بهترین روش درس خواندن برای کنکور

مطالعه برای کنکور با درس خواندن برای یک امتحان معمولی کمی متفاوت است. مطالعه‌ی حجم زیادی از درس‌ها و اطلاعات برای آزمونی که چند ساعت طول می‌کشد تمرکز و انرژی بیشتری می‌طلبد. اما جای نگرانی نیست؛ اگر به روش درست مطالعه کنید، این آزمون بزرگ را هم با موفقیت پشت سر خواهید گذاشت. شاید کنکور یا هر آزمون بزرگ دیگری کمی دلهره‌آور به نظر برسد، اما در پایان این مطلب به رویکرد مناسبی درباره‌ی روش صحیح مطالعه برای کنکور می‌رسید.

افزایش تمرکز و کنترل ذهن

یکی از مشکلاتی که اکثر دانش آموزان و داوطلبان کنکور با آن مواجه هستند عدم تمرکز حواس و کنترل ذهن به هنگام مطالعه است. این افراد قبل از شروع به مطالعه لازم است یک سری از نکات را مدنظر قرار دهند تا بتوانند با افزایش تمرکز و کنترل ذهن، کیفیت مطالعه خود را افزایش دهند.

سه گام برای افزایش تمرکز و کنترل ذهن هنگام مطالعه عبارت است از:

• مدیریت خود
• مدیریت محیط
• مدیریت محتوای درسی

عدم آگاهی از روش های صحیح مطالعه برای کنکور، یکی از مواردی که باعث می شود کنکور برای برخی از داوطلبان ترسناک و دلهره آور به نظر برسد. اگر داوطلبان اصولی و با برنامه منظم و دقیق به مطالعه بپردازند، درگیر مشکل حواس پرتی که یکی از مشکلاتی است که اکثر داوطلبان با آن مواجه هستند، نمی شوند.

روش مطالعه پس ختام  ( PQ4R)

یکی از روش های صحیح مطالعه برای کنکور، روش مطالعه پس ختام ( PQ4R) است. این روش یکی از روش های مطالعه موثر، جهت افزایش بازدهی است. روش پس ختام  ( PQ4R) شامل مراحل زیر می شود:

• مرحله ی پیش خوانی: مرحله پیش خوانی شامل مطالعه ی کلی و اجمالی سرفصل های بخش مورد نظر، عناوین، تصاویر، خلاصه ی انتها و پاراگراف های ابتدایی و انتهایی فصل می باشد. در مرحله پیش خوانی شما پس از یکی دو دقیقه به یک دید کلی می رسید و می توانید برای مطالعه خود هدف گذاری کنید. همچنین می توانید قبل از شروع مطالعه یک ساختار از مباحث پیش رو را در ذهن خود ایجاد کنید.
• مرحله ی سوال کردن: پس از ایجاد یک دید کلی وقت آن است که از خود بپرسید فصل خوانده شده چه چیزی از من می خواهد؟ قرار است در این فصل به یادگیری چه مسائلی بپردازم؟ دو سه دقیقه از خود پرسیدن، سبب فعال تر شدن یادگیری و در نتیجه افزایش تمرکز و دقت می شود.
• مرحله ی خواندن: در این مرحله، متن مورد نظر به دقت خوانده می شود. باید به مفاهیم و هدف های کلی و جزیی متن مسلط شویم. همچنین سعی کنیم برای سوالاتی که در مرحله ی قبل از خود پرسیده ایم پاسخ دقیقی پیدا کنیم. از هایلات کردن و خلاصه نویسی و ... استفاده و متناسب با سطح دشواری سرعت خود را کم و زیاد می کنیم.
• مرحله ی تفکر: در مرحله تفکر، با فکر کردن به آموخته های خود، به آن ها مفهوم می دهیم. همچنین با معنا بخشی به متون خوانده شده، به تثبیت حافظه کمک می کنیم. به عنوان مثال بین دانسته های قبلی و اطلاعات جدید ارتباط برقرار می نماییم. آن ها را وارد یک دسته بندی کلی تر می کنیم؛ یا با برقراری ارتباط بهتر بین بخش های مختلف اطلاعات جدید، با بسط معنایی (شاخ و برگ دادن) یادگیری خود را ارتقا می دهیم.
• از حفظ گفتن: به مراحل انتهایی خواندن نزدیک می شویم. حالا باید مفاهیم، نکات کلیدی و کلا هرچه را که تشخیص داده ایم، حفظ باشیم و آن ها را از حافظه ی خود بازیابی کنیم. با این کار متوجه می شویم، در کدام بخش ها ضعف داریم و باید دوباره آن ها را مطالعه کنیم.
• مرور کردن: در پایان فصل، باید نکات اصلی و موارد مهم مجددا مرور شود. می توان کل فصل را دوباره خواند. همچنین می توانید با استفاده از سوالات پایان متن و از حفظ گفتن بدون مراجعه به کتاب، به مرور و حل قسمت هایی که ضعیف هستید بپردازید. این که روخوانی را کامل انجام دهید یا نه، بر اساس ارزیابی خود از میزان فهم مطالب، طول مطلب و میزان زمانی که می توانید به آن درس اختصاص دهید، تعیین می شود. البته این روش صحیح درس خواندن، با توجه به استفاده از اصول روانشناختی نیازمند بکارگیری فراشناخت و تفکر سطح بالاست و در نتیجه برای سنین پس از دبستان مفید می باشد.

علت نداشتن تمرکز حواس

داوطلبان باید علاوه بر آشنایی با روش های صحیح مطالعه برای کنکور، راه های افزایش تمرکز هنگام درس خواندن را نیز بدانند. یک علت نداشتن تمرکز حواس کمبود خواب و کسل بودن است. همچنین بارها شنیده ایم که داوطلبی می گوید میخواهم حواسم را جمع درس کنم اما نگرانی از تعداد زیاد داوطلبان و یا سختی سوالات پایان ترم، باعث حواس پرتی ام می شود. عادت به چک کردن مداوم گوشی، فکر کردن به کارها و حرف های گفته شده در طی روز و گاهی هم مسايلی از قبیل عدم انگیزه و نداشتن انرژی کافی برای درس خواندن، اضطراب و تصویر ذهنی منفی داوطلب از خود، از علل نداشتن تمرکز حواس هستند. یکی از اصلی ترین علل این مشکلات می تواند همین مسئله ی عدم تمرکز حواس باشد.

مشکلات حواس پرتی برای داوطلبان کنکور

حواس پرتی هنگام مطالعه، برای دانش آموزان به خصوص داوطلبان کنکور مشکلاتی را به همراه دارد که عبارتند از:

• کاهش یادگیری
• در صورت تکرار نتایج ضعیف
• حس منفی نسبت به توانایی های خود
• کاهش اعتماد به نفس و در نتیجه کاهش انگیزش و یا اضطراب ناشی از شکست های بعدی

راه های افزایش تمرکز هنگام درس خواندن

عوامل متعددی در افزایش تمرکز حواس دخیل هستند که شامل فاکتورهای درونی و بیرونی می باشند. در ادامه به بررسی راه های افزایش تمرکز هنگام درس خواندن می پردازیم.

• فاکتورهای درونی (کنترل افکار، تلقین مثبت نسبت به خود و مدیریت زمان و ...)
• فاکتورهای بیرونی (نور، دما و آرامش فضا و ...)

شرایط مطالعه مفید

برخی از داوطلبان حتی با رعایت روش های صحیح مطالعه برای کنکور، بعد از مدتی باز هم نمی توانند نتیجه دلخواه خود را کسب نمایند و این موضوع باعث دلزدگی و سرخوردگی آن ها می شود.

این افراد باید بدانند که علاوه بر روش های صحیح درس خواندن، باید از شرایط مطالعه مفید نیز آگاه باشند. در ادامه به توضیح برخی از این شرایط می پردازیم.

بهترین ساعت مطالعه برای کنکوری ها

بهترین ساعت مطالعه برای کنکوری ها بنا به سبک یادگیری هر دانش آموز متفاوت می باشد.

یکی از شرایط لازم برای مطالعه که باعث افزایش تمرکز فرد می شود، مطالعه در ساعاتی است که برای فرد مناسب تر است. سبک های یادگیری دانش آموزان با هم متفاوت است. بعضی ها هنگام عصر و شب و بعضی دیگر هنگام صبح یادگیری بهتری دارند. البته اگر شب ها بهتر یاد می گیرید، توصیه می شود که حداقل از حدود یازده و نیم شب تا پنج صبح استراحت کنید.

بهترین مکان برای درس خواندن کنکور

مشاوران بهترین مکان برای درس خواندن کنکور را مکانی می دانند که ساده و عاری از اشیا جذاب تر از موضوع مطالعه باشد.

مکان مطالعه در صورت امکان باید به دور از جاهایی باشد که فعالیت هایی مانند خوابیدن یا چک کردن گوشی و ... در آنجا انجام می شود؛ به شکلی که ذهن به محض دیدن مکان مطالعه بفهمد که هنگام درس خواندن است. قبل از شروع به درس خواندن، وسایل مورد نیاز را کنار خود بگذارید.

بهترین مدت زمان مطالعه

گاهی دانش آموزان به خصوص دانش آموزان برتر این باور غلط را دارند که هرچه بیشتر بخوانند سبب افزایش نمره و درصد آن ها می شود؛ در صورتی که مطالعه هم محدودیت دارد! مغز شما بعد از هر 45 الی 90 دقیقه نیاز به استراحت 10 تا 15 دقیقه ای دارد. استراحت باعث دسته بندی مطالب مطالعه شده و رفع خستگی و از سرگیری پیوندهای شیمیایی مغزی و درنتیجه افزایش راندمان خواندن و ساعات مطالعه میشود.

برای موفقیت در کنکور باید:

• بهترین تکنیک‌های مطالعه را فرا بگیرید؛
• با تکیه بر یک برنامه‌ریزی مدون هر روز مطالعه کنید؛
• عادت‌های غذایی، خواب و برنامه‌ی ورزش خود را بهبود ببخشید

تکنیک‌های مطالعه

دو تکنیک سودمند برای مطالعه وجود دارد که آشنایی با آنها ضروری است.

اثر فاصله‌گذاری

ساده‌ترین روش برای جذب انبوه اطلاعات استفاده از اثر فاصله‌گذاری است. پژوهشگران این روش را در میان یافته‌های گوناگون در زمینه‌ی یادگیری «یکی از چشمگیرترین پدیده‌ها» می‌دانند.

وقتی چیز جدیدی یاد می‌گیرید مغزتان این آموخته‌ی جدید را در نورون‌ها ذخیره می‌کند. سپس این نورون‌ها با نورون‌های حاوی دانسته‌های پیشین ارتباط برقرار می‌کنند و شبکه‌ای از معانی به‌هم‌پیوسته را شکل می‌دهند، اما تقویت این نورون‌ها و گسترش شبکه‌ی معنایی با یک بار تلاش کار آسانی نیست. به عبارتی برای مغز ممکن نیست که گذرگاه‌های عصبی را تنها در یک روز به حدی گسترش دهد که آموخته‌های جدید برای همیشه در ذهن ذخیره بشوند (برای همین نیاز به تکرار داریم). به همین دلیل اگر موضوعی را طی یک یا دو روز به سختی مطالعه کنید، با اینکه ساعت‌های طولانی را صرف مطالعه کرده‌اید، به نتیجه‌ی مناسبی در به‌ یادآوردن آن مطالب نخواهید رسید.

پژوهش‌ها نشان‌ داده‌اند اگر مغز را در معرض اطلاعات جدید بگذارید و سپس دستِ‌کم یک روز تا مطالعه‌ی بعدی صبر کنید، به نتیجه‌ی بهتری در به‌ یاد‌آوردن آن اطلاعات می‌رسید. در این مدت مغز فرصت می‌یابد تا ارتباطات عصبی شکل‌گرفته را تقویت کند؛ بنابراین دفعه‌ی بعد که در معرض همان اطلاعات قرار می‌گیرد از نظر فیزیکی برای استحکام ارتباطات آمادگی بیشتری دارد.

مثلا مطالعه‌ی موضوعی طی یک هفته، روزی یک بار بهتر از مطالعه‌ی ۳۰ باره‌ی آن در یک یا دو روز است. با اینکه تکرار کمتری داشته‌اید، اما همگام با روند طبیعی مغز برای ذخیره‌سازی اطلاعات پیش رفته‌اید. در مورد کنکور و هنگامی که یک سال برای آماده‌سازی فرصت دارید، شرایط کمی متفاوت، اما اصول و مبانی یکسان است. در روند مطالعه‌ صحیح برای کنکور باید به دفعات و با فاصله‌ اطلاعات لازم را به مغزتان ارائه کنید.

پیش‌خوانی

گام بعدی برای پشت سر گذاشتن موفقیت‌آمیز این آزمون تکنیکی به نام «پیش‌خوانی» است.

شما با حجم انبوهی از درس‌ها و مطالب روبه‌رو هستید اما نگران نباشید با استفاده از فاصله‌گذاری و پیش‌خوانی می‌توانید همه‌ی این مطالب را طی چند ماه چندین بار مرور کنید. مرور چندباره‌ با فاصله‌گذاری نقش کلیدی در به خاطر سپردن اطلاعات لازم دارد.

پیش‌خوانی روشی است برای دسته‌بندی اطلاعات به‌گونه‌ای که ‌مدیریت آن ساده باشد. فرض بر این است که هم‌زمان با آماده شدن برای کنکور در کلاس‌های درس هم شرکت می‌کنید؛ اگر اینطور نیست این روش را روی برنامه و کتاب‌های درسی‌تان پیاده کنید. درس و موضوعات مربوط به هر روز را یک روز قبل بخوانید. مطالب مهم و کلیدی را که به روش‌های دیگر مشخص نشده‌اند، هایلایت کنید، اما از هایلایت کردن جمله‌ی اصلی هر پاراگراف (معمولا جمله‌ی نخست هر پاراگراف که شامل محتوای اصلی آن بند است) خودداری کنید.

در کلاس یادداشت‌ بردارید. یادداشت‌هایتان باید منظم و به‌گونه‌ای باشد که به راحتی امکان مرور آنها همزمان با مرور فصل‌های مختلف را فراهم کند. با توجه به اینکه مطالب را از پیش خوانده‌اید یادگیری مؤثرتری خواهید داشت.

اکنون که آموزش و درک مطالب را پشت سر گذاشته‌اید، هنگام بازخوانی مطالب تنها عنوان‌ها، جمله‌ی اصلی (جمله‌ی نخست هر پاراگراف)، قسمت‌هایی که نویسنده بر آنها تأکید کرده است و بخش‌های هایلایت شده خودتان را بخوانید. در پایان خلاصه‌ی هر فصل شامل جمع‌بندی مطالب بیان‌شده در آن فصل را بخوانید.

بیشتر نکته‌های مهم و کلیدی در عنوان‌ها، جمله‌های اصلی پاراگراف، متن‌های مشخص‌شده (با حروف قطور، مورب یا روش‌های دیگر) و قسمت‌هایی است که خودتان هایلایت کرده‌اید. مثلا جمله‌ی اصلی شامل نکته‌ی کلیدی هر بند است و باقی جملات برای توضیح بیشتر بیان می‌شوند. پس اگر پیش از این تمام فصل را خوانده باشید اکنون با مرور جمله‌ی اصلی هر بند موضوع اصلی آن پاراگراف را به یاد می‌آورید. با این روش مطالعه‌ی هر فصل به جای یک ساعت یا بیشتر، تنها ۵ تا ۱۰ دقیقه زمان می‌برد و شما برای مرور چندباره‌ی مطالب با فاصله‌گذاری که نقش حیاتی در به یاد سپردن مطالب دارد، فرصت خواهید داشت.

در کنار مطالعه‌ی مطالب مطابق با برنامه‌ریزی‌تان، هر روز یادداشت‌هایتان را مرور کنید، چون این مطالب را خودتان نوشته‌اید، مطالعه‌ی آنها زمان زیادی نمی‌گیرد. همچنین با این روش در نخستین مواجهه‌ی مغز با اطلاعاتی که برای آزمون لازم دارید، ارائه‌‌ی بی‌نقصی خواهید داشت.

اکنون باید روی تکرار در فاصله‌های معین تمرکز کنید تا مغزتان اطلاعات مشابه را بارها و بارها جذب کند و در عین حال با تعیین فاصله‌ی مناسب (دستِ‌کم یک روز) امکان ایجاد پیوند در شبکه‌ی عصبی و تقویت آن را فراهم کنید.

با تکنیک پیش‌خوانی می‌توانید روزانه حدود ۳۰۰ صفحه را همراه با یادداشت‌هایی که سر کلاس نوشته‌اید، در زمانی حدود ۲ ساعت مرور کنید. در نتیجه هر هفته ۲۴۰۰ صفحه را مرور و بنابراین طی چند ماه ۲۰ تا ۳۰ بار مطالب موردِ‌نیاز را با فاصله‌گذاری مرور خواهید کرد. به احتمال زیاد این مقدار مطالعه برای پوشش مطالب کلی و همچنین جزئیات مسائل کافی است.

به یاد سپردن فرمول‌ها و معادله‌ها

یکی از دغدغه‌های اساسی در پیگیری روش صحیح مطالعه برای کنکور به‌ یاد‌سپاری فرمول‌ها است.

با مطالعه‌ی کتاب و جزوه‌ی درسی، حضور در کلاس و انجام تمرین‌ها کاربرد و روش استفاده از فرمول‌ها را درک می‌کنید، اما برای به یاد سپردن آنها باید از تکنیک فاصله‌گذاری استفاده کنید. یک روش خوب این است که در دفترچه‌ای همه‌ی فرمول‌ها، معادله‌ها و روش حل آنها به روش خودتان همراه به چند مثال بنویسید. در هنگام مرور مطالب و فصل‌های مختلف با تکنیک پیش‌خوانی، زمانی را به مرور این فرمول‌ها و معادله‌ها همراه با مثال‌هایشان اختصاص بدهید.

با مرور چندباره‌ی این فرمول‌ها و معادله‌ها هر چندروز یک‌بار، تکنیک فاصله‌گذاری اثرش را می‌گذارد و فرمول‌ها در ذهن‌تان نقش می‌بندد.

خودآزمایی

پس از اینکه چند ماه از مطالعه و مرور همه‌ی مطالب با فاصله‌گذاری مناسب گذشت، باید خودتان را بیازمایید. از میان تمرین‌ها و تکالیف‌تان چندین مسئله دشوار را انتخاب و حل کنید. می‌توانید از کتاب‌های حاوی نمونه‌سؤال یا سؤالات مربوط به آزمون‌های پیشین استفاده کنید. ‌

خودتان را ارزیابی کنید؛ اگر از عملکردتان خشنود نیستید، پس به تکرار‌ بیشتری نیاز دارید (با فاصله‌گذاری). اگر از نتیجه راضی هستید به کارتان ادامه دهید.

بهبود سبک زندگی

برای افزایش توانایی حافظه‌تان به شکلی چشمگیر نکته‌های زیر را در زندگی روزمره‌تان در نظر بگیرید:

خواب کافی

پژوهش‌ها نشان داده‌اند دانش‌آموزانی که ساعت ۱۰ شب یا زودتر به خواب می‌روند نسب به کسانی که در نیمه‌شب یا دیرتر به خواب می‌روند، نمرات بالاتری کسب می‌کنند.

نظریه‌های زیادی در توضیح دلیل این نتایج ارائه شده است (از جمله بهبود تولید ملاتونین)، اما شما برای اصلاح عادت خواب نیازی به جزئیات ندارید. کافی است سعی کنید تا ساعت ۱۰ هر شب به خواب بروید و ۸ ساعت خواب خوب شبانه داشته باشید. این مسئله تأثیر شگرفی در عملکرد تحصیلی‌تان دارد، زیرا نه‌تنها حافظه‌تان را تقویت می‌کند، بلکه با استراحت کافی بهتر می‌توانید روی مطالعه و درک مطالب تمرکز کنید.

ورزش کافی

پژوهش‌های گوناگونی رابطه‌ی میان ورزش جدی و منظم را با عملکرد تحصیلی نشان داده‌اند. بین پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و سایر تمرینات ایروبیک در یک روز و تمرینات قدرتی در روز بعد در رفت‌وبرگشت باشید. نیازی نیست مانند حرفه‌ای‌ها به خودتان سختی بدهید، اما ورزش کردن و تمرینات حرکتی مناسب ضروری است.

رژیم غذایی مناسب

مطالعات نشان داده‌اند حتی یک وعده غذای پرچربی ممکن است سطح اکسیژن را در خون تا ۲۰ درصد کاهش بدهد و این به معنای کاهش جریان خون در مویرگ‌های بسیار کوچک است. اگر قرار است ۲۴۰۰ صفحه را به حافظه‌تان بسپارید بهتر است عملکرد بدن‌تان را با غذاهای نامناسب تهدید نکنید. غذاهای کامل و فرآوری‌نشده میل کنید. غلات کامل، سبزیجات، حبوبات، خشک‌بار و میوه‌ها را در برنامه‌ی غذایی‌تان قرار بدهید. هچنین بهتر است فقط آب بنوشید.

و خلاصه اینکه
فراموش نکنید کلید موفقیت مرور چندباره با فاصله‌گذاری مناسب است. برای کاهش زمان مطالعه بدون از دست دادن نکات کلیدی و مهم تکنیک پیش‌خوانی را به‌کار بگیرید. دفترچه‌ی فرمول‌ها و معادله‌ها را فراموش نکنید. پیش از آزمون تا حد امکان مرور مطالب را تکرار کنید. هر دو هفته یک‌بار آزمونی برای خودتان ترتیب بدهید. همیشه خوب بخوابید، خوب بخورید و از ورزش روزانه غفلت نکنید. همه‌ی این نکته‌ها بخشی از روش صحیح مطالعه برای کنکور هستند.