سوره عبس و فضائل آن
این سوره را «عَبَسَ» می نامند چون با کلمۀ عَبَسَ به معنای «چهره در هم كشيد» آغاز شده است. سوره عبس درباره ارزش و اهمیت قرآن، ناسپاسی انسان در برابر نعمت های پروردگارش و حوادث تکان دهنده قیامت و سرنوشت انسان ها در آن روز سخن می گوید. در آیات ابتدایی این سوره خداوند کسی را که با فرد نابینا با ترشرویی برخودر کرد توبیخ می کند. درباره اینکه فرد توبیخ شده، پیامبر(ص) بوده یا دیگری، بین مفسران اختلاف است.از آیات مشهور این سوره آیات ۳۴ تا ۳۷ است که صحنه محشر را توصیف می کند و می گوید انسان ها از نزدیکانشان (برادر، پدر، مادر، همسر و فرزند) فرار می کنند. در روایات آمده است هر کس سوره عبس را تلاوت کند، در روز قیامت در حالی خواهد آمد كه شادمان و خندان است. سوره عبس جزو سوره های مکی و در ترتیب نزول بیست و چهارمین سوره ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، هشتادمین سوره است و در جزء سی ام قرآن جای دارد.
متن و ترجمه سوره عبس
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
عَبَسَ وَتَوَلَّىٰ ﴿١﴾
به نام خدا که رحمتش بی اندازه است و مهربانی اش همیشگی
چهره در هم کشید و روی گردانید، (۱)
أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمَىٰ ﴿٢﴾
از اینکه آن مرد نابینا نزد او آمد! (۲)
وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّىٰ ﴿٣﴾
تو چه می دانی شاید او [در پرتو تعالیم اسلام از آلودگی] پاک و پاکیزه شود (۳)
أَوْ يَذَّكَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّكْرَىٰ ﴿٤﴾
یا متذکّر [حقایق] گردد و آن تذکر او را سود دهد؛ (۴)
أَمَّا مَنِ اسْتَغْنَىٰ ﴿٥﴾
اما کسی که خود را ثروتمند نشان می دهد (۵)
فَأَنْتَ لَهُ تَصَدَّىٰ ﴿٦﴾
تو به او روی می آوری [و نسبت به وی اهتمام می ورزی] (۶)
وَمَا عَلَيْكَ أَلَّا يَزَّكَّىٰ ﴿٧﴾
در حالی که اگر او نخواهد خود را [از آلودگی های باطنی و عملی] پاک کند تکلیفی بر عهده تو [نسبت به او] نیست؛ (۷)
وَأَمَّا مَنْ جَاءَكَ يَسْعَىٰ ﴿٨﴾
و اما آنکه شتابان نزد تو آمد (۸)
وَهُوَ يَخْشَىٰ ﴿٩﴾
در حالی که [از پروردگارش] می ترسد، (۹)
فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّىٰ ﴿١٠﴾
تو [با روی گردانی] از او به دیگران می پردازی. (۱۰)
كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ ﴿١١﴾
این چنین [برخوردی شایسته] نیست، بی تردید این آیات قرآن مایه پند است. (۱۱)
فَمَنْ شَاءَ ذَكَرَهُ ﴿١٢﴾
پس هرکه خواست از آن پند گیرد، (۱۲)
فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ ﴿١٣﴾
در صحیفه هایی است ارزشمند (۱۳)
مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ ﴿١٤﴾
بلند مرتبه و پاکیزه (۱۴)
بأَيْدِي سَفَرَةٍ ﴿١٥﴾
در دست سفیرانی (۱۵)
كِرَامٍ بَرَرَةٍ ﴿١٦﴾
بزرگوار و نیکوکار. (۱۶)
قُتِلَ الْإِنْسَانُ مَا أَكْفَرَهُ ﴿١٧﴾
مرگ بر انسان، چه کافر و ناسپاس است! (۱۷)
مِنْ أَيِّ شَيْءٍ خَلَقَهُ ﴿١٨﴾
[خدا] او را از چه چیز آفریده؟ (۱۸)
مِنْ نُطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ ﴿١٩﴾
از نطفه ای [ناچیز و بی مقدار] آفریده است، پس او را [در ذات، صفات و اندام] اندازه لازم عطا کرد. (۱۹)
ثُمَّ السَّبِيلَ يَسَّرَهُ ﴿٢٠﴾
آن گاه راه [هدایت، سعادت، خیر و طاعت] را برایش آسان ساخت. (۲۰)
ثُمَّ أَمَاتَهُ فَأَقْبَرَهُ ﴿٢١﴾
سپس او را میراند و در گور نهاد، (۲۱)
ثُمَّ إِذَا شَاءَ أَنْشَرَهُ ﴿٢٢﴾
و سپس چون بخواهد او را زنده می کند. (۲۲)
كَلَّا لَمَّا يَقْضِ مَا أَمَرَهُ ﴿٢٣﴾
این چنین نیست [که وظیفه اش را انجام داده باشد] هنوز آنچه را به او دستور داده به جا نیاورده است. (۲۳)
فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَىٰ طَعَامِهِ ﴿٢٤﴾
پس انسان باید به خوراکش با تأمل بنگرد (۲۴)
أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاءَ صَبًّا ﴿٢٥﴾
که ما [از آسمان] آب فراوانی فرو ریختیم. (۲۵)
ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا ﴿٢٦﴾
سپس زمین را [به صورتی سودمند] از هم شکافتیم. (۲۶)
فَأَنْبَتْنَا فِيهَا حَبًّا ﴿٢٧﴾
پس در آن دانه های فراوانی رویاندیم، (۲۷)
وَعِنَبًا وَقَضْبًا ﴿٢٨﴾
و انگور و سبزیجات (۲۸)
وَزَيْتُونًا وَنَخْلًا ﴿٢٩﴾
و زیتون و درخت خرما…. (۲۹)
وَحَدَائِقَ غُلْبًا ﴿٣٠﴾
و بوستان های پر از درخت تناور و بزرگ (۳۰)
وَفَاكِهَةً وَأَبًّا ﴿٣١﴾
و میوه و چراگاه (۳۱)
مَتَاعًا لَكُمْ وَلِأَنْعَامِكُمْ ﴿٣٢﴾
تا مایه برخورداری شما و دام هایتان باشد. …. (۳۲)
فَإِذَا جَاءَتِ الصَّاخَّةُ ﴿٣٣﴾
پس زمانی که آن بانگ هولناک و مهیب در رسد، (۳۳)
يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ ﴿٣٤﴾
روزی که آدمی فرار می کند، از برادرش…. (۳۴)
وَأُمِّهِ وَأَبِيهِ ﴿٣٥﴾
و از مادر و پدرش…. (۳۵)
وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِيهِ ﴿٣٦﴾
و از همسر و فرزندانش (۳۶)
لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ ﴿٣٧﴾
در آن روز هرکسی از آنان را کاری است که او را به خود مشغول می کند [تا جایی که نمی گذارد به چیز دیگری بپردازد.] (۳۷)
وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ ﴿٣٨﴾
در آن روز چهره هایی درخشان و نورانی است (۳۸)
ضَاحِكَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ ﴿٣٩﴾
خندان و خوشحال…. (۳۹)
وَوُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ عَلَيْهَا غَبَرَةٌ ﴿٤٠﴾
و در آن روز چهره هایی است که بر آنان غبار نشسته (۴۰)
تَرْهَقُهَا قَتَرَةٌ ﴿٤١﴾
[و] سیاهی و تاریکی آنان را فرا گرفته است؛ …. (۴۱)
أُولَٰئِكَ هُمُ الْكَفَرَةُ الْفَجَرَةُ ﴿٤٢﴾
آنان همان کافران بد کارند. (۴۲)
آثار و برکات سوره عبس
در فضیلت تلاوت این سوره از پیامبر(ص) نقل شده هر كس سوره عبس را قرائت کند، در روز قیامت در حالی خواهد آمد كه شادمان و خندان است. از امام صادق(ع) نیز نقل شده در بهشت زیر پرچم و سایه خداوند و مشمول كرامت خداوند خواهد بود و این كار برای خداوند کوچک و آسان است. همچنین از آنان امام نقل شده است هر كس هنگام بارش باران این سوره را بخواند، خداوند به تعداد قطره های باران گناهانش را می آمرزد. در برخی روایات برای قرائت این سوره خواصی چون در امان ماندن مسافر از خطرات و پیدا شدن گمشده ذکر شده است.
آشنایی با سوره فجر و فضیلت آن
