خسته نباشی هم وطن+ عکس (251 نظر) تلاوت زیبا و دلنشین سوره شمس توسط رهبر معظم انقلاب+ویدئو (242 نظر) صبحانه مفصل و رنگارنگ دو نفره رضا گلزار و آیسان خانوم+عکس/از خاویار گرفته تا آواکادو و انار وحشی... (197 نظر) تصویری از عیادت نجم الدین شریعتی، مجری برنامه سمت خدا از رهبر معظم انقلاب و استقبال گرم ایشان (191 نظر) روایتی از هواپیمایی که برای آوردن یک روبان عروسی برای فرح پهلوی از تهران به پاریس رفت! (174 نظر) رونمایی منوچهر هادی از خواهر و شوهر خواهر پزشکش+ عکس/ به قولی مخ خانواده ایشون هستن که پسرش هم دکتره (154 نظر) خلاقیت منحصر به فرد پسر مشهدی با ساخت تریلی حماسه آفرید/ هیلتر هم مغز اینو نداشت!+عکس (145 نظر) دو پادشاه یکی از ایران (ناصرالدین شاه) و دیگری از ژاپن (میجی) در یک زمان به اروپا رفتند/ تفاوت ها را بنگرید (138 نظر) حضور علی دایی در رستوران شیک فریبا نادری به صرف افطار+عکس/ ذوق و خوشحالی خانم بازیگر از حضور شهریار ایران در رستورانش (136 نظر) مراسم تولد جگرسوز آزاده نامداری در خانه ابدی اش و گریه های دلخراش همسر و پدرش/ روحت شاد+ عکس (128 نظر) خواهر یکتا ناصر سکوتش را شکست (126 نظر) خنده های رهبر معظم انقلاب به اشعار شاعر طنزپرداز با موضوع آقازاده+ویدئو/ ای صورت و سیرت تو مطلوب، به‌به به‌به به این ژن خوب (118 نظر)
دیگران می‌خوانند   
(عکس) پریناز ایزدیار بازیگر نقش جیران ناصرالدین شاه با این عکس‌های زیبا نوروز را جشن گرفت! سفره های مجلل افطاری و سحری شاه خوش اشتهای قاجار برای درباریان و همسرانش/ چلو کباب و آبگوشت و ...+عکس نوشته قشنگ و تحسین برانگیز روی شیشه یک مغازه‌ بستنی فروشی جلب توجه کرد!!/بزرگ منشی و خوب بودن به دارایی انسان نیست به قلب مهربان و بخشندگی اوست! افطاری ساده و خوشمزه ستاره سادات قطبی مجری پرانرژی در ماه رمضان+عکس خلاقیت خنده دار و حماسه ساز یک متورسوار ایرانی برای حمل بار/ هنر نزد ایرانیان است و بس+عکس رونمایی از عکس سرعقد حامد آهنگی و خانومش لحظه انداختن حلقه ازدواج / از اولش هم انقدر خوش خنده بوده😂 تهران گردی رضا قوچان نژاد، شوهر خواهر خوشتیپ و باکلاس ساره بیات همراه با پسرش+عکس (فیلم) افطاری ساده و صمیمی در بیت رهبری و پذیرایی دوستانه رهبر معظم انقلاب از مهمانان/ یک لقمه نان با دل خوش بیوگرافی حامد سلطانی مجری اعجوبه ها و سال تحویل/ همسر اول دوم و علت تصادف + فیلم و عکس‌های جذاب و دیدنی (عکس) چیدمان مبلمان استیل و سلطنتی خونه وریا غفوری و همسر چشم رنگی اش در یک جشن تولد عاشقانه/ ماشالا چقدر به هم میان😍 آمار تلفات حمله اسرائیل به حلب سوریه + جزئیات دیزاین شیک کیک حامد سلطانی مجری برنامه سال تحویل با یک عکس عاشقانه برای سالگرد ازدواجشان+عکس بارش باران و کاهش دمای برخی استانها گام های استوار دولت در مسیر «جهش تولید»؛ غول‌های صنعت به میدان بازگشتند (عکس) ابتکار خنده دار جوان ایرانی در پیوند موفقیت آمیز درب بازکن نوشابه به در ماشین/ سلطان مدیریت بحران😂👌 پرهیز از تخریب در انتخابات، همواره مورد تاکید رهبری بوده است عزای خانواده شیرازی به جشن تبدیل شد + جزئیات (عکس) خلاقیت خنده دار یک ایرانی در نصب شیر آب روشویی به پراید/ لامصب از مغزش بهینه استفاده کرده😂 انتشار اولین عکس از رهبر معظم انقلاب با لباس محلی سیستان و بلوچستان 10 آقازاده ای که تاکنون پای میز محاکمه رفته اند / اجرای عدالت حتی برای فرزندان هاشمی رفسنجانی، آیت الله جنتی و .... علی دایی 4 برادر خوش تیپ و عجیب‌تر از خود دارد؛ افسانه 5 برادران خانواده شهریار خانه تاریخی حیرت انگیز در گود چهک شهر بهبهان + تصاویر توصیه به استعفای سفیر ایران در باکو به خاطر مصاحبه با یک خبرنگار با پوشش زننده از سوی رسانه اصولگرا پاسخ جالب رهبر انقلاب به طلبه‌ای که از ایشان افطاری می‌خواست +فیلم/ما کجاییم در این بحر تفکّر ... پاداش 4 میلیارد تومانی برای بچه‌دار شدن خبرساز شد عکس عجیب ماشین آتش‌نشانی 90 سال پیش! (ویدئو) عجیب ترین و خاص ترین بستنی ایران/ خلاقیت بستنی فروش تهرانی مثل بمب صدا کرد (ویدئو) مدل عجیب و غریب فنجان فضایی برای نوشیدن چای در فضا استوری مشترک ترلان پروانه و شروین حاجی پور با یک نوزاد بامزه +عکس (ویدئو) ترکیب هنر و علم ریاضیات مساوی می‌شود با خلق اثری بی‌نظیر از تصویر مریم میرزاخانی/ کاش هنرمندش رو هم نشون میداد دعای زیبای محیا مهمان برنامه محفل برای امام زمان (عج) + فیلم حواشی داغ امروز جمعه 10 فروردین 1403 / یادگاری عجیب علیرضا جهانبخش برای دختر هلندی! خلاقیت بی نظیر بستنی فروش تبریزی، با نوشته جالب روی شیشه مغازه اش حماسه آفرین شد/ آدم حَظ میکنه از این درک و فهم بالا تصاویری از جسدی 800 ساله که قبل مرگش بسیار ترسیده بوده!/ رنج‌های انسان جایی در تاریخ ثبت میشوند؟ سفره هفت سین ساده و بدون تجملات خانه مدرن کریم باقری+ عکس/میشه کلی ازش ایده گرفت! کیک تولد متفاوت نرگس محمدی در کانادا و حضور فریبا نادری، پری سیمای سریال ستایش در تولدش +عکس سکانس خنده دار ذهن منحرف یوسف تیموری درباره فیلمنامه محیا دهقانی/ همه از شدت خنده منفجر شدن+ویدیو حضور مهران مدیری، رامبد جوان و المیرا شریفی مقدم در یک ضیافت افطاری مشترک/ یک میز با غذاهای ساده و رنگارنگ+عکس (ویدئو) ستاره فوتبال آسیا امام جماعت شد! شام عاشقانه رامید جوان و همسرش نگار جواهریان در یک جگرکی/ چقدر این زوج خاکی و خاص هستن+عکس
تیتر امروز   
آمار تلفات حمله اسرائیل به حلب سوریه + جزئیات بارش باران و کاهش دمای برخی استانها گام های استوار دولت در مسیر «جهش تولید»؛ غول‌های صنعت به میدان بازگشتند پرهیز از تخریب در انتخابات، همواره مورد تاکید رهبری بوده است عزای خانواده شیرازی به جشن تبدیل شد + جزئیات 10 آقازاده ای که تاکنون پای میز محاکمه رفته اند / اجرای عدالت حتی برای فرزندان هاشمی رفسنجانی، آیت الله جنتی و .... علی دایی 4 برادر خوش تیپ و عجیب‌تر از خود دارد؛ افسانه 5 برادران خانواده شهریار توصیه به استعفای سفیر ایران در باکو به خاطر مصاحبه با یک خبرنگار با پوشش زننده از سوی رسانه اصولگرا پاداش 4 میلیارد تومانی برای بچه‌دار شدن خبرساز شد حواشی داغ امروز جمعه 10 فروردین 1403 / یادگاری عجیب علیرضا جهانبخش برای دختر هلندی! بیوگرافی حامد سلطانی مجری اعجوبه ها و سال تحویل/ همسر اول دوم و علت تصادف + فیلم و عکس‌های جذاب و دیدنی جلوه‌گری فرح دیبا با چادر توری در حرم امام رضا/اقدامات ریاکارانه برای بهره برداری سیاسی از دین! 12 دروغ شاخداری که پدر و مادرها در بچگی به ما گفتند / خیلی از باورهای کودکیمان حقیقت ندارد و باید با واقعیت رو به رو شد اگر این 10 رفتار را در اولین قرارتان دیدید پا به فرار بگذارید / اگر طرف مقابل این رفتارها را داشت بدون فرد مناسبی برای ازدواج نیست جزئیات مسمومیت شدید یک جوان در پی بلعیدن مواد مخدر