ساعدنیوز
ساعدنیوز

بررسی ریشه های انقلاب اسلامی ایران: از اصلاحات تا انقلاب

  چهارشنبه، 08 بهمن 1399   زمان مطالعه 5 دقیقه
دکتر معصوم یاراحمدی : بررسی ریشه های انقلاب اسلامی ایران: از اصلاحات تا انقلاب
بررسی ریشه های انقلاب اسلامی ایران مستلزم تأمل و تفکر دقیق در فراز و نشیب تاریخ صد سال گذشته ایران است. انقلاب اسلامی ایران در بستر تاریخ ایران رخ داده است و بررسی ریشه های آن مقطع از حوالت تاریخی این مرز و بوم بی معنی است. انقلاب اسلامی ایران حاصل تجربه های فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی ایرانیان از انقلاب مشروطه تا سلطنت محمدرضا شاه بود.

انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 تصویرگر لحظه ای از تاریخ ایران است که ملت با تکیه بر تجربه های تاریخی غنی خود و تحت زعامت رهبری روشنگر و بینا و حکیم بر تاریکی های حکومت پهلوی مهر پایان می زند و با اتحاد و همدلی فصل جدیدی در تاریخ پر افتخار ایران زمین می گشاید. انقلاب اسلامی در ایران نشان داد که گذشته تاریخی و سنت های ملی و عقاید دینی بخشی جدایی ناپذیر از هویت یک ملت است و هر حاکمی که به این عناصر بی توجه باشد، محکوم به شکست است. مطالعه ریشه های انقلاب اسلامی ایران، ما را به سپیده دمان تلاش های ایرانیان برای حاکم شدن حکومت قانون در ایران رهنمون می شود. تجربه مشروطیت، فراز و نشیب های حکومت رضا خان و در نهایت، دیکتاتوری تاریک محمد رضا شاه پهلوی؛ درک علل و ریشه های وقوع انقلاب اسلامی در ایران مستلزم بررسی های روشنگرانه این مقاطع مهم تاریخی است. در آستانه چهل دومین دهه فجر انقلاب اسلامی، دکتر معصوم یاراحمدی متخصص در تاریخ ایران دوره اسلامی و مدرس دانشگاه طی یادداشتی اختصاصی برای ساعد نیوز ریشه های تاریخی انقلاب اسلامی ایران را مورد بررسی قرار داده است که نظر مخاطبان عزیز را به مطالعه این یادداشت جلب می کنیم:

تصویر

بیش از چهار دهه از سقوط حکومت پهلوی می گذرد. با این وجود دلایل سقوط حکومت پهلوی و وقوع انقلاب اسلامی شاید یکی از چالش برانگیزترین بحث های تاریخ معاصر ما محسوب می شود. بررسی دلایل سقوط حکومت پهلوی و وقوع انقلاب اسلامی ابعاد گسترده و پیچده ای دارد. ساده انگاری است اگر زمینه های وقوع انقلاب اسلامی را محدود به دو دهه پایانی حکومت پهلوی بدانیم. شاید بهتر باشد کمی عمیق تر و از زاویه دیگر مسئله را بررسی کنیم. جدای از عواملی که در کوتاه مدت زمینه را برای سقوط حکومت پهلوی فراهم کرد، در بلند مدت چالش ها و تعارضاتی که جامعه ایران هم در عرصه حاکمیت و هم در عرصه اجتماع از آغاز مواجهه با غرب با آن مواجه بود، باید مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس به طور مشخص دوران حکومت قاجاریه و به عبارتی قرن نوزدهم را می توان آغاز تصادم الگوهای ذهنی و رفتاری جامعۀ سنتی ایران با ارزش ها و هنجارهای فرهنگ اروپایی قلمداد کرد.

جامعه ای که هنوز بستری اجتماعی برای تغییر و تحول در آن فراهم نیامده بود، در هیاهوی تحولات بین المللی و برخوردهای سیاسی و نظامی با غرب ناخواسته وارد عرصه جدیدی از حیات خود شد. نخبگان حکومتی نیاز به اصلاحات را امری ضروری تلقی کردند و منورالفکران برای یافتن علل عقب ماندگی ایران به تکاپو افتادند. با وجود به ثمر نشستن برخی از اقدامات این اصلاح گران نخستین تلاش های تجددخواهی در ایران به ایجاد دگرگونی اساسی و بنیادین در جامعه نینجامید.

تصویر

ورود فرهنگ جدید لایۀ جدیدی بر پارادوکس های فرهنگی ایران افزود بدون اینکه راه برون رفت مناسبی را برای این پارادوکس ها و بحران های ناشی از آن نمایان سازد. تا اینکه در اوایل قرن بیستم، دگرگونی مهمی تحت عنوان «جنبش مشروطه» مفاهیم و مقولات سیاسی جدیدی در ذهن و زبان نخبگان و اندیشمندان ایجاد نمود، حوزۀ دینی را با مقتضیات دوران درگیر ساخت و تمامیت زیست جهان ایرانیان را از دوران پیشین به گذار از آن فراخواند.

در نتیجۀ تغییر الگوهای اقتصادی و فرهنگی، نوعی شقاق فرهنگی پدید آمد که «نو» را در برابر «کهنه» قرار داد. بنا به قولی با این نگرش که «نو خوب و کهنه بد است» گذشته در معرض تردید جدی واقع شد. جدای از تمامی دستاوردهای جنبش مشروطه، جامعه و حکومت ایران با تضادهای تازه ای مواجه شد. در این دوره نهادها و تفکرات برآمده از غرب در برابر نهادها و ساختارها و تفکرات برگرفته از سنت قرار گرفت. ورود اندیشه های غرب آن هم بیشتر در بعد ابزاری بدون در نظر گرفتن بسترهای اجتماعی ایران و نادیده گرفتن زیست انسان ایرانی چالش های تازه ای در مقابل جامعه ایران ایجاد کرد.

در نهایت درگیریها و نزاع های درونی مشروطه خواهان و تعارضات ایجاد شده در درون این ساختار سیاسی جدید از یک طرف و وقوع جنگ جهانی اول و آشفتگی های ناشی از جنگ از جانب دیگر اهداف نوگرایانه مشروطه را به حالت تعلیق درآورد. ماحصل همه این درگیری ها و تنش ها، ظهور رضاشاه در عرصه تاریخ ایران بود. حکومتی که خود را وارث آمال منورالفکران و بانی انسجام جدید جامعه ایران می دانست و به مانند سلف خویش به جای این که از برخورد اندیشه های تجددگرایانه با تفکرات سنتی، در جهت تحول فرهنگی متناسب با ضرورت های جامعه گام بردارد، در نهایت آن ها را در تعارض و تقابل با نیروهای سنتی قرار داد.

تصویر

به گفته جان فوران از یک سو می خواست از تمدن غرب و دستاوردهای آن بهره مند شود و از سوی دیگر سعی داشت با غرب مقابله کند. از یک طرف به تمدن ایرانی می بالید و از طرف دیگر آداب و رسوم سنتی ایران را مایۀ حقارت می دانست. در این بین، هویت اسلامی و مؤلفه های آن با وجود پیوند عمیق با جامعه ایران نادیده گرفته شد. برآیند چنین وضعیتی جامعه ای بود که در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی همچنان برای گذار از درون پوسته سنت درگیر تناقضاتی به ظاهر لاینحل شده بود. استفاده از بخش نامه های دولتی در جهت تغییر سلایق حاکم بر فرهنگ جامعه، افراط گرایی و تعجیل در اجرای فوری سیاست ها، مخصوصاً در امور فرهنگی تنش ها و تعارضات را در سطح جامعه تشدید کرد.

در اواخر این دوره اگرچه تعارض های پیشین در جامعۀ ایران رنگ باخته بود، اما تعارضات جدیدی در جامعۀ ایران نمود پیدا کرد. دوگانگی میان جمعیت روستانشین و شهری وجه بارزی پیدا کرد. هرچندکه هنوز به اندازه ای نبود که در سال های بعد شکل گرفت. در میان طبقات مختلف نیز اختلافاتی وجود داشت؛ میان علما، دیوانسالاران، تجار، زمینداران، و رهبران ایلی و سرانجام اختلاف میان دانش آموختگان غربی و تودۀ مردم نمودهای بارزی از این تعارض ها می باشند.

با گسترش مداخله دولت در بخش­های مختلف، از جمله نهادهای عرضه­کنندۀ خدمات اجتماعی نظیر آموزش و بهداشت، نظام نوین اداری گسترش یافته بود و نیروهای اجتماعی جدیدی وارد عرصه اجتماع شده بودند. محمدرضاشاه در حالی در سال 1320 به حکومت رسید که جامعه ایران به تناوب درگیر آشوب­های اجتماعی و بحران­های سیاسی و دیپلماتیک فراوانی بود.

پایگاه خبری ساعدنیوز را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.

دیدگاه ها
  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
سوژه شدن موجودی حساب هوش پران مشتری مغازه آجیل فروشی+عکس/ تا حالا این همه عدد رو کنار هم ندیده بودم که امروز دیدم🙄 (462 نظر) میزبانی حسن روحانی از سیاستمداران و اقوام در مراسم عید دیدنی در منزل زیبا و ایرانی پسندش+ عکس/ چه مبلمانی، چه فرش هایی، از همه مهمتر چه خونه دلبازی😍 (400 نظر) مراسم سلام عید نوروز و اهداء سکه توسط فرح پهلوی به همسران مقامات دولتی +عکس/ ولخرجی زن تازه به دوران رسیده زمانی که مردم غرق در فقر و بدبختی بودند! (390 نظر) خلاقیت خنده دار یک ایرانی برای گرم کردن آب حماسه ساز شد/ خسته نباشی هم وطن+ عکس (251 نظر) تلاوت زیبا و دلنشین سوره شمس توسط رهبر معظم انقلاب+ویدئو (244 نظر) صبحانه مفصل و رنگارنگ دو نفره رضا گلزار و آیسان خانوم+عکس/از خاویار گرفته تا آواکادو و انار وحشی... (201 نظر) تصویری از عیادت نجم الدین شریعتی، مجری برنامه سمت خدا از رهبر معظم انقلاب و استقبال گرم ایشان (195 نظر) روایتی از هواپیمایی که برای آوردن یک روبان عروسی برای فرح پهلوی از تهران به پاریس رفت! (177 نظر) رونمایی منوچهر هادی از خواهر و شوهر خواهر پزشکش+ عکس/ به قولی مخ خانواده ایشون هستن که پسرش هم دکتره (155 نظر) حضور علی دایی در رستوران شیک فریبا نادری به صرف افطار+عکس/ ذوق و خوشحالی خانم بازیگر از حضور شهریار ایران در رستورانش (145 نظر) خلاقیت منحصر به فرد پسر مشهدی با ساخت تریلی حماسه آفرید/ هیلتر هم مغز اینو نداشت!+عکس (145 نظر) دو پادشاه یکی از ایران (ناصرالدین شاه) و دیگری از ژاپن (میجی) در یک زمان به اروپا رفتند/ تفاوت ها را بنگرید (139 نظر) خواهر یکتا ناصر سکوتش را شکست (129 نظر) مراسم تولد جگرسوز آزاده نامداری در خانه ابدی اش و گریه های دلخراش همسر و پدرش/ روحت شاد+ عکس (128 نظر) خنده های رهبر معظم انقلاب به اشعار شاعر طنزپرداز با موضوع آقازاده+ویدئو/ ای صورت و سیرت تو مطلوب، به‌به به‌به به این ژن خوب (121 نظر)
دیگران می‌خوانند   
تصویری از پسر شهاب حسینی بازیگر قباد در سریال شهرزاد که از خودش بزرگتر است/به شهاب حسینی نمیخوره پسری به این بزرگی داشته باشه (ویدئو) تجربهٔ شیرین مرگ در کودکی و دیدن رنگ‌هایی از جنس نور/ استاد محمود فرشچیان در برنامهٔ زندگی پس از زندگی روایت می‌کند بیوگرافی و زندگینامۀ دکتر آذر اندامی باکتری‌شناس و کاشف واکسن شبه وبای التور در ایران نگاهی به چیدمان شیک هفت سین کریم باقری اسطوره فوتبال/ چه خونه زندگی داره+عکس خوانندگی بی‌نظیر شرکت کننده خوش صدای صداتو با آهنگ اصیل ایرانی/ چقدر فوق العاده سنتور میرنه+ویدیو جشن تولد ساده و خلوت بهرام افشاری بهتاش سریال پایتخت درکنار نوید محمدزاده و رفیق فابش+عکس (فیلم) خلاقیت جالب و جنجالی راننده اسنپ در محیط داخلی خودرو که غوغا کرده!/راننده خوش ذوق! (عکس) عاشقانه شاهرخ استخری و همسرش در ایام عید/ این دو زوج جنجالی هرروز جوان‌تر از دیروز می‌شوند! (عکس) پریناز ایزدیار بازیگر نقش جیران ناصرالدین شاه با این عکس‌های زیبا نوروز را جشن گرفت! سفره های مجلل افطاری و سحری شاه خوش اشتهای قاجار برای درباریان و همسرانش/ چلو کباب و آبگوشت و ...+عکس نوشته قشنگ و تحسین برانگیز روی شیشه یک مغازه‌ بستنی فروشی جلب توجه کرد!!/بزرگ منشی و خوب بودن به دارایی انسان نیست به قلب مهربان و بخشندگی اوست! افطاری ساده و خوشمزه ستاره سادات قطبی مجری پرانرژی در ماه رمضان+عکس خلاقیت خنده دار و حماسه ساز یک متورسوار ایرانی برای حمل بار/ هنر نزد ایرانیان است و بس+عکس رونمایی از عکس سرعقد حامد آهنگی و خانومش لحظه انداختن حلقه ازدواج / از اولش هم انقدر خوش خنده بوده😂 تهران گردی رضا قوچان نژاد، شوهر خواهر خوشتیپ و باکلاس ساره بیات همراه با پسرش+عکس (فیلم) افطاری ساده و صمیمی در بیت رهبری و پذیرایی دوستانه رهبر معظم انقلاب از مهمانان/ یک لقمه نان با دل خوش بیوگرافی حامد سلطانی مجری اعجوبه ها و سال تحویل/ همسر اول دوم و علت تصادف + فیلم و عکس‌های جذاب و دیدنی (عکس) چیدمان مبلمان استیل و سلطنتی خونه وریا غفوری و همسر چشم رنگی اش در یک جشن تولد عاشقانه/ ماشالا چقدر به هم میان😍 آمار تلفات حمله اسرائیل به حلب سوریه + جزئیات دیزاین شیک کیک حامد سلطانی مجری برنامه سال تحویل با یک عکس عاشقانه برای سالگرد ازدواجشان+عکس بارش باران و کاهش دمای برخی استانها گام های استوار دولت در مسیر «جهش تولید»؛ غول‌های صنعت به میدان بازگشتند (عکس) ابتکار خنده دار جوان ایرانی در پیوند موفقیت آمیز درب بازکن نوشابه به در ماشین/ سلطان مدیریت بحران😂👌 پرهیز از تخریب در انتخابات، همواره مورد تاکید رهبری بوده است عزای خانواده شیرازی به جشن تبدیل شد + جزئیات (عکس) خلاقیت خنده دار یک ایرانی در نصب شیر آب روشویی به پراید/ لامصب از مغزش بهینه استفاده کرده😂 انتشار اولین عکس از رهبر معظم انقلاب با لباس محلی سیستان و بلوچستان 10 آقازاده ای که تاکنون پای میز محاکمه رفته اند / اجرای عدالت حتی برای فرزندان هاشمی رفسنجانی، آیت الله جنتی و .... علی دایی 4 برادر خوش تیپ و عجیب‌تر از خود دارد؛ افسانه 5 برادران خانواده شهریار خانه تاریخی حیرت انگیز در گود چهک شهر بهبهان + تصاویر توصیه به استعفای سفیر ایران در باکو به خاطر مصاحبه با یک خبرنگار با پوشش زننده از سوی رسانه اصولگرا پاسخ جالب رهبر انقلاب به طلبه‌ای که از ایشان افطاری می‌خواست +فیلم/ما کجاییم در این بحر تفکّر ... پاداش 4 میلیارد تومانی برای بچه‌دار شدن خبرساز شد عکس عجیب ماشین آتش‌نشانی 90 سال پیش! (ویدئو) عجیب ترین و خاص ترین بستنی ایران/ خلاقیت بستنی فروش تهرانی مثل بمب صدا کرد (ویدئو) مدل عجیب و غریب فنجان فضایی برای نوشیدن چای در فضا استوری مشترک ترلان پروانه و شروین حاجی پور با یک نوزاد بامزه +عکس (ویدئو) ترکیب هنر و علم ریاضیات مساوی می‌شود با خلق اثری بی‌نظیر از تصویر مریم میرزاخانی/ کاش هنرمندش رو هم نشون میداد دعای زیبای محیا مهمان برنامه محفل برای امام زمان (عج) + فیلم حواشی داغ امروز جمعه 10 فروردین 1403 / یادگاری عجیب علیرضا جهانبخش برای دختر هلندی!
تیتر امروز   
آمار تلفات حمله اسرائیل به حلب سوریه + جزئیات بارش باران و کاهش دمای برخی استانها گام های استوار دولت در مسیر «جهش تولید»؛ غول‌های صنعت به میدان بازگشتند پرهیز از تخریب در انتخابات، همواره مورد تاکید رهبری بوده است عزای خانواده شیرازی به جشن تبدیل شد + جزئیات 10 آقازاده ای که تاکنون پای میز محاکمه رفته اند / اجرای عدالت حتی برای فرزندان هاشمی رفسنجانی، آیت الله جنتی و .... علی دایی 4 برادر خوش تیپ و عجیب‌تر از خود دارد؛ افسانه 5 برادران خانواده شهریار توصیه به استعفای سفیر ایران در باکو به خاطر مصاحبه با یک خبرنگار با پوشش زننده از سوی رسانه اصولگرا پاداش 4 میلیارد تومانی برای بچه‌دار شدن خبرساز شد حواشی داغ امروز جمعه 10 فروردین 1403 / یادگاری عجیب علیرضا جهانبخش برای دختر هلندی! بیوگرافی حامد سلطانی مجری اعجوبه ها و سال تحویل/ همسر اول دوم و علت تصادف + فیلم و عکس‌های جذاب و دیدنی جلوه‌گری فرح دیبا با چادر توری در حرم امام رضا/اقدامات ریاکارانه برای بهره برداری سیاسی از دین! 12 دروغ شاخداری که پدر و مادرها در بچگی به ما گفتند / خیلی از باورهای کودکیمان حقیقت ندارد و باید با واقعیت رو به رو شد اگر این 10 رفتار را در اولین قرارتان دیدید پا به فرار بگذارید / اگر طرف مقابل این رفتارها را داشت بدون فرد مناسبی برای ازدواج نیست جزئیات مسمومیت شدید یک جوان در پی بلعیدن مواد مخدر