به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از فرارو، روز چهارشنبه وزارت امور خارجه، ضمن تحریم دو شخص مرتبط با برنامه هسته ای ایران، از عدم تمدید معافیت های هسته ای این کشور خبر داد. به موجب این معافیت ها شرکت های روسی، چینی و اروپایی می توانستند در برخی پروژ ه های حساس هسته ای در ایران مشارکت کنند. اما حالا با لغو این معافیت ها، شرکت های مزبور قادر نخواهند بود در پروژه هایی نظیر تغییر کاربری برخی راکتور ها مشارکت کنند. مگر اینکه تصمیم بگیرند تحریم های آمریکا را نقض کنند.
معافیت های لغو شده به دو راکتور آب سنگین اراک و راکتور تحقیقاتی تهران مربوط می شوند. دونالد ترامپ بیش از دو سال پیش، به طور یکجانبه از توافق برجام خارج شد و تحریم های گسترده ای را علیه ایران اعمال کرد که تقریبا تمام بخش های اقتصاد ایران را شامل شدند. اما این تحریم ها شامل بخش هایی از برنامه هسته ای ایران نشد. به موجب برجام، شرکت های خارجی، در پروژه های تغییر کاربری راکتور اراک و انتقال اورانیوم مصرف شده راکتور تحقیقاتی تهران مشارکت می کنند. آمریکا، حالا این پروژه ها را تحریم کرد، اما در عین حال، به نیروگاه اتمی بوشهر که با کمک روسیه احداث شد، معافیت ۹۰ روزه داد.
اگر چه آمریکا معافیت نیروگاه بوشهر را تمدید کرد، اما با لغو معافیت های دیگر، عملا آخرین عناصر برجام را از بین برد. نیروگاه بوشهر ارتباط چندانی با برجام ندارد و اساسا در کانون مناقشات هسته ای ایران و غرب نبوده است.
لغو معافیت های هسته ای ایران همواره یکی از مهمترین خواسته های تندرو های واشنگتن بود، اما وزارت خارجه آمریکا با بیان اینکه این معافیت ها نوعی محدودیت بر برنامه هسته ای ایران هستند، با لغو آن ها مخالفت می کرد. حال، این موضع تغییر کرده است. اینکه چرا وزارت خارجه آمریکا دیگر معافیت های هسته ای ایران را «محدودیت» نمی داند، هنوز به طور واضح معلوم نیست، اما می توان چند دلیل احتمالی برای این اقدام آمریکا برشمرد. این احتمال وجود دارد که فرآینده تغییر کاربری برخی تاسیسات هسته ای تمام شده و دیگر کار خاصی باقی نمانده است. البته این احتمال، ضعیف است. در نتیجه، احتمالا آمریکا دلایل دیگری دارد.
۱- برخی کارشناسان اقدام مایک پمپئو در لغو معافیت های هسته ای را محکوم کردند و آن را برای آمریکا مضر دانستند. به عنوان نمونه، کلسی دیونپورت، مدیر سیاست عدم اشاعه در انجمن کنترل تسلحات، به روزنامه واشنگتن پست گفت: «دولت ترامپ با این اقدام، به پای خودش شلیک می کند. (به خودش آسیب می زند).» از دیدگاه این کارشناس، معافیت های هسته ای به ایران اجازه می دهند که برای راکتورهای اش سوخت وارد کند. ولی حالا که این معافیت ها لغو شده اند، ایران توجیهی برای از سرگیری غنی سازی ۲۰ درصدی خواهد داشت.
اما ظاهرا وزارت خارجه آمریکا دیدگاه دیگری دارد و از تضعیف بیشتر برجام استقبال می کند. برخی کارشناسان معتقدند که آمریکا دنبال فروپاشی برجام است. رابرت مالی، مذاکره کننده برجام در دولت باراک اوباما، به نیویورک تایمز گفته است که لغو معافیت ها هیچ ارتباطی با افزایش محدودیت ها بر برنامه هسته ای ایران ندارد. بلکه در مقابل، محدودیت ها را کمتر می کند. از دیدگاه این کارشناس، دولت ترامپ دقیقا دنبال تحریک ایران به نقض برجام است. چرا که نقض برجام از سوی ایران، ممکن است در نهایت اروپایی ها را به آمریکا نزدیک کند. مالی گفت: «آن ها (دولت ترامپ)، فروپاشی برجام را یک خسارت نمی دانند. آن ها این امر را یک دستاورد می دانند.»
۲- حتی اگر ایران از طریق افزایش غنی سازی به لغو معافیت ها واکنش نشان ندهد، باز هم آمریکا می تواند ادعا هایی درباره اهداف برنامه هسته ای ایران مطرح کند. شرکت های خارجی که با تاسیسات هسته ای ایران همکاری می کردند، علاوه بر کمک به تغییر کاربری این تاسیسات، کارکرد نظارتی نیز داشتند. این شرکت ها از نزدیک فعالیت های هسته ای ایران را رصد می کردند. حالا با خروج آن ها، نظارت خارجی بر این تاسیسات کمتر می شود. بعید نیست که چند ماه بعد از خروج این شرکت ها آمریکا ادعا هایی درباره اهداف برنامه هسته ای ایران مطرح کند.
زمینه این ادعا ها از قبل فراهم بود. سوم مارس گذشته، بازرسان بین المللی آژانس بین المللی انرژی اتمی، طی گزارشی از افزایش ذخایر اورانیوم ایران خبر دادند. در گزارش بازرسان ادعا شده است که ایران در دو سال گذشته اورانیوم کافی برای ساخت یک بمب هسته ای انباشت کرده است. در سایه چنین ادعاهایی، آمریکا ممکن است با زیر سوال بردن ماهیت برنامه هسته ای ایرن، سایر کشور ها را به پیوستن به کارزار فشار حداکثری ترغیب کند.
۳- افزایش ابهامات در برنامه هسته ای ایران می تواند برای دولت ترامپ منفعت دیگری داشته باشد. دولت ترامپ در حال گفتگو با سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل جهت ترغیب آن ها به تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران است. تضعیف بیشتر یا فروپاشی برجام می تواند آمریکایی ها را در رسیدن به این هدف کمک کند. بنابراین، آمریکا احتمالا با هدف تمدید تحریم های تسلیحاتی، ضربه دیگری به پیکر نحیف برجام وارد کرده است.
۴- لغو معافیت های هسته ای در شرایطی اتفاق افتاد که مناسبات ایران و آمریکا به خاطر ماجرای صادرات بنزین به ونزوئلا تنش آلود شده است. ایران پنج نفتکش حامل بنزین به ونزوئلا اعزام کرد که این اقدام با مخالفت شدید آمریکا مواجه شد. آمریکا حتی نیرو های نظامی به دریای کارائیب اعزام کرد، اما به دلایلی که هنوز معلوم نیست، از هر گونه تعرض به نفتکش های ایران خودداری کرد. برخی مقامات آمریکایی از پاسخ نظامی به نفتکش های ایران حمایت نکردند و خواستار استفاده از ابزار تحریم شدند. در همین حال، آمریکا معافیت های تحریمی را لغو کرد. بنابراین، تحریم های جدید آمریکا علیه برنامه هسته ای ایران ممکن است با ماجرای ونزوئلا بی ارتباط نباشد.
۵- اینکه چرا آمریکا در بحبوحه تنش ها بر سر ونزوئلا به تحریم های هسته ای روی آورد، هنوز به طور دقیق مشخص نیست. اما می توان در این زمینه یک گمانه را مطرح کرد: این احتمال وجود دارد که آمریکا دنبال بازگرداندن توجه به برنامه هسته ای ایران است. در هفته ها و ماه های اخیر، اختلافات ایران و آمریکا از مسئله هسته ای دور شد و بیشتر حالت منطقه ای و اقتصادی به خود گرفت. اعزام بنزین به نزوئلا، اقدامی بود که محاصره اقتصادی را برجسته کرد. اما ظاهرا آمریکا تمایل دارد که منازعه همچنان جنبه هسته ای داشته باشد. چرا که وقتی منازعه، هسته ای باشد، کشور های اروپایی الزاما باید موضع گیری کنند. در ماجرای ونزوئلا که بُعد هسته ای نداشت، اروپایی ها موضع خاصی نگرفتند و ترجیح دادند تماشاگر باشند.
