امضای این توافق در اصل گامی محکم از سوی اسرائیل برای تنش زدایی از روابط فیمابین اسرائیل و کشورهای عربی است. با خروج نیروهای آمریکایی از منطقه خاورمیانه و کم رنگ شدن حضور آمریکا در منطقه، نگرانی های جدی درباره تأمین امنیت رژیم صهیونیستی در میان سران این کشور وجود دارد.
ساعد نیوز: سفر آقای بنی گانتس به رباط نخستین سفر مقام عالی دفاعی اسرائیل و جانشین نخست وزیر رژیم صهیونیستی به کشورهای عربی بعد از انعقاد پیمان ابراهیم است. چرا آقای گانتس مراکش را به عنوان نخستین مقصد سفر خودش انتخاب کرده است؟
دکتر منصور براتی: برای پاسخ به این سؤال لازم است به رویدادهای یک سال اخیر در جریان انعقاد پیمان ابراهیم برگردیم. با امضای پیمان ابراهیم، کشورهای بحرین و امارات متحده عربی با وساطت ایالات متحده آمریکا در مسیر عادی سازی روابط خود با اسرائیل حرکت کردند. توافق مراکش با اسرائیل برای عادی سازی روابط دیپلماتیک بعد از تنش های به وجود آمده در جریان انتفاضه دوم در سال 2000 میلادی در همین راستا قابل تحلیل است. البته سودان و عمان نیز در همین مسیر در حالت حرکت هستند. نکته مهمی که باید در اینجا به آن اشاره شود، این است که اسرائیل پیش از انعقاد پیمان ابراهیم، روابط و نیز همکاری هایی پنهانی با کشورهای طرف توافق داتش و این همکاری ها عمدتاً در زمینه های امنیتی و نظامی بود. اسرائیل با ارائه خدمات خوب به این کشورها در زمینه های مورد همکاری، تلاش داشت که تجربه خوبی را ایجاد کند تا زمینه ساز روابط رسمی در آینده شود. به هر صورت، اتفاقاتی که رخ داد نشان از آن دارد که اسرائیل در این خصوص توانسته نظر کشورهای حاشیه خلیج فارس را جلب کند و در 13 اوت 2020 نهایتاً توافقنامه ای میان اسرائیل و دو کشور عربی بحرین و امارات در آمریکا به امضاء رسید. پیمان ابراهیم در اصل قرار بود که در حوزه دیپلماسی به عنوان یک دستاورد برای آقای ترامپ محسوب شود و در رقابت های انتخاباتی به تعبیری، برگ برنده آقای ترامپ باشد. بحرین و امارات از این جهت، تلاش کردند تا به ترامپ در انتخابات کمک کنند. لکن ترامپ در انتخابات شکست خورد. بعد از مدتی هم کابینه نتانیاهو کنار رفت و در اسرائیل کابینه جدیدی به رهبری نفتالی بنت با حضور احزاب میانه، راست و چپ تشکیل شد.
علیرغم تغییر کابینه رژیم صهیونیستی، به دلیل وجود منافع عدیده در پیمان ابراهیم برای اسرائیل، کابینه آقای بنت تصمیم گرفت که در دولت جدید نیز تلاش ها برای عملیاتی کردن این پیمان متوقف نشود. آقای یائیر لاپید وزیر امور خارجه اسرائیل در همین راستا، سفرهایی را به امارات، بحرین و مراکش داشتند. بعد از این سفر آقای لاپید، نخستین مقصد برای سفر آقای بنی گانتس وزیر دفاع اسرائیل، رباط بود. مراکش بعد از برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل، همکاری هایی را با این کشور در حوزه های عمدتاً فناورانه داشت و همین همکاری ها در اصل زمینه ای شد برای انعقاد توافق امنیتی-نظامی میان تلاویو و رباط. علت نهایی شدن این توافق و امضای از یک جهت شاید وجود تنش های داخلی در مراکش است. گروه های مخالف دولت مراکش و اسلام گرایان چالش بزرگی برای رباط محسوب می شوند. به دلیل همین چالش ها، قدرت مرکزی در مراکش احساس کرد که به چنین توافق امنیتی با اسرائیل نیاز دارد. اسرائیل نیز به فضای موجود در مراکش کاملاً اشراف داشت و به خاطر همین نیز از این فضا استفاده کرد و به رباط نزدیک شد و توافق به امضاء رسید. بر اساس این توافق، دولت مراکش قادر خواهد بود تا سیستم پدافندی پیشرفته و پهباد از اسرائیل خریداری نماید.
از سوی دیگر، اسرائیل نیز به چنین توافقی نیاز داشت. توافق امنیتی مراکش و اسرائیل نخستین توافق امنیتی در تاریخ اسرائیل با یک کشور عربی است. اسرائیل با اعراب بر سر فلسطین سال ها مشکلات بنیادین داشت. امضای این توافق در اصل گامی محکم از سوی اسرائیل برای تنش زدایی از روابط فیمابین اسرائیل و کشورهای عربی است. با خروج نیروهای آمریکایی از منطقه خاورمیانه و کم رنگ شدن حضور آمریکا در منطقه، نگرانی های جدی درباره تأمین امنیت رژیم صهیونیستی در میان سران این کشور وجود دارد. توافق امنیتی رباط-تلاویو در همین چارچوب قابل بررسی است. بنابراین، به نظر من، ما باید در آینده انتظار امضای توافقات مشابه امنیتی را داشته باشیم.
دولت آقای بنت در تلاش است تا با استفاده از میراث نتانیاهو - که پیمان ابراهیم نیز جزوی لاینفک از آن است - جایگاه خودش را تثبیت کند.
ساعد نیوز: این توافق در تاریخ 24 نوامبر به امضاء رسید یعنی 4 روز قبل از شروع دور جدید مذاکرات وین برای احیای برجام. آیا احیای احتمالی برجام می تواند به عنوان یکی از دلایل امضای توافق امنیتی رباط-تلاویو تلقی شود؟
دکتر منصور براتی: بله دقیقاً احیای برجام یکی از دغدغه های اصلی اسرائیل است. چشم انداز مثبت احیای توافق هسته ای، نگرانی های امنیتی تلاویو را تشدید کرده است. با توجه به این که مذاکرات از امروز شروع شده است؛ و فضای مثبت تری بر این مذاکرات بعد از رفتن ترامپ از کاخ سفید حکمفرما شده است. اسرائیل نگران است که با برداشته شدن تحریم ها و بالاتر رفتن قدرت اقتصادی ایران، منافع این کشور در منطقه به خطر بیفتد. نکته دیگر به رویکرد امنیتی جدید دولت نفتالی بنت مربوط می شود. دولت آقای بنت در تلاش است تا با استفاده از میراث نتانیاهو - که پیمان ابراهیم نیز جزوی لاینفک از آن است - جایگاه خودش را تثبیت کند. بنت در تلاش است تا از سایه سنگین امنیتی نتانیاهو خارج شود. سال های سال ما شاهد بودیم که نتانیاهو روی موضوع امنیت مانوور می داد و می گفت، فقط من می توانم امنیت اسرائیل را تأمین کنم. دولت جدید ملغمه ای از احزاب راست، میان و چپ است؛ انعقاد پیمان امنیتی با مراکش در اصل می تواند پیامی به نتانیاهو و دیگر رقبا باشد که اگر نتانیاهو هم نباشد ما هم می توانیم امنیت اسرائیل را تأمین کنیم. تمام تلاش ها نیز در همین راستا قابل تحلیل است. نکته بعدی که مایلم در اینجا به آن اشاره کنم، نقش آقای گانتس در انعقاد این توافق امنیتی است. آقای گانتس با انعقاد این توافق، شخصاً جایگاه مهمی را در سپهر سیاسی اسرائیل به دست می آورد. او رهبر اپوزیسیون بود و بعد از برخی تحولات وارد ائتلاف شد و با اقداماتی که کرد توانست محبوبیت از دست رفته خودش را به دست آورد. او با همکاری متحدانش آقای نتانیاهو را از میدان رقابت خارج کرد. آقای گانتس میخواهد در آینده به عنوان نخست وزیر اسرائیل انتخاب شود. تأمین امنیت اسرائیل از مسیرهای بدیل مانند توافق امنیتی نظامی با کشورهای عربی از جمله مراکش یکی از استراتژی های وی است. البته حرف هایی نیز در رسانه ها درباره مذاکره پنهانی وی با گروه های فلسطینی و حتی به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطینی مطرح است و این نیز به نوعی امتیازدهی برای قرار گرفتن در صدر دولت توسط بنی گانتس است.
اسرائیل در واقع در مسیر پیوستن به اتحادیه آفریقا قرار دارد و حتی برخی موانع پیوستن این رژیم به اتحادیه آفریقا برداشته شده است.
ساعد نیوز: شبکه العالم به نقل از یک وبسایت صهیونیستی از برگزاری یک رزمایش بزرگ نظامی با حضور اسرائیل، مراکش و آمریکا در صحرای غربی در آینده نزدیک خبر داده است. اگر این خبر درست باشد، به نظر حضرتعالی با توجه به درگیری ها و اختلافاتی که بین الجزایر و مراکش بر سر پولیساریا و جمهوری عربی صحرا وجود دارد، واکنش الجزایر چه خواهد بود و اتحادیه آفریقا چه واکنشی به این موضوع خواهد داشت؟
دکتر منصور براتی: بعید است که اتحادیه آفریقا موضع مخالف با برگزاری این رزمایش داشته باشد. اسرائیل در واقع در مسیر پیوستن به اتحادیه آفریقا قرار دارد و حتی برخی موانع پیوستن این رژیم به اتحادیه آفریقا برداشته شده است و به نوعی همین حالا نیز در اتحادیه آفریقا حضور دارد. اما در مورد الجزایر به دلیل در خطر بودن منافع ملی این کشور ما می توانیم انتظار مخالفت شدید و یا حتی برخی اقدامات برای تلافی برگزاری این رزمایش را داشته باشیم. اما شاید نوع اقدام الجزایر در پاسخ به این رزمایش هنوز قابل پیشبینی نباشد. این خبر هنوز به صورت رسمی تأئید نشده است. برگزاری چنین رزمایشی در شمال آفریقا در واقع یک پیام دارد و آن عمق نفوذ اسرائیل در این منطقه است و به نظر می رسد که یک نبردگاه جدید برای رویارویی رژیم صهیونیستی با جمهوری اسلامی ایران در حال شکل گیری است.
منصور براتی : سایه سنگین نتانیاهو و تلاش بنت برای خروج از آن!
