رشد کم سابقه سامانه های آبیاری نوین و صنعتی در دولت تدبیر و امید زمینه گذر استان اردییل از شیوه های سنتی آبیاری و هدر رفت فراوان آب را در سال های اخیر به همراه داشته است.تا همین چند سال پیش به علت عدم مهار آب های سطحی و نیز استفاده از شیوه های سنتی آبیاری در کشاورزی، هدر رفت انبوه آب و ورود این استان به بحران کم آبی را موجب شده بود.
این استان از یک طرف با کمبود و کاهش شدید ذخایر زیرزمینی آب مواجه بود و از سوی دیگر به خاطر کشت سنتی محصولات با آب بری زیاد ، هر روز منابع آبی خود را در خطر نابودی قرار داده و بهره وری کشاورزی آن نیز پایین بود.
در حالیکه دیگر مناطق کشور به سرعت کشاورزی و شیوه های آبیاری خود را نوین کرده و آبیاری تحت فشار، قطره ای و بارانی را توسعه می دادند استان اردبیل در این زمینه در ردیف آخر استان های کشور قرار داشت.اواخر دولت یازدهم و بویژه در دولت دوازدهم اقدامات اساسی در زمینه توسعه سامانه های نوین آبیاری و نیز گسترش چتر پوشش آبی در اراضی کشاورزی استان انجام گرفته و پروژه های بزرگی در اردبیل به مرحله اجرا در آمد.در سایه اقدامات اساسی دولت در زمینه آب و خاک، امسال در ارزیابی وزارت جهاد کشاورزی، استان اردبیل با اجرای طرح های آبیاری تحت فشار و با صعود ۲۰ پله ای از رتبه ۲۹ به رتبه ۹ کشوری ارتقاء یافت.
در یک برآورد کلی در همین دو سه سال اخیر حدود ۷۰ هزار هکتار زمین زراعی در استان اردبیل تحت پوشش سامانه های آبیاری نوین قرار گرفته و با این اقدام افزایش راندمان آبیاری به این شیوه نسبت به حالت سنتی بین ۲۰ تا ۴۵ درصد بوده است.
رشد ۷۵۰ درصدی اجرای سامانه آبیاری نوین در استان اردبیل خلیل نیکشاد رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل گفت: اجرای سامانه های آبیاری نوین تحت فشار و کم فشار در این استان ۷۵۰ درصد نسبت به سال های گذشته رشد داشته است.وی بیان کرد: اردبیل جزو ۱۰ استان برتر کشوری در اجرای سامانه های نوین آبیاری تحت فشار محسوب می شود به طوری که در یک سال گذشته عملیات مربوط به اجرای شبکه های آبیاری فرعی در سطح بیش از ۲۱ هزار هکتار با موفقیت اجرا شده است.
او افزود: برای جبران عقب ماندگی ۳۰ سال گذشته استان در خصوص اجرای سامانه های نوین آبیاری تحت فشار و کم فشار اقدامات ضربتی و بزرگی در همین چند سال اخیر در این استان انجام گرفته است.نیکشاد گفت: اعتبارات هزینه شده برای اجرای سامانه های تحت فشار استان اردبیل در پنج سال اخیر به اندازه ۳۰ سال گذشته این استان بوده است.وی اظهارداشت: با اجرای طرح های جدید و در دست اجرای آبیاری تحت فشار امسال هم بیش از ۱۲ هزار هکتار زمین کشاورزی در این استان زیرپوشش آبیاری نوین قرار می گیرد.وی با اشاره به اینکه سه هزار و ۸۸۰ هکتار سامانه آبیاری نوین در مرحله قرارداد برای اجرا است، گفت: ۱۸ هزار و ۸۸۰ هکتار از اراضی کشاورزی استان هم در دست مطالعه برای پوشش سامانه است.نیکشاد افزود: برای اجرای طرح های آبیاری نوین تحت فشار در سطح بیش از ۱۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان اردبیل ۲ هزار و ۱۶ میلیارد ریال اعتبار از محل کمک های بلاعوض اعتباری در اختیار مجریان سامانه های تحت فشار قرار می گیرد.وی با بیان اینکه در سال گذشته ۵۳۰ میلیارد ریال صرف اجرای سامانه های تحت فشار کشاورزی استان شد، تشریح کرد: در بهار امسال ۴۰ میلیارد ریال کمک بلاعوض مالی برای اجرای طرح های آبیاری نوین تحت فشار و یا کم فشار در اختیار کشاورزان قرار گرفت.رییس جهاد کشاورزی استان اردبیل گفت: علاوه بر این هم اکنون افزون عملیات اجرایی شبکه های آبیاری فرعی در سطح ۲۳ هزار هکتار نیز در دست اجراست.
وی با تاکید بر ادامه برنامه اجرای سامانه های نوین آبیاری تحت فشار در استان بیان کرد: بیش از ۱۵ هزار هکتار از اراضی مستعد در نقاط مختلف استان با شرایط آب و هوایی مختلف شناسایی شده است که به زودی برای مطالعات تکمیلی اجرای سامانه نوین آبیاری در اختیار مشاوران قرار می گیرد.
پوشش آبیاری نوین در ۳۵ هزار هکتار از اراضی دیم مغان
در این حال با توجه دولت مهمترین طرح آب و خاک و شبکه آبیاری تحت فشار کشور در منطقه مغان و در قالب طرح پایاب سد خداآفرین و به مساحت ۳۵ هزار هکتار در دست اجراست.بخشی از این طرح که در قالب مهار آب های مرزی و با اعتبار تخصیصی از صندوق ارزی در دولت تدبیر و امید آغاز و توسط سازمان جهاد کشاورزی و شرکت آب منطقه ای اردبیل اجرا شده افتتاح و بقیه نیز امسال تکمیل و به بهره برداری خواهد رسید .
عباس جنگی مرنی مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل با اشاره به اجرای بزرگترین طرح آبیاری و پوشش آبی استان اردبیل در منطقه مغان گفت: پروژه بزرگ پایاب سد خداآفرین در چهار ناحیه عمرانی یک ، ۲ ، سه و چهار عملیاتی شده که در ناحیه عمرانی یک در دشت فتحعلی مساحت دارای تخصیص به هکتار هزار و ۱۰۰ هکتار می باشد که تمامی این سطح توسط دستگاه های سنترپیوت به سیستم های نوین آبیاری تحت فشار مجهز شده است.
او اضافه کرد: ناحیه عمرانی یک در شرق دره رود نیز سه هزار و ۹۰۱ هکتار را شامل می شود که ۲۱۸ هکتار توسط کلاسیک ثابت ، ۲ هزار و ۶۵۰ هکتار توسط سنترپیوت ، ۷۵ هکتار توسط سیستم کم فشار و ۹۵۸ هکتار به صورت قطره ای آبیاری خواهد شد.وی افزود: ناحیه عمرانی ۲ و بخشی از خلیللو نیز در سطح هزار و ۲۷ هکتار عملیاتی شده که سه هزار و ۳۴۹ هکتار به صورت کلاسیک ثابت ، ۶ و ۱۰۷ هکتار به صورت سنترپیوت و ۸۱۴ هکتار به صورت قطره ای آبیاری خواهد شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل همچنین اظهار داشت: ناحیه عمرانی چهار نیز ۱۰ هزار و ۴۲۹ هکتار را شامل می شود که ۹۲ هزار و ۲۲۴ هکتار به صورت کلاسیک ثابت و ۹۰۷ هکتار آن به صورت سنترپیوت و ۲۹۸ هکتار آن به صورت اسپری بوم خواهد بود، ناحیه سه این پروژه نیز توسط اداره کل آب منطقه ای اردبیل اجرا می شود.وی بیان کرد: رواج آبیاری نوین در دولت دوازدهم مورد توجه قرار گرفته و تلاش می شود در این استان همچنان آبیاری قطره ای و بارانی توسعه یاید.
آماده بهره برداری شدن ۱۰۰ هزار هکتار آبیاری زهکشی در استان اردبیل
در این حال در کنار اقدامات زیربنایی برای توسعه آبیاری نوین ، اقدامات در جهت رهایی از شیوه های کشت سنتی و افزایش راندمان آبیاری و بهرهوری زمین کشاورزی طرح آبیاری زهکشی نیز در سطح گسترده ای از استان اردبیل در حال اجرا می باشد .
به گفته عباس مرنی مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل، پروژه های آبیاری زهکشی در سطح ۱۰۰ هزار هکتار در این استان اجرا و به مرحله بهره برداری رسیده است.وی بیان کرد: در استان ۶۰ هزار هکتار آبیاری زهکشی در حال اجرا و ۲۰ هزار هکتار هم در حال مطالعه است و با تکمیل این طرح ها تحول بزرگی در بخش آب و کشاورزی استان ایجاد خواهد شد.
وی با بیان اینکه در استان اردبیل ۱۰ سد مخزنی بزرگ ،۵۰ سد مخزنی کوچک ،۲ هزار کیلومتر رودخانه مرزی و غیر مرزی، ۶ هزار حلقه چاه ،۵۰ آب معدنی گرم و ۸۰ چشمه آب معدنی سرد وجود دارد، گفت: این استان قطب آبیاری بوده و کمیته منطقه ای آبیاری و زهکشی برای اولین بار در اردبیل راه اندازی شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل گفت: ۹۰ درصد منابع آبی استان در بخش کشاورزی مصرف می شود که استفاده بهینه از آن مستلزم مدیریت بهینه و همکاری همه جانبه با مراکز علمی است.مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل گفت: تکمیل شبکه آبیاری و زهکشی سد خداآفرین در استان اردبیل به حدود یک هزار میلیارد تومان اعتبار مالی نیاز دارد و در سال آبی جاری بخش هایی از نواحی عمرانی یک و ۲ این شبکه قابل تامین آب است.وی اظهارداشت: با همکاری و تعامل سازمان جهادکشاورزی استان حدود هفت هزار هکتار از اراضی تحت پوشش این سد با تشکیل شرکت های تعاونی تولید روستایی در منطقه بهره برداری خواهد شد.
وی افزود: شرکت آب منطقه ای اردبیل شبکه اصلی شبکه آبیاری خداآفرین در نواحی عمرانی یک و ۲ به مساحت بیش از ۱۵ هزار هکتار را احداث کرده و در حال حاضر حدود ۱۵۰۰ هکتار از اراضی شبکه آبیاری در ناحیه عمرانی یک زیر کشت رفته و این سطح کشت با تشکیل شرکت های تعاونی تولید روستایی و معرفی رسمی آنها برای تامین آب به بیش از هفت هزار هکتار افزایش می یابد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل گفت: برای سایر پروژه های مرزی نظیر سد عمارت و سد عنبران نیز به ترتیب ۳۵۰ میلیارد تومان و ۴۱ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که در این شرایط سخت اقتصادی امیدواریم با تامین اعتبار مالی این پروژه ها هم در اسرع وقت تکمیل و افتتاح شوند.
وی گفت: وزارت نیرو و شرکت آب منطقه ای اردبیل، تامین منابع مالی لازم برای طرح های شبکه آبیاری خداآفرین، سد عمارت و سد عنبران را پیگیری می کند.
افزایش ۱.۵ میلیون تنی تولید محصولات کشاورزی با توسعه سامانه های آبیاری نوین
بر اساس اعلام مسوولان و کارشناسان، با بهره برداری از طرح های آبیاری نوین بویزه پایاب سد خداآفرین ، بیش از ۱.۵ میلیون تن به میزان برداشت محصول در استان اردبیل افزوده می شود.هم اکنون سالانه حدود چهار میلیون تن محصول کشاورزی در استان اردبیل تولید می شود که با بهره برداری از طرح ملی آبیاری نوین در بیش از ۳۵ هزار هکتار از اراضی پایاب سد خداآفرین، بیش از ۲۵ درصد به مجموع تولیدات کشاورزی این استان افزوده می شود.
اکبر بهنامجو استاندار اردبیل گفت: این استان به عنوان قطب کشاورزی کشور شناخته شده و بزودی با بهره برداری از اراضی پایاب سد خدا آفرین که با اتمام عملیات شبکه گذاری آغاز خواهد شد، تحول عظیمی در بخش کشاورزی آن ایجاد می شود.
به گفته وی ، افزایش ۱.۵ میلیون تنی به ظرفیت تولید انواع محصولات کشاورزی استان رقم چشمگیری است که تحولات مهمی را در ایجاد اشتغال و رونق تولید ، گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی و بکارگیری نیروهای جوان تحصیل کرده خواهد داشت.
وی افزود: وزارت جهاد کشاورزی از هم اکنون برای احداث و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در شمال استان با نظر مساعد برنامه ریزی های اساسی را داشته و سازمان جهاد کشاورزی استان نیز باید برای جذب سرمایه گذاران بویژه در اجرای طرح های صنایع تبدیلی و تکمیلی بیش از پیش تلاش کند تا پس از افزایش چشمگیر محصولات کشاورزی با بهره گیری از اراضی پایاب سد خدا آفرین بیش از پیش شاهد رشد و شکوفایی بخش کشاورزی باشیم.طرح ملی آبیاری نوین پایاب سدخداآفرین در دشت مغان مهمترین طرح آب و خاک و شبکه آبیاری در استان به شمار می رود که در بیش از ۳۵ هزار هکتار از اراضی منطقه مغان در سه شهرستان پارس آباد، بیله سوار و اصلاندوز در حال اجراست.
این طرح با پیشرفت فیزیکی بالای ۹۵ درصدی در قالب چهار واحد عمرانی در اراضی دیم و منابع طبیعی منطقه در دست اجراست که اجرای شبکه های اصلی آن توسط آب منطقه ای استان اردبیل و شبکه های فرعی آن نیز توسط وزارت جهاد کشاورزی مراحل نهایی و تکمیلی را طی می کند.استان اردبیل با سه دشت مهم اردبیل، مشگین شهر و مغان، دارای ۷۸۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی است که ۲۲۵ هزار هکتار آن اراضی آبی، ۵۱۵ هزار هکتار اراضی دیم و ۳۸ هزار هکتار اراضی باغی می باشد.
این استان ۴.۵ میلیون تن انواع محصولات زراعی، دامی و باغی تولید می کند و در تولید ۱۲ محصول حایز رتبه اول تا هشتم کشوری است.محصولات کشاورزی تولیدی استان اردبیل حدود چهار درصد مجموع تولیدات کشاورزی ایران بوده و بیش از ۲۹ درصد از تولید ناخالص استان متعلق به بخش کشاورزی این استان است.هم اکنون ۱۲۰ هزار نفر در بخش کشاورزی استان اردبیل مشغول به کار هستند و بر اساس آمار، ۳۳ درصد از مجموع افراد شاغل استان در بخش کشاورزی در امر تولید انواع محصولات مشارکت دارند.
