چرا افراد بعد از تزریق دز اول واکسن به کرونا مبتلا می شوند؟ / زمان طلایی تزریق دز دوم

کاهش سرعت واکسیناسیون با کمبود دز دوم واکسن

حدود دو هفته است که روند تزریق دوز دوم واکسن کرونا به سالمندان و سایر افرادی که در یکی دو ماه گذشته دوز اول واکسن خود را دریافت کرده بودند، تقریبا متوقف شده است و به صورت کلی، با کاهش شدید سرعت واکسیناسیون عمومی کرونا مواجهیم.

موضوعی که به گفته مقامات بهداشت کشور، ریشه آن عمل نکردن کشورهای صادرکننده واکسن به ایران به تعهداتشان بازمی گردد و در هفته های اخیر، تولیدکنندگان واکسن سینوفارم ، اسپوتنیک و آسترازنکا که قرار بود در ماه خرداد میلیون ها دوز واکسن کرونا به ایران صادر کنند، از این کار سر باز زده اند و از 26 اردیبهشت تا کنون فقط دو محموله واکسن روسی هرکدام به حجم 100 هزار دُز وارد کشورمان شده است.

بنا بر آمارهای رسمی وزارت بهداشت ، تا ساعت 14 دیروز از مجموع 5 میلیون و 847 هزار و 700 دز واکسن کرونا که از کشورهای روسیه، چین، هند، کره جنوبی و ایتالیا وارد کشورمان شده، مجموعا 5 میلیون و 154 هزار و 639 دز واکسن کرونا در سطح کشور تزریق شده است و بسیاری از مراکز بهداشتی نه تنها تزریق دز دوم واکسن کرونا را به تعویق انداخته اند، بلکه تزریق دز اول واکسن را نیز متوقف کرده اند.

جهانپور: تاخیر در تزریق دز دوم، اثربخشی واکسن را کاهش نمی دهد

کمبود دز دوم واکسن کرونا در کشور در شرایطی رخ داده که از نظر بسیاری از متخصصان بهداشتی، 70 درصد اثربخشی بیشتر واکسن ها وابسته به تزریق دز دوم است و اگر تزریق این دز با تاخیر مواجه شود، ممکن است ایمنی بخشی واکسن به طور کامل از بین برود و به این صورت چرخه واکسناسیون برای بیش از 4 میلیون و 300 هزار نفری که در سراسر کشور تنها یک دز واکسن کرونا دریافت کرده اند، باید از نقطه صفر آغاز شود.

در این میان اما، کیانوش جهانپور، رئیس مرکز اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اخیرا درباره این مبحث در صفحه توئیتر خود اظهار کرده است که «تاخیر در دریافت دز دوم واکسن با دانسته های فعلی لزوما تاثیری بر اثربخشی واکسن ها نخواهد داشت.»

او همچنین تاکید کرده است که «در بسیاری از واکسن ها، تاخیر در دریافت دز یادآور، نیازی به شروع مجدد واکسیناسیون ندارد. البته ارائه پاسخ متقن در مورد هر واکسن، نیاز به مطالبه بیشتر دارد، اما با دانسته های فعلی نیاز به تجدید دوز اول نیست.»

ناجی: تزریق دز دوم بسیار مهمتر از دز اول است

حال در این شرایط که کمبود دز دوم واکسن کرونا که موجب ایجاد تاخیر چند هفته ای در تزریق این واکسن شده و نگرانی بسیاری از هموطنان را به همراه داشته، این است که اساسا تا چند هفته تاخیر در تزریق دز دوم واکسن های مختلف، ایمنی بخشی آنها را از بین نخواهد برد و آیا اصولا این امکان وجود دارد که تزریق صرفا یک دز هر واکسن ایمنی بخشی آن را تضمین کند؟

دکتر سید علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی کشور در پاسخ به این سوال به خبرنگار رکنا گفت: براساس تمام مطالعات بین المللی، برای این که یک واکسن اثربخشی لازم را داشته باشد، حتما باید دز دوم آن تزریق شود و اتفاقا تزریق دز دوم بسیار مهمتر از دریافت دز اول است.

وی درباره تاثیر تاخیر در تزریق دز دوم روی اثربخشی واکسن های کرونا عنوان کرد: در برخی موارد حتی مشاهده شده است که تاخیر در تزریق دز دوم واکسن، از قضا باعث افزایش ایمنی بخشی آن خواهد شد؛ کما این که درباره واکسن آسترازنکا با این که در ابتدا متخصصان گمان می کردند که دز دوم این واکسن باید تا 28 روز بعد تزریق شود، اما اکنون توصیه می شود تزریق دز دوم این واکسن بین 10 تا 12 هفته بعد از تزریق دز اول انجام شود؛ زیرا به این صورت میزان آنتی بادی تولیدشده در بدن 2.5 برابر شد. همچنین درباره واکسن فایزر نیز مشاهده شده است که اگر تزریق دز دوم واکسن با تاخیر انجام شود، حجم آنتی بادی بدن 3.5 برابر می شود.

با این حال، ناجی تاکید کرد که تاخیر طولانی مدت در تزریق دز دوم هیچ واکسنی به هیچ وجه قابل قبول نیست؛ او در این باره توضیح داد: حتما باید فاصله مناسبی بین تزریق دز اول و دوم واکسن های گوناگون وجود داشته باشد تا کارآیی آنها کاهش پیدا نکند و اگر فاصله زمانی بین تزریق این دو دز از این زمان طلایی بیشتر شود، لزوما کارآیی واکسن از بین نمی رود، اما احتمالا ایمنی بخشی آن کاهش می یابد.

تفاوت زمان طلایی تزریق دز دوم در واکسن های مختلف

در این میان، سوال مهم دیگر اینجاست که اساسا حداکثر فاصله میان تزریق دز اول و دوم واکسن کرونا که موجب کاهش کارآیی آن نمی شود، چقدر است؟

رئیس آزمایشگاه ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری در پاسخ به این سوال توضیح داد: حداکثر فاصله میان تزریق دز اول و دوم واکسن کرونا بسته به نوع آن واکسن دارد، مثلا تحقیقات درباره واکسن روسی اسپوتنیک نشان می دهد که اگر بین 60 تا 90 روز هم در تزریق دز اول و دوم این واکسن فاصله بیفتد، مشکلی ایجاد نخواهد شد. درباره واکسن سینوفارم نیز مطالعه دقیقی در این زمینه انجام نشده است، اما سازمان غذا و داروی کشورمان اعلام کرده است که فاصله میان تزریق دز اول و دوم این واکسن نباید بیشتر از 6 تا 8 هفته باشد.

وی در ادامه تاکید کرد: مطمئنا هرچقدر فاصله بین تزریق دز اول و دوم واکسن روسی، چینی یا آسترازنکا از این زمان تعیین شده بیشتر باشد، قطعا کارآیی این واکسن ها کاهش می یابد و ما نباید به هیچ وجه اجازه دهیم که تاخیر بین تزریق دو دز از این زمان بیشتر شود.

ورود بیش از دو میلیون دُز واکسن کرونا به کشور

حداکثر زمان طلایی بین تزریق دز اول و دوم واکسن چقدر است؟

ناجی در حالی تاکید دارد که در صورت از دست رفتن زمان طلایی بین تزریق دو دز واکسن های کرونا، ایمنی بخشی این واکسن ها کاهش می یابد که اکنون بسیاری از ایرانیان نزدیک دو ماه است که با وجود تزریق دز اول، دز دوم واکسن خود را دریافت نکرده اند.

البته در ماه های گذشته در مراکز بهداشتی کشور، به دریافت کنندگان دز اول واکسن های روسی و چینی تاکید شده است که یک ماه بعد از تزریق دز اول باید دز دوم واکسن خود را دریافت کنند و این فاصله زمانی برای دز دوم واکسن آسترازنکا نیز سه ماه تعیین شده است.

در این میان اما حالا که فاصله زمانی یک ماهه برای برخی دریافت کنندگان واکسن های اسپوتنیک و سینوفارم به دو ماه هم رسیده است، مردم این نگرانی را دارند که شاید به زودی زمان طلایی دریافت دز دوم از دست برود و تزریق دز دوم به آنها در زمانی انجام شود که دیگر نتواند آنتی بادی لازم برای مصونیت نسبی در برابر کرونا را در آنها ایجاد کند.

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی کشور البته تاکید دارد که حتی اگر زمان طلایی تزریق دز دوم واکسن از دست برود، بازهم ایمنی زایی واکسن از بین نمی رود، اما قطعا اثربخشی آن کمتر می شود. به گفته او، البته هرچقدر فاصله بین تزریق دز اول و دوم واکسن کرونا بیشتر شود، قطعا میزان اثربخشی آن افت می کند و ممکن است از یک زمان به بعد، دیگر تزریق دز دوم واکسن نتواند هیچ گونه اثربخشی مناسبی داشته باشد.

ناجی در پاسخ به این سوال که دقیقا بیشترین زمان تاخیر در تزریق دز اول و دوم واکسن که می تواند هنوز ایمنی زایی مناسبی داشته باشد، گفت: هیچ مطالعه ای در این زمینه در سطح جهان انجام نشده است، زیرا تمام تمرکز مطالعات جهانی در این خصوص روی این نکته بوده که بهترین حالت اثربخشی یک واکسن در چه فاصله زمانی بین تزریق دز اول و دوم آن ایجاد می شود و در هیچ کشوری امتحان نکرده اند که اگر به فرض مثال، پنج ماه بعد دز دوم تزریق شود، آیا هنوز واکسن کرونا اثربخشی خود را حفظ خواهد کرد یا خیر.

تاخیر در تزریق دز دوم آسترازنکا و فایزر ایمنی زایی آن را بیشتر می کند

رئیس آزمایشگاه ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری درباره علت افزایش فاصله بین دز اول و دوم واکسن های فایزر و آسترازنکا در مطالعات بعدی توضیح داد: این اتفاق بعد از انجام آزمایش های بیشتر روی این واکسن ها رخ داد؛ به نحوی که به طور مثال درباره واکسن آسترازنکا با توجه به این که ساختار دز اول و دوم آن یکسان است، اگر فاصله زمانی بین تزریق این دو دز بیشتر باشد، میزان اثربخشی آن افزایش خواهد یافت.

وی افزود: در این میان اخیرا حتی تولیدکنندگان این واکسن به این نتیجه رسیده اند که اگر در هنگام تزریق دز دوم، به جای وکتور دز دوم واکسن خود از دز اول واکسن اسپوتنیک استفاده کنند، میزان اثربخشی آن بیشتر خواهد بود. همچنین درباره واکسن فایزر نیز مشاهده شد که اگر تزریق دز دوم به جای یک ماه بعد، دو ماه بعد انجام شود، میزان کارآیی واکسن با رشد محسوسی مواجه می شود.

ابتلای تزریق کنندگان دز اول به کرونا، در صورت تاخیر در تزریق دز دوم

ناجی در بخشی دیگری از صحبت هایش با تاکید بر این که در هر صورت به هیچ وجه نباید تاخیر بیش از حد بین تزریق دز اول و دوم واکسن ایجاد شود، اظهار داشت: دز اول واکسن کرونا اثربخشی مناسبی ندارد و نمی تواند به نحوی مناسب جلوی بیماری را بگیرد، کما این که در موارد بسیاری دیده شده است که برخی افراد در فاصله بین دریافت دز اول و دوم واکسن به کرونا مبتلا شده اند.

وی در پایان تصریح کرد: بنابراین هرچقدر ما فاصله بین تزریق دز اول و دوم واکسن را به تاخیر بیندازیم، احتمال دارد افراد بیشتری که حتی دز اول واکسن کرونا را دریافت کرده اند، به کرونا مبتلا شوند؛ بخصوص که در کشورمان شاهد شیوع گونه های جهش یافته کرونا هستیم و هرچقدر دز دوم واکسن دیرتر برسد، خطر شیوع بیشتر کرونا افزایش خواهد یافت.