ساعدنیوز
ساعدنیوز

حافظ و رمز و رازهایی از بهار

  چهارشنبه، 27 اسفند 1399   زمان مطالعه 7 دقیقه
دکتر علی عباسعلی زاده : حافظ و رمز و رازهایی از بهار
نوروز عید باستانی ایرانیان راز و رمزهای بهار را به انسان یادآوری می کند. راز تازه شدن؛ راه نو دیدن؛ و نو گفتن. بهار نماد رستاخیز جان آدمی است. هیچ انسانی شایسته تر از حافظ شیرازی برای گفتن درباره راز و رمزهای بهار نیست.

حافظ شیرازی زاده 727 هجری قمری در شیراز و متوفای 792 ملقب به لسان الغیب شیرازی شاعر و غزل سرای شهیر ایرانی است. دیوان حافظ تقریباً در تمام خانه های ایرانی در کنار قرآن کتاب مقدس مسلمانان قرار داده میشود و بسیاری گشایش گره های زندگی خویش در لابلای ابیات دیوان حافظ جستجو می کنند. شهرت حافظ به وطن او ایران محدود نمی شود و کلام او جان و زبان بسیاری از متفکران و شاعران جهان را نیز تحت تأثیر قرار داده است. دکتر علی عباسعلی زاده فارغ التحصیل دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است. وی رساله دکتری خویش را زیر نظر یکی از حافظ پژوهان بزرگ ایران یعنی استاد محمد رضا شفیعی کدکنی نوشته است. مقالات متعددی در مجلات علمی پژوهشی ممتاز از دکتر عباسعلی زاده در زمینه های مختلف ادب پژوهی منتشر شده است. ایشان عضو هیئت علمی دانشگاه فسا استان فارس دیار حافظ شیرازی است. در آستانه عید باستانی نوروز دکتر علی عباسعلی زاده با ما از رمز و رازهای بهار در کلام حافظ شیرازی می گوید. توجه مخاطبان ساعد نیوز را به این نوشتار شیوا جلب می کند:

تصویر

بهار فصل نوشدگی و باززاییِ طبیعت است، شکوه و عظمت رویش و سبز شدنِ زندگی چنان در چشم و ذهن انسان جای گرفته است که حتی در فرهنگ دینی نیز از آن به عنوان نشانه و آیتی از رستاخیز و رویش دوباره آدمی یاد شده است.

بهار فصلی است که در آن از درونِ مُردگی، زندگی، از درونِ خشکی، طراوت، و از دل سرما، گرمای جانبخش زاییده می­شود. تمام این نکات در این فصل همواره ذهن آدمی را در طول زندگی به خود مشغول داشته است.

برگزاری جشن­ها و برپا داشتن مراسم­ و آیین­ها در بهار، جدا از برانگیختن احساس شادی و نشاط، گویی به نحوی بیانگر نمایش وحدت و پیوستگی ایرانیان نیز بوده است؛ نو شدن و باززایی طبیعت گویی انسان را وا­ می­داشت که خزان اشتباهات فردی و اجتماعی گذشته خود را پشت سر بگذارد و با تولدی دیگر مسیر سبز رویِش را بار دیگر آغاز کند.

جدا از تمام این مطالب، ذهن حساس و نکته سنج بسیاری از شاعران این سرزمین، که گویی در ورای هر پدیده ­ای از خلقت دنبال نکته و اشاره ­ای بوده ­اند، از اشارات و رمزهای بهار نیز غافل نمانده­ اند و هر کدام به فراخور حال خویش سعی در بازگشایی رمز و رازهای این فصل کرده ­اند.

در این نوشتار برآنیم تا به فصل بهار، از دیدگاه حافظ نگاهی بیندازیم و نکته ­ها و اشاره­ های او را که از زبان حال این فصل دریافته است را بیان کنیم.

یکی از نکاتی که مدام حافظ در شعرهایش در مورد فصل بهار یادآوری می­کند، غنیمت شمردن زندگی و روزگار است، حافظ به گفتن همین نکته بسنده نمی­ کند و حتی پا را فراتر می­گذارد و بیان می­کند که مراد و منظور از آب زندگانی و روضه ارم در واقع همین طرف جویبار و می خوشگوار است:

خوشتر ز عیش و صحبت و باغ و بهار چیست *** ساقی کجاست گو سبب انتظار چیست

هر وقت خوش که دست دهد مغتنم شمار *** کس را وقوف نیست که انجام کار چیست

پیوند عمر بسته به موییست هوش دار *** غمخوار خویش باش غم روزگار چیست

معنی آب زندگی و روضه ارم *** جز طرف جویبار و می خوشگوار چیست

تصویر

شاعر در جایی دیگر غنیمت شمردن زمان خوشدلی و زندگی را به خواننده یادآوری می­کند و البته با بیان این حقیقت تلخ که روزگار ناپایدار است و زودگذر:

خوش آمد گل و زان خوش تر نباشد *** که در دستت به جز ساغر نباشد
زمان خوشدلی دَریاب و دُریاب *** که دایم در صدف گوهر نباشد
غنیمت دان و می خور در گلستان *** که گل تا هفته ی دیگر نباشد

حافظ در جای جای دیوانش این دو نکته را به آدمی گوشزد می­کند که زمان خوشدلی را غنیمت بشمار چرا که امکان جاودانگی نیست؛ گویی این تضاد مدام ذهن حافظ را از یکی به دیگری متوجه می­سازد، حافظ از ناپایدار بودن عمر راه و چاره­ ای جز خوش بودن نمی­ داند اما در دل همین دعوت به خوشی، گزندگی این حقیقت تلخ که خوشی و عمر ناپایدار است او را رها نمی ­سازد:

کنون که در چمن آمد گل از عدم به وجود *** بنفشه در قدم او نهاد سر به سجود

بنوش جام صبوحی به ناله دف و چنگ *** ببوس غبغب ساقی به نغمه نی و عود

به دور گل منشین بی شراب و شاهد و چنگ *** که همچو روز بقا هفته ای بود معدود

جهان چو خلد برین شد به دور سوسن و گل *** ولی چه سود که در وی نه ممکن است خلود

این شاعر پرآوازه در جایی دیگر به شکرانه آمدن بهار، از آدمی می­خواهد که او نیز دست به انجام کاری نیک بزند و به دنبال راه حقیقت و درستی باشد:

ساقیا سایه ابر است و بهار و لب جوی *** من نگویم چه کن ار اهل دلی خود تو بگوی

شکر آن را که دگربار رسیدی به بهار ** بیخ نیکی بنشان و ره تحقیق بجوی

تصویر

ی­شک در پی همین حقیقت و درست دیدن امور است که بیان می­دارد: حال که از بوستان نسیم بهشت می­وزد و یاری همچون حور داری و خیمه­ای به وسعت سایه ابر و بزمگاهی بر لب کشتزار برای تو فراهم آمده است، جای افسوس است که خود را گدا حساب کنی و با این همه ثروت که برای خوشدلی تو فراهم گردیده است، تو نیز ادعای پادشاهی و سلطنت نداشته باشی.

کنون که می دمد از بوستان نسیم بهشت *** من و شراب فرح بخش و یار حورسرشت

گدا چرا نزند لاف سلطنت امروز *** که خیمه سایه ابر است و بزمگه لب کشت

این نکته که حافظ ثروت و غنی بودن آدمی را به او تذکر می­دهد در چند جای دیگر از دیوانش نیز تکرار شده است او به خواننده یادآوری می­کند که برای لحظه­ای غبار عادت­ها را از برابر چشمان خود بردار و به سبزه­زاری برو ببین که چگونه تختی از گل سرخ زده شده است و گل لاله همجون ندیم شاه جام شراب در دست گرفته است؛ آری در پی نگرشی این چنینی است که حافظ ادعا می­کند که تو همچون شاهی هستی که روزگار آماده خدمت­رسانی تو ایستاده است:

به چمن خرام و بنگر بر تخت گل که لاله *** به ندیم شاه ماند که به کف ایاغ دارد

و در آخر این شاعر نکته سنج بیان می­کند که حتی اگر از لحاظ مالی اوضاع چندان مطلوبی نداری باز در این ایام خوشی را غنیمت بشمار و همان خرده را صرف عشرت کن و چراغ دل را روشن کن:

ز کوی یار می آید نسیم باد نوروزی *** از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی

چو گل گر خرده ای داری خدا را صرف عشرت کن *** که قارون را غلط ها داد سودای زراندوزی

ز جام گل دگر بلبل چنان مست می لعل است *** که زد بر چرخ فیروزه صفیر تخت فیروزی

به صحرا رو که از دامن غبار غم بیفشانی *** به گلزار آی کز بلبل غزل گفتن بیاموزی

چو امکان خلود ای دل در این فیروزه ایوان نیست *** مجال عیش فرصت دان به فیروزی و بهروزی

طریق کام بخشی چیست ترک کام خود کردن *** کلاه سروری آن است کز این ترک بردوزی

سخن در پرده می گویم چو گل از غنچه بیرون آی *** که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی

ندانم نوحه قمری به طرف جویباران چیست *** مگر او نیز همچون من غمی دارد شبانروزی

می ای دارم چو جان صافی و صوفی می کند عیبش *** خدایا هیچ عاقل را مبادا بخت بد روزی

جدا شد یار شیرینت کنون تنها نشین ای شمع *** که حکم آسمان این است اگر سازی و گر سوزی

به عجب علم نتوان شد ز اسباب طرب محروم *** بیا ساقی که جاهل را هنیتر می رسد روزی

می اندر مجلس آصف به نوروز جلالی نوش *** که بخشد جرعه جامت جهان را ساز نوروزی

نه حافظ می کند تنها دعای خواجه تورانشاه *** ز مدح آصفی خواهد جهان عیدی و نوروزی

جنابش پارسایان راست محراب دل و دیده *** جبینش صبح خیزان راست روز فتح و فیروزی

پایگاه خبری ساعدنیوز را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.

دیدگاه ها
  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
مراسم سلام عید نوروز و اهداء سکه توسط فرح پهلوی به همسران مقامات دولتی +عکس/ ولخرجی زن تازه به دوران رسیده زمانی که مردم غرق در فقر و بدبختی بودند! (366 نظر) میزبانی حسن روحانی از سیاستمداران و اقوام در مراسم عید دیدنی در منزل زیبا و ایرانی پسندش+ عکس/ چه مبلمانی، چه فرش هایی، از همه مهمتر چه خونه دلبازی😍 (273 نظر) تلاوت زیبا و دلنشین سوره شمس توسط رهبر معظم انقلاب+ویدئو (235 نظر) خلاقیت خنده دار یک ایرانی برای گرم کردن آب حماسه ساز شد/ خسته نباشی هم وطن+ عکس (232 نظر) صبحانه مفصل و رنگارنگ دو نفره رضا گلزار و آیسان خانوم+عکس/از خاویار گرفته تا آواکادو و انار وحشی... (181 نظر) روایتی از هواپیمایی که برای آوردن یک روبان عروسی برای فرح پهلوی از تهران به پاریس رفت! (146 نظر) رونمایی منوچهر هادی از خواهر و شوهر خواهر پزشکش+ عکس/ به قولی مخ خانواده ایشون هستن که پسرش هم دکتره (142 نظر) خلاقیت منحصر به فرد پسر مشهدی با ساخت تریلی حماسه آفرید/ هیلتر هم مغز اینو نداشت!+عکس (140 نظر) مراسم تولد جگرسوز آزاده نامداری در خانه ابدی اش و گریه های دلخراش همسر و پدرش/ روحت شاد+ عکس (123 نظر) تصویری از عیادت نجم الدین شریعتی، مجری برنامه سمت خدا از رهبر معظم انقلاب و استقبال گرم ایشان (124 نظر) خواهر یکتا ناصر سکوتش را شکست (119 نظر) دو پادشاه یکی از ایران (ناصرالدین شاه) و دیگری از ژاپن (میجی) در یک زمان به اروپا رفتند/ تفاوت ها را بنگرید (119 نظر) استوری معنادار شاهین صمدپور برای یکتا ناصر و منوچهر هادی (101 نظر) اتاق خواب اروپایی و امروزی سانیا سالاری، ارغوانِ سریال دلدادگان با طراحی مدرن+عکس/ انصافا سلیقه خاصی داره! (98 نظر) خنده های رهبر معظم انقلاب به اشعار شاعر طنزپرداز با موضوع آقازاده+ویدئو/ ای صورت و سیرت تو مطلوب، به‌به به‌به به این ژن خوب (94 نظر)
دیگران می‌خوانند   
فال شمع روزانه امروز جمعه 10 فروردین 1403 فال روزانه امروز جمعه 10 فروردین ماه 1402 (عکس) جواد عزتی و علی مردانه در پشت صحنه فصل 3 سریال زخم کاری در رامسر / فصل 3 زخم کاری در راه است رونمایی از سفره افطار مفصل و رنگین 6 کیلومتری در مشهد +عکس 12 دروغ شاخداری که پدر و مادرها در بچگی به ما گفتند / خیلی از باورهای کودکیمان حقیقت ندارد و باید با واقعیت رو به رو شد اگر این 10 رفتار را در اولین قرارتان دیدید پا به فرار بگذارید / اگر طرف مقابل این رفتارها را داشت بدون فرد مناسبی برای ازدواج نیست (عکس) خوابیدن محمدرضا گلزار وسط تمرین ورزش / مثل اینکه فشار زندگی متاهلی با آیسان خانم زیاده🤣 جزئیات مسمومیت شدید یک جوان در پی بلعیدن مواد مخدر چهرۀ «خون‌آشام ایتالیایی» بعد از 400 سال بازسازی شد+ عکس مخالفت با بازیگر شدن فریبرز به سبک ژاله صامتی، پریِ سریال زیرخاکی+ویدئو/ اون تیکه معنی کردن چپر چلاغ برا کاوه خیلی خوب بود رونمایی از برادر جوان و قدبلند داریوش فرضیایی، عموپورنگ پرانرژی بچه ها/ جفتشون چقدرم مهربون و خوش استایلن+عکس امروز آخرین مهلت ثبت‌نام دیدار رمضانی دانشجویان با رهبر معظم انقلاب جایی که ابر‌ها زیر پای‌تان شناورند/ پیشنهادی رویایی برای سفر یک روزه در اطراف تهران (ویدئو) مظنون فراری از دست پلیس به خودروی در حال حرکت آویزان شد حرکات با مزه گربه وقتی خودش رو توی آینه میبینه/ چه دیوونه بازی هایی درمیاره+ فیلم واکنش معین به انتشار خبر حضور پنهانی‌اش در ایران/ معین چند بار به ایران آمده؟ هم میز شدن امیر قلعه نویی و علی دایی در ضیافت افطاری در آجودانیه+عکس/ چهره بشاش و شاد هر دو سرمربی سابق و فعلی تیم ملی مبتلا شدن ستاره سادات قطبی به بیماری ناشناخته و دست و پنجه نرم کردن با مرگ+ویدئو عروسی مجلل دختر شاه اینجا برگزار شد!+عکس سلفی عجیب و غریب بهرام رادان با سفره هفت سین ساده در دفتر کارش در دوران مجردی+ عکس/ برا همیناست که میگن ازدوج کنی سر و سامون میگیری غوغای خوانندگی و نوازندگی شهاب حسینی با آهنگ ناصر عبداللهی +ویدئو/عجب صدای قشنگی داره! تصاویری از دوقلوهای ریزه میزه و بانمک یاسمین مقبلی در کنار مادر فضانوردشان (ویدیو) رقصی این چنین در میانه میدانم آرزوست!/ واکنش ماده شیمیایی با اشعه‌ی فرابنفش (عکس) ماجرای ازدواج جنجالی ژیلا صادقی با بازیگر سریال "رستگاری" و "بچه مهندس3"، کاوه سماک باشی، چه بود و به کجا رسید مدیتیشن بهاری الناز شاکردوست با ظاهر عجیب و شال پیچی شده در کرمانشاه/ بیستون کعبه عشاق جهان است هنوز+عکس کتک کاری و بزن بزن در مراسم عروسی دختر قلعه نویی/شوخی بی جا کار دست مهمان داد (فیلم) همخوانی هلیا امامی در کنسرت مسعود صادقلو / تعطیلات عید خانم بازیگر از مشهد تا کنسرت صادقلو (عکس) وقتی شاهرخ استخری دختراشو سر صبحی میبره مدرسه / نبات چه غری میزنه 🤣 خلاقیت منحصر به فرد باغبان خوش ذوق با پرورش میوه های قلبی شکل حماسه ساز شد +ویدئو/مغز تو رو باید طلا گرفت! (عکس) گشت و گذار بهاری دمت اوزدمیر با ظاهری متفاوت در یک جای بهشتی تصویری از عبادت خالصانه رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای در حیاط با صفا و سرسبز/ قبول حق باشه حضور سحر دولتشاهی در مراسم تدفین محمدرضا شجریان به عنوان عروس خانواده+عکس/ از این مراسم به بعد ازدواجش با همایون رو علنی کرد خلاقیت خنده دار راننده شمالی، با نوشته جالب پشت کامیون حمل جوجه حماسه آفرین شد/ آخه لامصب جای این چیزا پشت ماشینه؟!🤣 (فیلم) سپهر حیدری اولین بار این طور عاشق آرام جوینده شد و از او خواستگاری کرد/ عجب جرئتی داشته این مرد پرسپولیسی🙂 خلاقیت بی نظیر یک مادر ایرانی با پختن یک نان منحصر به فرد برای تزئین سفره افطار/ چقدر شیک و مجلسی+عکس سفره افطاری رنگین و مفصل امیر قلعه نویی در یک رستوران مجلل/ ماشالله چه جایی هم انتخاب کردن👌 بیوگرافی و زندگینامۀ شهید محسن فخری‌زادۀ مهابادی، فیزیکدان هسته‌ای ایران مهم ترین مراقبت های لازم بعد از کراتینه مو استوری معناداری که منوچهر هادی منتشر کرد همه چیز درباره‌ی هزینه نگارش CV برای اپلای
تیتر امروز   
12 دروغ شاخداری که پدر و مادرها در بچگی به ما گفتند / خیلی از باورهای کودکیمان حقیقت ندارد و باید با واقعیت رو به رو شد اگر این 10 رفتار را در اولین قرارتان دیدید پا به فرار بگذارید / اگر طرف مقابل این رفتارها را داشت بدون فرد مناسبی برای ازدواج نیست جزئیات مسمومیت شدید یک جوان در پی بلعیدن مواد مخدر چهرۀ «خون‌آشام ایتالیایی» بعد از 400 سال بازسازی شد+ عکس امروز آخرین مهلت ثبت‌نام دیدار رمضانی دانشجویان با رهبر معظم انقلاب جایی که ابر‌ها زیر پای‌تان شناورند/ پیشنهادی رویایی برای سفر یک روزه در اطراف تهران فال شمع روزانه امروز جمعه 10 فروردین 1403 واکنش معین به انتشار خبر حضور پنهانی‌اش در ایران/ معین چند بار به ایران آمده؟ فال روزانه امروز جمعه 10 فروردین ماه 1402 عروسی مجلل دختر شاه اینجا برگزار شد!+عکس کتک کاری و بزن بزن در مراسم عروسی دختر قلعه نویی/شوخی بی جا کار دست مهمان داد پادشاهی که فقط 20 دقیقه سلطنت کرد+عکس شغل و تحصیلات دختر و پسر مهران مدیری/ ماشالا جفتشون مثل پدر هنرمندن!+عکس بیوگرافی محمدرضا گلزار، مجری برنامه پانتولیگ! ناگفته های زندگی خصوصی اش+ فیلم و عکس‌های جذاب و دیدنی خاطره شیرین رهبر معظم انقلاب از بافتن موی دخترشان قبل از رفتن به عید دیدنی/من بافتن موی سر را خیلی خوب بلدم اما با یک دست نمیشود +عکس