گراف دوزی، هنر دست مردمان افغان

دوخت های سنتی و دستی مانند خامک دوزی، چکن دوزی، سکه دوزی، گراف دوزی و… به مثابه هويت ملی و یکی از بارزترین مظاهر قومی در افغانستان، نقش مهمی در حفظ هویت اجتماعی جامعه این کشور ايفا می کند و ارتباط تنگاتنگی با ارزش ها و معیارهای فرهنگی، اخلاقی و معنوی اقوام مختلف آن دارد. این هنر یعنی گراف یکی از مهمترین صنایع دستی کشور افغانستان شناخته می شود. استفاده از این دوخت ها در پوشاک بومی و سنتی در دهه های هشتاد و نود میلادی کمرنگ شد، اما حال افزایش چشمگیری یافته است.

گراف

گراف در زبان انگلیسی به معنای نمودار است. گراف ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:

• اینفوگرافیک: نمایش داده ها با استفاده از چند نمودار و شکل در قالب یک تصویر
• chart: یک نمایش گرافیکی از داده که گراف هم به انگلیسی گاهی گفته می شود (چارت آماری)

در ریاضیات:

• گراف (ریاضی): مجموعه ای از رأس ها و یال ها
• نظریه گراف: شاخه ای از ریاضیات در ارتباط با گراف ها

گراف دوزی

گراف دوزی دوختی است مختص به افغانستان که نحوه دوخت به صورت ضربدر می باشد، اما در دوخت آسان تانکه علاوه بر ضربدر یک بعلاوه بسیار کوچک که همانند بست در وسط ضربدر زده می شود. معنی آسان تانکه یعنی بخیه آسان یا کوک آسان چون در سوزندوزی بلوچستان آسانترین دوخت می باشد.این دوخت به روی پارچه های شش تاری انجام می شود. نحوه دوخت در گراف دوزی مانند اشکال هندسی ریاضی است و کوک های روی پارچه مثل نمودار نمایش داده می شوند. طرح های مورد استفاده در گراف دوزی بیشتر به صورت هندسی است و برای تجسم بخشیدن به آنها از رنگ های شاد استفاده می کنند که رنگ نارنجی روشن و قرمز به بقیه رنگها غلبه دارد و جزئیات طرح را بیشتر سبز و سفید و سیاه و قهوه ای تشکیل می دهد.

ابزار لازم برای گراف دوزی

• کوبلن
• نخ
• سوزن
• پارچه شش تاری

انواع گراف دوزی

صنعت گراف دوزی از گستردگی بالایی برخوردار است و فقط روی لباس ها دوخته نمی شود، در اینجا به چند نمونه از گراف دوزی ها اشاره می شود:
۱. روی بالش: این دوخت زیبا به عنوان سرویس عروس، روی بالشت و دیگر ملزومات عروس از جمله کوسن و روتختی و پشتی هم دوخته می شود.

۲. روی کیف: امروزه با بالا رفتن این صنعت، طراحان مد با ترکیب گراف دوزی سنتی به روی دیگر کالاها هم روی آورده اند که دوخت گراف به روی کیف از جمله این موارد است. گاها این کیف با کفش گراف دوزی شده ست می شود که مورد استفاده دختران جوان قرار می گیرد.

۳. روی یخن، آستین: همانطور که در مقدمه اشاره شد بیشترین استفاده از این دوخت روی لباس ها می باشد که در قسمت یخن و آستین لباس می باشد. اگر به بازار های کابل سری بزنید گراف دوزی را روی مانتوهای مجلسی و کت و شلوار زنانه هم خواهید یافت.

۴. روی دستبند: افراد خوش ذوق با خلاقیت خود این دوخت زیبا را روی دیگر اکسسوری های زنانه از جمله دستبند و رومانتویی پیاده کرده اند، دستبندها و رو مانتویی هایی از جنس برنج که با گلهای زیبای گراف دوزی دوخته می شود مورد استقبال بالایی قرار گرفته است.

۵. روی دستمال: این مورد هم در سرویس عروس قرار دارد و از این دستمال های زیبا مردان هم استفاده می کنند.

دوخت گراف با مردم بلوچ

هنرمند بلوچ می كوشد تا واقعیات زندگی، محیط اطراف، مردم منطقه و باورهای قومی خویش را در آثارش منعكس و بدین صورت جاودانه نماید. در ایران عزیزمان شمال استان سیستان و بلوچستان، بیشتر خاش و زاهدان گراف دوزی انجام می دهند و این هنر را فقط بر روی پارچه شش تاری می دوزند. پس دوخت گراف با آسان تانکه فرق می کند. آسان تانکه دوخت بلوچستان مکران است که علاوه بر دوخت ضربدر یک به اضافه کوچک برروی آن دوخته می شود ولی گراف دوزی دوخت ضربدر برروی پارچه شش تاری و افغان ها بیشتر این نوع سوزندوزی را می دوزند. به دلیل اینکه زاهدان و سیستان با مرز افغانستان نزدیک هستند، بیشتر دوخت گراف در زاهدان و خاش و سیستان کاربرد دارد.

سخن آخر

گراف دوزی از هنرهای زیبای سنتی است که در فرهنگ و هنرهای دستی مردم افغان وجود دارد. شما چه نوع هنر دستی از مردم افغان می دانید؟ خوشحال می شویم که اطلاعات خود را در زمینه هنرهای دستی جدید با ما در میان بگذارید. نظرات خود را برای ما بنویسید.

معرفی هنر قناویز بافی