به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از گسترش، شاخص کل بورس تهران، اخیراً روزهای مثبت و منفی را تجربه می کند. این شاخص از محدوده ۵۱۲ هزار واحد در روز ۲۸ اسفند ۱۳۹۸، به بیش از یک میلیون واحد در روز سه شنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۹ رسیده که نشان از رشد و بازدهی حدود ۱۰۰ درصدی بورس تهران در کمتر از ۲ ماه کاری دارد.
در بورس تهران صدها شرکت بزرگ، از شرکت های معدنی و فولادی گرفته تا صنایع غذایی حضور دارند.
این که سرنوشت سرمایه های موجود در این بازار و سرمایه های تازه وارد شده به بورس چه خواهد شد، گمانه زنی های مختلفی را به دنبال داشته است.
در خصوص وضعیت احتمالی بورس تهران، با دکتر میثم رادپور گفت وگو کرده است و از این پس دیدگاه کارشناسان دیگری را که ممکن است متفاوت با این دیدگاه باشد، جویا خواهیم شد. به هر رو، دیدگاه دکتر رادپور در نقطه مقابل دیدگاه کسانی است که اعتقاد به حبابی شدن بورس تهران ندارند.
شاخص بورس در هفته های اخیر رشدهای بی سابقه ای داشته و شاخص کل بورس به بیش از یک میلیون واحد رسیده. در روز ششم اردیبهشت امسال، جنابعالی نسبت به رشدی که بورس داشته هشدار داده و آن را غیر عادی دانسته اید.
برخی اقتصاددانان هم گفته اند وضعیت فعلی بورس، بزرگترین خطر برای اقتصاد ایران است. جنابعالی بر چه مبنا وضعیت بورس تهران و رشد آن را اینگونه ارزیابی کرده اید؟
-ما نمی توانیم برای بازار، تعیین تکلیف کنیم. ما یک تحلیل ارائه می کنیم و اگر این تحلیل، واقعیت بنیانی و درون مایه ای داشته باشد، در نهایت درست از آب در می آید ولی بازار کار خودش را انجام می دهد.
در حوزه مالی، مدل هایی داریم که بر اساس آنها، قیمت گذاری می کنیم. یکی از نگرانی هایی که الان وجود دارد، این است که بر اساس مدل های قیمت گذاری، قیمت سهام خیلی بالاتر از قیمت های واقعی است.
مالی چی ها یا کسانی که تحلیلگر اوراق بهادار هستند، تعدادی مدل دارند و با این مدل ها، اندازه گیری کرده و قیمت گذاری می کنند. اگر فاصله جدی بین «قیمت بازار» و «قیمت ذاتی» که بر اساس مدل قیمت گذاری محاسبه می کنند، باشد این نتیجه گرفته می شود که بالای قیمت ذاتی است.
این مدل ها، کمک می کند که تحلیلگران، توصیه مالی کنند. به نظر می رسد که قیمت های سهام بورسی، بیش از حد بالا رفته و با هر مدل قیمت گذاری، ارزش ها را محاسبه می کنیم، با قیمت های بازار نمی خواند. در این حالت است که شائبه حبابی شدن بورس، شدت می گیرد.
حوزه مطالعاتی جنابعالی، مدل سازی مالی است و در حوزه مدیریت ریسک از جمله ریسک بازار، اعتبار و نقدینگی فعالیت دارید. شما در اوایل اردیبهشت گفته اید بورس بیش از حد منطقی رشد کرده و شاخص بورس برمی گردد.
به نظر خودتان، این نوع اظهار نظرها و تحلیل ها، واقعاً روی سیاستمداران و مقامات دولتی یا مردم، می تواند تاثیر بگذارد یا تاثیری ندارد؟
-وظیفه تحلیلگران یا کارشناسان اقتصادی و مالی، این است که اگر پدیده ای را مشاهده می کنند، آن را برجسته کرده و به بازار هشدار بدهند. ما نمی توانیم بگوییم این اظهار نظرها، بی اثر است و بالاخره، چند نفر این تحلیل ها را می خوانند.
ما با این تحلیل ها نمی توانیم جلوی جهت حرکت بازار را بگیریم. بازار، تعداد متنوعی بازیگر دارد و ما امیدواریم این تحلیل ها و هشدارها و گزارش ها، روی نظرشان اثر بگذارد.
تحلیلگران تنها کاری که می توانند انجام بدهند این است که گزارش ارائه کرده و بعد بازیگران بازار، آن را بخوانند و بر اساس آن، تصمیم گیری کنند.
در مورد دولت هم، نگرانی هایی وجود دارد. الان دولت عرضه های سهام شرکت های دولتی را انجام می دهد و ممکن است اتفاقات تلخی رخ بدهد. کسانی که در این تورم بازار مالی، ممکن است آسیب ببینند دهک های ضعیف تر درآمدی جامعه باشند.
وقتی که ما تورم کالا و خدمات داریم و تورم بازارهای مالی داریم، به نظر می رسد در نهایت این تورم بر سر دهک های ضعیف تر درآمدی جامعه خراب شود.
درست است که سهامدار خُرد به بورس آمده و اگر سرمایه اش از بین برود و نابود شود، از نظر حقوقی، کسی به او بدهکار نیست ولی بالاخره خیلی از مردم ما، به بورس آمده اند. آن موقع است که دولت نمی تواند نسبت به تبعات ناشی از اتفاقات بورس، بی تفاوت باشد.
در جریان بحران برخی موسسات مالی و اعتباری، دولت در گام اول ۳۵ هزار میلیارد تومان به سپرده گذاران این موسسات پرداخت کرد. شما فکر می کنید مشکل مشابهی با ابعاد وسیع تر، در مورد بورس هم اتفاق بیفتد؟
-در بازار سهام حق مالی، معامله می شود و سهامدار، از شرکت طلبکار نیست. در صورت بروز مشکل هم، از نظر قانونی نمی تواند شکایت کند که چرا سرمایه اش از بین رفت، اما در موسسات مالی و اعتباری، عقد بدهکار و طلبکار وجود دارد.
سپرده گذاران می گفتند که ما سود بانکی می گرفتیم و طلبکاریم و شریک موسسه نبوده ایم. ما می توانیم بین این دو، تفاوت قائل شویم.
خیلی از کسانی که پول خودشان را به بورس آورده اند ممکن است به آن نیاز داشته باشند. این نوع پول ها، برای سرمایه گذاری مناسب نبوده و مازاد درآمد و ثروت نبوده است. اگر سرمایه این سهامداران خُرد و اشخاص حقیقی از بین برود، این مسئله می تواند به یک معضل اجتماعی هم تبدیل شده و برای دولت مشکل ایجاد کند.
ما نمی توانیم به راحتی، دولت را مقصر بدانیم و ما نمی توانیم دنبال مقصر بگردیم. بورس ما داغ شده و تعداد زیادی از مردم، وارد بورس شده اند.
بالاخره دولت اجازه نمی دهد نقدینگی به سمت بازار ارز برود. از آن طرف هم کاهش نرخ سود بانکی را تشویق می کند. در عین حال، بازار مسکن هم در رکود شدید قرار دارد.
با این محدودیت ها و رکود، دولت با صراحت تشویق می کند که نقدینگی و سرمایه مردم به سمت بورس برود.
-با اقداماتی که دولت انجام داده است، بورس جذاب شده. حتی یک فرضیه این است که بعضی از پول ها به قصد تمیز شدن و پولشویی وارد بورس شده است.
در وضعیت موجود، چند عامل تاثیر گذار بوده و بعضی از این عوامل به دولت برمی گردد از جمله این که کاهش نرخ سود بانکی اتفاق افتاد و یک عامل دیگر، مطرح شدن موضوع گرفتن مالیات در زمان خرید و فروش مِلک است.
تحصیلات شما در حوزه مالی است و فعالیت کاری و حرفه یا در حوزه مالی داشته و دارید. آقای دکتر عبده تبریزی هم دکترای رشته مالی دارند و جنابعالی با ایشان، همکاری هایی دارید.
آقای دکتر عبده، اخیراً گفته بودند که در بورس حباب جدی نداریم ولی در برخی سهام، بیش ارزشیابی داریم. با این حال، جنابعالی به طور قاطع اعلام کرده بودید وضعیت بورس، غیر عادی است و بیش از حد منطقی رشد کرده.
به چه علت حتی بین شما که در حوزه مالی فعالیت دارید تا این حد اختلاف نظر و تفاوت وجود دارد؟
-ما برخی مدل های ارزشیابی با مفروضات خاصی داریم که می توانیم نشان بدهیم یک شرکت، زیر قیمت است ولی با مفروضات دیگر نشان بدهیم که این شرکت به قیمت واقعی معامله نمی شود و بالاتر از آن است.
از همین جا اختلاف شروع می شود. از طرف دیگر، مردم به طور غیر عادی، پول خودشان را به بورس می برند. این بورس، متفاوت از بورس سابق است و بازیگران و سهامداران آن تغییر کرده است یعنی به صورت سابق، نمی توانیم راجع به بورس اظهار نظر کنیم.
ششم اردیبهشت که شما گفته بودید وضعیت بورس غیر عادی است، شاخص کل بورس به ۷۶۹ هزار واحد رسیده بود. آن رقم شاخص، نسبت به رقم آخرین روز کاری بورس در سال ۱۳۹۸، حدود ۵۰ درصد رشد داشته.
از روز ۶ اردیبهشت تا روز ۳۰ اردیبهشت، شاخص بورس ۲۳۰ هزار واحد افزایش پیدا کرده و الان شاخص نسبت به اواخر اسفند، حدود ۱۰۰ درصد رشد داشته. درحال حاضر که شاخص بورس، بیش از ۲۰۰ هزار واحد دیگر رشد کرده، چه دیدگاهی دارید؟
-بر اساس مطالعاتی که دارم، بر همان نظر هستم و وضعیت بورس، حتی بدتر شده. من تصور می کنم نسبت به روزهای قبل، بازار بیش تر از ارزش ذاتی خود، رشد کرده است.
در فروردین سال ۱۳۹۸، تعداد ۵۵ هزار نفر جدید وارد بورس شده بودند و در فروردین ۱۳۹۹ تعداد ۲۰۰ هزار نفر جدید یعنی ۴ برابر فروردین سال قبل، وارد بورس شده و کد معاملاتی بورس دریافت کرده اند.
در مقایسه با سرمایه های بزرگ و کلان میلیاردی و بیش تر، این افراد تازه وارد پول های خُرد را وارد بورس کرده اند. با توجه به هجوم نقدینگی به سمت بورس، برای این خانوارها که دچار شوک نشوند، توصیه خاصی دارید؟
-ما اگر اعتقاد داریم بورس با ریزش شدید همراه خواهد بود یک دلیل آن، همان صورت های مالی استاندارد و مشخص است که قیمت سهام، به شدت فراتر از ارزش ذاتی است. دومین دلیل، ورود افراد تازه کار است و این افراد، رفتار گله ای [گروهی و توده وار] را تشدید می کنند.
کسانی که چیزی از بورس نمی دانند به محض وزش نخستین بادهای ناموافق، ممکن است به شکل نامناسب عمل کنند. البته ما نمی توانیم جلوی سرمایه گذاری مردم را بگیریم ولی توصیه می کنیم که پول و سرمایه ای را به بورس بیاورند که تحمل از دست رفتن آن را داشته باشند.
همچنین خانوادها، نباید وام بگیرند که با آن سهام بخرند یا نباید دارایی خودشان از جمله منزل را بفروشند به امید این که بازدهی بالاتری در بورس ایجاد کنند.
ممکن است خانواده ها در بورس، به سود بیشتری برسند. افراد زیادی، این کار را انجام داده و از کارشان رضایت دارند ولی خانواده ها باید جنبه ریسک و خطر بورس را در نظر داشته باشند و امور زندگی خودشان را به خاطر بورس مختل نکنند.
شاخص کل بورس بعد از ۱۷ ماه رشد و رکورد شکنی های پیاپی، در روز ۱۵ دی ۱۳۹۲ و در سطح ۸۹ هزار واحد متوقف شد. در سال ۱۳۸۸، این شاخص حدود ۱۹۰ درصد افزایش داشت و در همین مدت کوتاه اوایل سال ۱۳۹۹ هم، حدود ۱۰۰ درصد صعود و بازدهی داشته است.
فکر می کنید بعد از رکورد شکنی های بی سابقه بورس در سال ۹۸ و در ادامه با این جهش های بزرگتر در سال ۱۳۹۹، شاخص کل بورس در چه سطحی متوقف شده و شروع به ریزش یا سقوط می کند؟
-ما در حوزه مالی، می توانیم بر اساس استانداردهای موجود مشخص کنیم که ارزش ذاتی یک سهم چقدر است و الان قیمت فعلی آن، چقدر از ارزش ذاتی آن بالاتر رفته یا بالاتر نرفته است ولی در مورد کل بازار سرمایه و بورس، چنین استاندارد و معیاری نداریم.
در بهترین حالت، جوابی که بدهم این است که بر اساس احتمال نظر بدهم. من اگر ۹۹ درصد مطمئن باشم، می گویم شاخص بورس از یک و نیم میلیون واحد، بیش تر نمی رود. اگر توقع و احتمال را تا حد ۹۰ درصد پائین بیاورم، می گویم فراتر از یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد نمی رود.
بنابراین، فقط باید تخمین بزنیم و کسی نمی تواند عدد مشخصی را به شما بگوید چرا که ما مبنا و پایه ای نداریم که بگوئیم شاخص از چه عددی ریزش می کند.
بالاخره جنابعالی در اوایل اردیبهشت ۱۳۹۹ گفته اید که بورس بیش از حد منطقی رشد داشته است ولی به جای این که آن رشد غیر منطقی به تعبیر شما متوقف شود، شاخص بورس در کمتر از یک ماه بیش از ۲۳۰ هزار واحد دیگر رشد داشته است.
قاعدتاً شاخص بورس مثل سال ۱۳۹۲ و بعد از رشدهای بی سابقه کنونی باید متوقف شود. شما اعتقاد دارید که الان هم، این شاخص بیش از پیش، حبابی تر شده.
به نظر شما، آیا رشد شاخص کل، فرضاً در خرداد متوقف می شود یا در ماه های بعد؟
-من نمی توانم زمان مشخصی اعلام کرده و جواب روشنی بدهم. هیچکس هم نمی تواند چنین زمانی را اعلام کند. بالاخره تحلیلگرانی بودند که وقتی شاخص کل ۴۰۰ هزار واحد بود، می گفتند شاخص برمی گردد ولی الان همه آنها آچمز (میخکوب و مات شدن) شده اند.
من احساس خودم را درباره بورس گفته ام و یک چیز را می فهمم که اگر بخواهیم شاخص را افزایش بدهیم، شاهد ریزش آن خواهیم بود.
بالاخره قرار است سهام عدالت آزاد سازی شود ولی ما نمی دانیم دقیقاً چه زمانی سهام عدالت در دسترس قرار می گیرد.
از طرفی باید روشن شود که دولت می خواهد چه حجمی از سهام شرکت های دولتی را واگذار کند. این دو عامل، بر وضعیت بورس، اثرگذار خواهند بود. اگر دولت مقدار قابل توجهی از سهام شرکت های دولتی را عرضه کند، فشارها را برای کاهش قیمت سهام، بالا می برد.
