اولین قدم ها و راه افتادن کودکان برای والدین یک نقطه عطف و هیجان انگیز است.
کودکان قبل از یادگیری راه رفتن باید چندین مرحله رشد را پشت سر بگذارند ، از جمله نشستن ، خزیدن ، کشیدن و ایستادن.
لازم است بدانیم که هیچ دو کودکی دقیقا شبیه به هم نیستند. هر کودک این مراحل رشدی را ممکن است طبق روش خودش طی کند.
زمان و سن راه افتادن کودک
بیشتر کودکان اولین قدم های خود را بین ۹ تا ۱۲ ماهگی برمی دارند و وقتی ۱۴ یا ۱۵ ماهه شوند دیگر به خوبی راه می روند. اما اگر کودک شما کمی دیرتر شروع به راه رفتن کرد نیز نگران نشوید، زیرا برخی از کودکانِ کاملاً نرمال و طبیعی تا ۱۶ یا ۱۷ ماهگی راه نمی روند. کوک شما در طول اولین سال زندگی اش مشغول تقویت عضلات تمام بدن و کار روی هماهنگی آنها خواهد بود. به این ترتیب که او ابتدا نشستن، غلت زدن و چهار دست وپا رفتن را یاد می گیرد و بعد در حدود ۹ ماهگی به سمت بالا کشیدن خود و ایستادن حرکت می کند.
پس از آن، تنها چیزی که باقی مانده است به دست آوردن اعتمادبه نفس و کسب تعادل است. کودک یک روز با تکیه به مبل می ایستد و شاید هم با گرفتن دست به آن راه می رود و روز بعد با تردید و با قدم های لرزان به سوی آغوش شما می آید. بعد از آن پیشرفت او دیگر شروع شده است و خیلی زود دورهٔ کودکی را پشت سر می گذارد. اولین قدم های کودکتان اولین حرکت عمدهٔ او به سمت استقلال خواهد بود.
علت دیر راه رفتن کودک چیست؟
گاهی کودک به وقت بیشتری برای یادگیری راه رفتن نیاز دارد، پس نگران نشوید. اما اگر کودک در ۱۲ ماهگی نمی تواند با تکیه بایستد، در ۱۸ ماهگی نمی تواند راه برود یا در دو سالگی قادر به راه رفتن به شکل باثباتی نیست، لازم است این موضوع را با پزشکش مطرح کنید.
به خاطر داشته باشید که کودکان طبق جدول های زمانی مختلفی رشد می کنند و کودکان زودرس نیز دیرتر از دیگر کودکان هم سن خود به این نقطهٔ عطف و دیگر نقاط عطف رشد می رسند. پس اگر کودک شما زودرس بود، لازم است نقاط عطف او را بر مبنای موعد مقرر زایمان یعنی ۹ ماهگی حساب کنید که متخصصان اطفال آن را سن تطبیقی کودک می نامند.با فرض این که علت دیر راه افتادن کودک خارج از دسته علل طبیعی باشد، دلیل دیر راه افتادن کودک یکی از موارد زیر است:
تاخیر در تکامل حرکتی
تاخیر تکامل حرکتی معمولا ارثی است و در کودکانی رخ می دهد که از دیگر جهت های رشد مثل وزن و قد، توانایی صحبت کردن و روابط اجتماعی طبیعی هستند. در این کودکان مهارت های حرکتی طبیعی اما با تاخیر هستند. ممکن است در این کودکان نوع خفیفی از هایپوتونی (کاهش قدرت عضلات ) وجود داشته باشد. این تشخیص بعد از رد شدن سایر علل تایید می شود.
ناتوانی یادگیری شدید
در این شرایط، تاخیر در تمام حیطه های رشد وجود دارد اما حرکات بزرگ اندام ها مثل راه رفتن کمتر از حرکات ظریف مثل در دست گرفتن مداد تحت تاثیر قرار گرفته اند. در این موارد ممکن است هاپیوتونی به همراه اختلالات ساختاری اندام ها وجود داشته باشد.
اختلالات قدرت عضلانی
هایپرتونی( انقباض بیش از حد ماهیچه ها)
فلج مغزی یا سی پی که مشکل نسبتا شایعی است، ممکن است در موارد خفیف اولین علامتش به صورت تاخیر در راه افتادن کودک باشد.
بیماری های تحلیل برنده عضلات: یک علت دیر راه افتادن کودک ممکن است بیماری های تحلیل برنده عضلانی باشند؛ مبتلایان به این بیماری اغلب در هنگام تولد طبیعی هستند و در پسر بچه ها بیشتر رخ می دهند. اغلب این کودکان در اقوام دور یا نزدیک فردی با مشکلات مشابه دارند.
دلایل محیطی
این دلایل ممکن است روی تکامل مغزی اثر بگذارند یا به طور مستقیم علت دیر راه افتادن کودک و علت رشد نکردن کودک باشند.
عفونت ها یا مسمومیت پیش از زایمان مادر
عفونت های نوزادی مثل مننژیت، عفونت مغز یا عفونت با سایتومگالو ویروس
ضربه به سر
سوء تغذیه
از بعضی کودکان انتظار می رود دیرتر به مراحل رشد برسند و جایی برای نگرانی نیست، این کودکان عبارتند از:
کودکان نارس که تکامل ماهیچه ای آرام تری دارند.
اختلالات ژنتیکی مثل سندرم داون
کودکان مبتلا به اختلالات عصبی عضلانی مثل دیستروفی عضلانی یا فلج مغزی
مشکل رشدی مثل اوتیسم
کم کاری تیروئید
تشخیص علت دیر راه افتادن کودک
برای پیدا کردن علت دیر راه افتادن کودک، پزشک کودک را هنگام حرکت تماشا می کند. بسته به سن او، از کودک می خواهد حرکات خاصی را انجام دهد و ماهیچه های کودک را آزمایش می کند.
اگر پزشک شک کند که مشکلی وجود دارد، از آزمایش ها و تست های دیگری کمک می گیرد که با توجه به مشکلی که به آن مشکوک شده می توانند متفاوت باشند. مثلا ممکن است در خواست ام آر آی یا آزمایش خون کند یا این که تست هایی برای اختلالات ژنتیکی، فلج مغزی یا مشکلات تیروئیدی درخواست کند.
آیا خمیده بودن پاهای کودک علت دیر راه افتادن اوست؟
پاهای خمیده کودک، پدر و مادرهای زیادی را نگران می کنند. مخصوصا پدر و مادرهای جوان که نمی دانند همه بچه ها در بدو تولد پاهایی به این شکل دارند. این خمیدگی رو به بیرون پا معمولا تا سن دو سالگی به طور کامل از بین خواهد رفت. کودکان نوپا معمولا بیشتر به بغل راه می روند تا به سمت جلو. همین مسئله باعث می شود خمیدگی پاهایشان شدیدتر به نظر برسد. پاهای خمیده کودک باعث دیر راه افتادن کودک نمی شوند و تاثیری روی تعادل کودک در راه رفتن ندارند.
در موارد نادری پاهای خمیده تا دو سالگی صاف نمی شوند و زانوهای کودک خارج از خط استخوان های پا قرار می گیرند. این اتفاق باعث آسیب به زانوهای کودک می شود. پس اگر کودک شما بیشتر از دو سال سن دارد و پاهایش هم چنان خمیده هستند، با پزشک کودک مشورت کنید.
بعضی مواقع پاهای خمیده و پرانتزی نشانه ای از بیماری ریکتز یا نرمی استخوان هستند. این بیماری ممکن است به دلیل کمبود ویتامین دی یا کلسیم در رژیم غذایی کودک یا به دلیل برخی بیماری های کلیوی، دفع بیش ازحد کلسیم از ادرار باشد. کمبود کلسیم و ویتامین دی در بدن کودک باعث مهار رشد استخوان های او می شود. این نقص استخوانی ممکن است راه افتادن کودک را به تاخیر بیاندازد. در این موارد شربت کلسیم برای راه افتادن کودک استفاده می شود و تاثیر به سزایی در حل این مشکل دارد. یک راه مناسب دیگر برای جبران کمبودهای تغذیه ای، استفاده از غذاهای مقوی راه افتادن کودک است. از جمله این غذاها می توان به انواع لبنیات متناسب با سن کودک و تغذیه کمکی مقوی اشاره کرد. به یاد داشته باشید در کودکان زیر یک سال نباید از شیر کامل گاو استفاده کنید.
تمرین ها و کمک هایی برای راه رفتن کودک
در حالیکه همه کودکان در حال یادگیری مراحل رشدی هستند ، بسیار مهم است که بدانیم که هیچ دو کودکی دقیقا شبیه به هم نیستند. هر کودک این مراحل رشدی را ممکن است طبق روش خود طی کند.
در پایین تمرین هایی برای آموزش راه رفتن به کودک ذکر کردیم. بسیار مهم است که در حین انجام این تمرینات کودک را حمایت کنید و به او سخت نگیرید. استرس و ترس کودک می تواند سبب تاخیر در یادگیری راه رفتن شود.
والدین می بایست از طریق تشویق کردن و صبور بودن به کودکان خود راه رفتن را بیاموزند.
۱-نشستن رو چهار پایه
زمانیکه فرزندتان قادر بود بدون کمک شما بنشیند او را بر بروی چهارپایه کودک بنشانید. بسیار مهم است در این حالت والدین در کنار کودک باشند تا در مواقع لزوم او را نگه دارند. مهم است که چهارپایه بدون پشتی باشد و والدین پشت به فرزندشان باشند.
پاهای کودک باید در این موقعیت کف زمین را لمس کند و حتی قادر باشد به زمین فشار بیاورد. در این حالت زانوهای کودک می بایست زاویه ۹۰ درجه داشته باشند .
در همین حالت از کودک بخواهید که وسیله ای را از روی زمین بر دارد و دوباره به روی چهارپایه بنشیند. آن عروسک و یا شی را به اطراف چهارپایه بگذارید تا عضلات مختلف درگیر شوند.
این تمرین عضلات پاها ، پشت و شانه های کودک را تقویت می کند و او را آماده برای راه رفتن می کند. این تمرین همچنین به کودک کمک می کند تا پاهایش را به شکلی قرار دهد که بتواند وزن خودش را بر روی آنها بگذارد.
۲-استفاده از اسباب بازی برای ایستادن
اسباب بازی را در نزدیکی او و کمی بالاتر از او قرار دهید و او را تشویق کنید تا بلند شود و اسباب بازی را بگیرد.
۳-ایستادن با کمک ( گشت زدن )
تمرین گشت زدن ( به انگلیسی Cruising ) می تواند راه رفتن به کودک کمک کند. کودک از طریق مبل و یا صندلی هم سطح می تواند به ایستد و شما به یکی از دستانش را برای حظ تعادل بگیرید. در این حالت به آرامی به جلو و عقب بروید .
آموزش راه رفتن به کودک از طریق تمرین گشت زدن می تواند بسیار مفید باشد. در اجرای این تمرین عجله نکنید و صبور باشید. به مرور کودک یاد می گیرد که دستان شما را بگیرید و آرام به جلو حرکت کند.
اگر کودک نیاز به انگیزه دارد می توانید یک عروسک را در انتهای مبل قرار دهید تو او به سمت عروسک حرکت کند.
۴-گشت زدن و شوت زدن
هنگامیکه کودک شما در حال انجام تمرین گشت زدن است ، شما می توانید یک توپ سبک را در جلوی پای او قرار دهدی و تشویق کتید تا به آن ضربه بزند. در ابتدا بهتر است خودتان چند ضربه به توپ بزنید.
اگر شما توپ را پشت پای او قرار دهید او برای ضربه زدن مجبور است پای خود را بلند کند تا به توپ ضربه بزند. توپ را در دو طرف او قرار دهید تا تمرین ضربه زدن با هر دو پا را یاد بگیرد.
۵-به کودک کمک کنید که بنشیند.
تمرین های زیادی وجود دارد که می تواند به کودک برای بهبود تعادل ، ایجاد قدرت و آمادگی برای راه رفتن کمک کند.برخی از کودکان شروع به بلند شدن می کنند ولی نمی توانند بنشینند. بنابراین آنها پس از بلند شدن ممکن است گریه کنند و بعدا تمایلی به دوباره بلند شدن نشان ندهند.به کودکتان کمک کنید تا به آرام خم شود و بنشیند.
۶-گرفتن لگن
یکی دیگر از تمرینات کاربری برای آموزش راه رفتن کودک در خانه بدین شکل است که در والدین در مقابل کودک می نشنیدند. دستان کودک رو شانه خود قلاب می کنند و همزمان با گرفتن لگن کودک ، او را تشویق به راه رفتن می کنند. برای این کار والدین می تواند آرام آرام به عقب بروند تا کودک را به جلو هدایت کنند. به مرور والدین می توانند میزان حمایت خود را کم کنند.
۷-راه رفتن با کمک
یکی دیگر از روشهای آموزش راه رفتن به کودک این است که او را بلند کنید و پشت او قرار بگیرید.یکی دیگر از روش های آموزش راه افتادن این است او را بلند کرده و پشتش بایستید،
حالا به آرامی یکی از بازوها را به جلو و سپس دیگری را بکشید.نوزادان یاد می گیرند که از طریق تکرار قدم بردارند، بنابراین این فعالیت ها باید هر روز چندین بار تکرار شود.
8-از واکر و روروئک استفاده نکنید
کارشناسان به شدت و کاملاً با استفاده از واکر و روروئک های کودک مخالفت می کنند. از آنجا که این وسایل حرکت و جابه جایی را برای کودک آسان می کند می توانند از شکل گیری صحیح عضلات فوقانی پای کودک جلوگیری کند و چون این واکرها دسترسی کودک به هر چیز خطرناکی مثل وسایل داغ و سموم را نیز ممکن و آسان می کند، استفاده از آنها اصلاً ایمن نیست.
توصیه می شود وسایل بازی مورد علاقه نوزاد را بر روی سطحی نسبتا بلند قرار دهید، مثلا بر روی تخت یا میز کوتاه. نوزاد با مشاهده آنها تلاش می کند خود را به بالاترین سطح ممکن برساند و این همان چیزی است که شما می خواهید. او در حین برداشتن عروسک هایش در عین حال که تلاش می کند تعادلش را حفظ کند عملا در حال تمرین مهارت حفظ تعادل هم است.
نوزاد را ترغیب کنید که با وسیله بازی چرخ داری که با هل دادن حرکت می کند، بیشتر بازی کند. نوزاد در ابتدا از آن برای حفظ تعادلش استفاده می کند و در ادامه که به سطح قابل توجهی از مهارت برای راحت ایستادن دست پیدا می کند، کم کم شروع به راه رفتن هم می کند.
9- کفش به او نپوشانید.
برخی والدین فکر می کنند پوشیدن کفش به پای کودک می تواند به آنها در راه رفتن کمک کند. حقیقت این است که، کفش ها اغلب برداشتن اولین قدم ها را برای نوزادان دشوارتر می کنند. کفش برای پیاده روی در فضای باز توصیه می شود. این در حالی است که بسیاری از نوزادان وقتی پای برهنه در خانه باشند، سریعتر راه رفتن را یاد می گیرند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
بازهم تاکید می کنیم که از دیر راه افتادن فرزدتان وحشت نکنید. اما آنها را نیز دست کم نگیرید.
در برخی از کودکان تأخیر در راه رفتن به دلیل مشکلاتی در پا است. مانند:
دیسپلازی مفصل ران
راشیتیسم (نرم شدن یا ضعیف شدن استخوان ها)
مشکلات عضلانی مانند فلج مغزی و دیستروفی عضلانی
اگر به نظرتان کودک لنگ می زند یا پاهایش ضعیف و غیرطبیعی به نظر می رسد به پزشک مراجعه نمایید.
به یاد داشته باشید که هیچ دو فرزندی یکسان نیستند، بنابراین پیشرفت کودک خود را با فرزندان دیگرتان و یا کودکان دیگر مقایسه نکنید. به طور طبیعی برخی از کودکان در یادگیری بعضی از مهارت ها کندتر از دیگران هستند اما خیلی از بقیه عقب نمی مانند.
