از تعداد خانه های قدیمی در تهران روز به روز کاسته می شود و مسئولین سازمان میراث فرهنگی می کوشند تا برخی از آن ها را، به دلایل تاریخی حفظ کنند. چنان چه خانه ای متعلق به یکی از شخصیت های تاریخی باشد، یا از برهه ی خاصی از تاریخ به جا مانده باشد، می توان آن خانه را به موزه ای برای بازدید تبدیل کرد. خانه موزه ها به همراه باغ موزه ها، جاذبه های گردشگری جدیدی هستند که در سال های اخیر با استقبال قابل توجه گردشگران مواجه بوده اند. خانه موزه مدرس ، که در چهارراه سرچشمه ی تهران واقع است، یکی از خانه موزه های تازه افتتاح شده ی پایتخت است. در این مطلب، قصد داریم تا این خانه موزه ی زیبا را به شما معرفی کنیم تا برای بازدید از آن اطلاعات کافی در اختیار داشته باشید.
خانه ای که امروز به سراغش می رویم، خانه ی یکی از بزرگان تاریخ و سیاست، در کوچه پس کوچه های بافت تاریخی محله عودلاجان در حصار ناصری تهران قدیم است. خانه موزه شهید مدرس، عمارتی تاریخی است که علاوه بر ارزش های معماری، از تاریخچه سیاسی-اجتماعی خاصی برخوردار است. این خانه، عمده ی عناصرِ معماریِ خانه های ایرانی در زمان خودش را دارد و قدم زدن در آن، ما را به گذشته های دور می برد. به علاوه فضای معنوی خانه، الهام بخش نسل های جوان خواهد بود تا با مفاخر دینی و تاریخی کشور خود آشنا شوند.
سرگذشت خانه موزه مدرس
خانه ی مدرس محل زندگی آیت الله در تهران در سال های پیش از تبعید بود. در زمان پهلوی خانه را به نام خانه ی وزیر مختار فرانسه می شناختند که سالیان سال پس از تبعید و درگذشت شهید مدرس، رها شده و متروک بود. تا اینکه در سال ۱۳۹۳ توسط شخصی به نام حاج محمد انصاری خریداری و مرمت شد. بخش هایی از این خانه در گذر این سال ها، خراب شده و از بین رفته بودند، اما قسمت هایی را که می شد تعمیر کرد، با همان سبک قدیمی و اصلی خانه بازسازی کردند. خانه زمانی محل تردد چهره های سرشناس تاریخ و سیاست از جمله مشیرالدوله، وثوق الدوله، مستوفی الممالک، ملک الشعرای بهار، موتمن الملک پیرنیا، مصدق و حتی خود رضا خان بوده است. این خانه ی قدیمی که برخی از تصمیم های سرنوشت ساز تاریخ ایران در آن گرفته شده، اکنون به موزه تبدیل شده است تا علاقه مندان بتوانند در آن قدم بزنند و خود را در حال و هوای تاریخ قرار دهند.
معماری خانه موزه شهید مدرس
این بنا در دوره قاجار و بر اساس الگوی معماری سنتی ایران ساخته شده و دارای اجزای مختلفی است. فضاهای خانه شامل سه حیاط مرکزی، اتاق ها، راهروها، حوض خانه و سه در ورودی و… می شود. در طی سال هایی که این بنا رها شده بود، بخش هایی از آن تخریب و دچار آسیب های زیادی شد. بر اساس شواهد و مستندات، باقی مانده مرمت آن منطبق با طرح اولیه و با هدف حفظ اصالت صورت گرفت؛ از جمله حفظ الگوی معماری در تمام فضاهای بیرونی و اندرونی آن و مصالح به کار رفته. از خلاقیت های به کار رفته در مرمت این بنا می توان به استفاده از سیستم سازه ای مدرن با هدف مسقف نمودن حیاط مرکزی اشاره کرد که بدون دخالت و آسیب در سازه اصلی و سیما و منظر حیاط مرکزی انجام شده است
این خانه نه تنها محل سکونت شهید مدرس، بلکه محل فعالیت های گسترده اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایشان نیز بود. از همین رو دارای فضاهای اندرونی و بیرونی است؛ بخش اندرونی محل سکونت ساکنین منزل و دو بخش بیرونی متشکل از فضاهای تدریس و تفسیر و همچنین فضاهایی جهت دیدارهای مردمی و ملاقات با رجال بود. چیدمان فضایی عناصر معماری خانه به گونه ای است که فضاهای مختلف به طریقی در اطراف سه حیاط مرکزی جانمایی شده اند؛ به طوری که در عین حفظ استقلال فضایی و محرمیت، با سایر بخش های دیگر نیز ارتباط و دسترسی دارند. بدین ترتیب برای بخش های اندرونی و بیرونی ورودی های مجزا وجود دارد؛ ولی ارتباط سه بخش کلی خانه توسط حیاط مرکزی حفظ شده است.
این خانه دارای تزیینات آجری ساده شامل قطار بندی و آجرکاری بالای برخی سردرها است. هر سه حیاط مرکزی نیز حوضی زیبا دارند که پس از مرمت بنا نیز حفظ شده اند.
آیت الله مدرس؛ یک روحانی سیاست مدار
سید حسن مدرس در سال ۱۲۴۹ در قریه ی سرابه کچو از توابع شهرستان اردستان (در استان اصفهان) به دنیا آمد. او تحصیلاتش در رشته ی علوم اسلامی را در شهرهای اصفهان، سامرا و نجف گذراند. مدرس، به مدت ۱۷ سال، نماینده ی مجلس بود و از مخالفین اصلی رضاخان به شمار می رفت. او زندگی سیاسی اش را صرف مبارزه با استبداد و استعمار کرد و جان خود را نیز در همین راه گذاشت. او که در سال های آخر عمرش، توسط رضاخان تبعید شده بود، در همان تبعید، به شکل مشکوکی درگذشت.
فضا های گوناگون خانه موزه مدرس
خانه ی مدرس فقط محل سکونت شهید مدرس نبوده، بلکه مکانی برای فعالیت های گسترده ی سیاسی-اجتماعی ایشان نیز بوده است. از این رو،خانه دارای فضاهای اندرونی و بیرونی است که شامل یک بخش اندرونی برای سکونت ساکنین منزل و دو بخش بیرونی متشکل از فضاهای تدریس و تفسیر و همچنین فضاهایی جهت ملاقات های مردمی و ملاقات با رجال است. فضاهای مختلف طوری در اطراف سه حیاط مرکزی جانمایی شده اند که در عین حفظ استقلال فضایی و محرمیت، به سایر بخش های دیگر نیز دسترسی و ارتباط داشته باشند. با وجود اینکه برای بخش های اندرونی و بیرونی ورودی های مجزا در نظر گرفته شده، ولی ارتباط سه بخش کلی خانه توسط حیاط مرکزی حفظ شده است. دور تا دور حیاط این خانه گلدان های زیبای شمعدانی چیده شده و صفای تاریخی آن را حفظ کرده اند. همچنین در زیرزمین مجموعه یک شربت خانه ی جذاب وجود دارد که بعد از گشت و گذار در خانه، می توانید خود را به صرف یک نوشیدنی مهمان کنید.
خانه موزه شهید مدرس کجاست؟
خانه موزه شهید مدرس در خیابان امیرکبیر شرقی، کوچه علیرضا جاویدی (میرزا محمود وزیر)، بن بست مدرس، پلاک پنج واقع شده است. برای دسترسی با مترو می توانید با استفاده از خط شماره دو، خود را به ایستگاه بهارستان برسانید و از ایستگاه تا چهارراه سرچشمه را با تاکسی طی کنید. از چهارراه تا خانه را پیاده بروید.
آشنایی با دیدنی های موزه ملی ورزش
