بازداشت موقت چه فرایندی دارد؟ و چه زمانی بازداشت حکم موقت صادر میشود؟

قرار بازداشت موقت

بازداشت موقت یک قرار است که در مرحله تحقیقات مقدماتی صادر می شود و به طور موقت متهم پرونده را بازداشت می کند . شاید به نظر برسد این اصل مخالف با قانون و اصل برائت است . زیرا طبق قانون تا زمانی که جرم کسی ثابت نشده باشد ، نمی توان او را مجازات کرد اما در قرار بازداشت موقت به نظر می رسد ، بدون اثبات مجرمیت متهم ، او بازداشت می شود. قرار بازداشت توسط بازپرس و یا دادیار پرونده و برای دادستان ارسال می شود . طبق ماده 237 قانون آیین دادرسی کیفری سال 92 صدور قرار بازداشت موقت جایز نیست مگر در مورد جرائمی که دلایل و قرائن و امارات کافی وجود داشته باشد. صدور قرار بازداشت موقت در صورتی ممکن است قرار مستدل و موجه باشد و مستند قانونی و ادله آن ذکر شود. بازداشت موقت، که عبارت از سلب آزادی متهم و زندانی کردن او در تمام یا قسمتی از فرایند تحقیقات مقدماتی است، بدون تردید یکی از مطمئن ترین راه ها برای قاضی تحقیق است تا با توسل به آن مانع از این شود که متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی و محاکمه و حتی مرحله قطعیت حکم و اجرای مجازات بتواند با فرار یا مخفی کردن خود موجب اختلال در رسیدگی به جرم و تاخیر یا ایجاد مانع در اجرای حکم کیفری گردد.

مزایای قرار بازداشت موقت

به هر حال هر یک از قرارهایی که در آیین دادرسی کیفری پیش بینی می شود، مزایایی دارد که علت ایجاد و صدور آن را توجیه می کند، قرار بازداشت نیز مزایایی دارد. البته در ظاهر این طور به نظر می رسد که این مزایا بیش از اینکه شامل حال متهم شود، در راستای بررسی پرونده و بهبود جریان دادرسی پیش بینی شده است. بنابراین بسیاری صدور این قرار را موثرترین وسیله برای دستیابی به متهم و تضمین حضور او در مراجع قضایی در مواقع لزوم می دانند. با صدور این قرار هرگاه نیاز به حضور متهم باشد، وی با مراقبت کامل نزد مرجع قضایی آورده خواهد شد و به این ترتیب از تبانی متهم با سایر متهمان نیز جلوگیری می شود؛ همچنین این قرار موجب جلوگیری از فشار متهم نسبت به بزه دیده و شهود برای جلوگیری یا پس گرفتن شکایت می شود. این قرار حتی گاهی وسیله ای برای تأمین امنیت و مصونیت او از انتقام بزه دیده می شود.

مدت اعتبار قرار بازداشت موقت

در قانون آیین دادرسی کیفری فعلی مدت اعتبار قرار بازداشت موقت در جرایمی که رسیدگی به آن ها در صلاحیت دادگاه کیفری استان است چهارماه و در بقیه جرایم که رسیدگی به آن ها در صلاحیت دادگاه های کیفری عمومی یا اختصاصی است دو ماه در نظر گرفته شده است؛ البته به همان شرط که مدت حبس از حداقل مجازات مقرر قانونی جرم ارتکابی تجاوز نکند. یعنی اگر برای یک جرم 6 ماه تا 3 سال حبس در نظر گرفته شده است مدت بازداشت موقت نباید بیشتر از 6 ماه باشد. البته اگر در این مدت دادسرا تصمیم نهایی خود را نگرفته باشد، باید به تخفیف قرار تامین یا ابقای آن دستور دهد و البته دلایل خود را نیز باید ذکر کند. البته در مواردی که دادگاه مکلف به انجام تحقیقات مقدماتی است مانند دادگاه استان در رسیدگی به اتهام زنا یا لواط، باید تمدید بازداشت و باقی ماندن قرار را در پایان هرماه اعلام کند.

موارد الزامی صدور قرار بازداشت موقت

مطابق مطالب فوق در صورتی که متهم هر یک از جرایم بالا را مرتکب شده باشد، این قرار صادر می شود، البته در صورتی که متهم دارای شرایط ذیل باشد، صدور قرار بازداشت موقت طبق ماده ۲۳۸ قانون آیین دادرسی کیفری، الزامی می شود، این موارد عبارتند از:

• آزاد کردن متهم باعث اخلال در نظم عمومی شود.
• آزاد کردن متهم باعث متواری شدن یا مخفی شدن او می شود.
• در صورت آزاد بودن متهم، جان شاکی، خود متهم و شاهدین در خطر باشد.
• البته این دلایل باید همراه با دلایل و قرائن اثبات کننده ای باشد، که دادستان با صدور این قرار موافقت نماید.
• بنا به تشخیص بازپرس، آزاد بودن متهم باعث، از بین رفتن آثار و دلایل جرم، تبانی با سایر متهمان یا شاهدان شود.

فرایند صدور قرار بازداشت موقت

• با صدور قرار بازداشت موقت توسط بازپرس باید قرار فورا به اطلاع دادستان برسد و دادستان ظرف 24 ساعت باید نظر خود را کتبا به بازپرس اعلام کند :
• اگر دادستان با قرار بازداشت مخالف باشد ، حل اختلاف با دادگاه صالح است و متهم تا صدور رای دادگاه در این مورد که حداکثر از 10 روز تجاوز نمی کند در بازداشت می ماند .
• اگر دادستان با قرار بازداشت موافق باشد متهم به بازداشتگاه اعزام می شود .
• اگر موجبات رفع بازداشت فراهم شود بازپرس با موافقت دادستان از متهم رفع بازداشت می کند و اگر دادستان با بازپرس مخالف باشد حل اختلاف با دادگاه صالح است .
• اگر متهم موجبات رفع بازداشت را ببیند می توان فک قرار بازداشت یا تبدیل آن را از بازپرس تقاضا کند و بازپرس تقاضا کند و بازپرس باید ظرف 5 روز اظهار نظر کند .
• اگر بازپرس تصمیم به رفع بازداشت بگیرد موافقت فوری دادستان ضروری است و در صورت اختلاف بازپرس و دادستان این اختلاف در دادگاه صالح حل می شود .
• اگر بازپرس مخالف باشد قرار رد درخواست را صادر می کند که ظرف 10 روز در دادگاه صالح قابل اعتراض است .
• با اتمام مدت قانونی بازداشت موقت در جرایم به حسب مورد :
• بازپرس مکلف است به فک یا تخفیف قرار بازداشت موقت این تصمیم باید به تایید دادستان برسد و در صورت مخالفت دادستان اختلاف در دادگاه صالح حل خواهد شد .
• -بازپرس در صورت وجود علل موجه می تواند قرار ابقای بازداشت را صادر کرده و ابقای قرار باید به تایید دادستان برسد ، با مخالفت دادستان حل اختلاف در دادگاه صالح صورت می گیرد و با موافقت دادستان ، بازداشت ابقا می شود . در صورت موافقت دادستان با قرار ابقای بازداشت موقت ، این قرار ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ در دادگاه صالح قابل اعتراض است .

ماهیت و علت صدور قرار بازداشت موقت

قرارهایی که مراجع کیفری در زمینه ی رسیدگی خود به جرایم صادر می نمایند، قرارهای تامینی است که با توجه به شدت و حدت نوع جرم ارتکابی و شخصیت متهم و سابقه ی کیفری وی صادر می گردد.

مطابق ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری

شدیدترین قرار کیفری که در رابطه با متهمین و مظنونین، صادر میگردد، قرار تامینی بازداشت موقت است که در شرایطی که جرم واقع شده اهمیت و تاثیر به سزایی داشته باشد، صادر می گردد و در بعضی موارد نیز مقام قضائی ملزم به صدور آن می باشد که به جهت جلوگیری از فرار و یا اختفای مظنون پیش بینی شده تا در صورتی که با وجود ادله ی کافی، جرم به وی منتسب بوده، از دسترس مقامات قضایی خارج نگردد.

موارد صدور قرار بازداشت موقت اجباری

• «صدور قرار بازداشت موقت جایز نیست مگر در مورد جرایم زیر که دلایل،قرائن و امارات کافی بر توجه اتهام به متهم دلالت کند:
• جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس ابد یا قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی، جنایاتی که میزان دیه آنها ثلث دیه کامل یا بیش از آن است
• جرائم تعزیری که درجه چهار و بالاتر است
• جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور که مجازات قانونی آنها درجه پنج و بالاتر است
• ایجاد مزاحمت و آزار و اذیت بانوان و اطفال و تظاهر، قدرت نمایی و ایجاد مزاحمت برای اشخاص که به وسیله چاقو یا هر نوع اسلحه انجام شود
• سرقت، کلاهبرداری، ارتشاء، اختلاس، خیانت در امانت، جعل یا استفاده از سند مجعول در صورتی که مشمول بند (ب) این ماده نباشد و متهم دارای یک فقره سابقه محکومیت قطعی به علت ارتکاب هر یک از جرائم مذکور باشد

تبصره-موارد بازداشت موقت الزامی،موضوع قوانین خاص،بع جز قوانین ناظر بر جرایم نیروهای مسلح از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون ملغی است»

اعتراض به قرار بازداشت موقت

در صورت رفع موجباتی که متهم به خاطر آن بازداشت شده ، درخواست رفع بازداشت موقت از بازپرس تقاضا می شود و در مدت پنج روز بازپرس به آن پاسخ می دهد ولی اگر درخواست وی رد شد متهم هم می تواند ظرف مدت ده روز به آن اعتراض نماید و این درخواست هر ماه یک بار قابل طرح است. همچنین در صورتی که بازپرس اقدام به ابقای قرار بازداشت موقت نماید با سپری شدن مهلت های دو ماه یا یک ماه، متهم می تواند از این تصمیم ظرف مدت ده روز به دادگاه صالح شکایت نماید. در صورت اختلاف دادستان با بازپرس در مورد صدور قرار بازداشت موقت،بازپرس مکلف به تبعیت از نظر دادستان نبووده و دادگاه کیفری با توجه به نوع اتهام و جرم واقع شده، صالح به رسیدگی و حل این اختلاف می باشد و نظر دادگاه برای بازپرس و دادستان لازم الاتباع است.

مرجع صالح برای صدور قرار بازداشت موقت

با توجه به عنوان این قرار (بازداشت موقت) مشخص است که این قراربه طور موقت برای جلوگیری از فرار یا اختفای متهم است تا رسیدگی و تحقیقات انجام گرددکه اصولا دادسرا عهده دار این امر است و در موارد قانونی اقدام به صدور قرار بازداشت موقت می کند. قرار بازداشت موقت توسط بازپرس، یا جانشین وی و همچنین در دادگاه بخش که بازپرس وجود ندارد، مقام قضایی دادگاه بخش اقدام به صدور قرار بازداشت موقت می کند ، این قرار باید به تایید دادستان برسد(در دادگاه بخش اگر قاضی قرار بازداشت موقت را صادر نماید دادرس علی البدل آن را تایید می کند و اگر دادرس علی البدل آن را صادر نماید قاضی دادگاه بخش آن را تایید می نماید) و در صورت تایید،این قرار اجرا می شود.

بنابراین قرار بازداشت موقت از جمله قرارهایی هستند که به منظور دسترسی به متهم و حضور به موقع وی ، جلوگیری یا فرار یا مخفی شدن او صادر می گردد و با صدور قرار بازداشت موقت توسط بازپرس باید قرار فورا به اطلاع دادستان برسد و دادستان ظرف 24 ساعت باید نظر خود را کتبا به بازپرس اعلام کند. امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .

همه چیز در مورد قرار التزام به حضور با قول شرف