تاریخچه گیاه انگور خرس
خواص گیاه انگور خرس آنگونه که در گذشته بر آن باور بودند نیست. انگور خرس از خانواده قره قاط است. نام Uva-ursi در لاتین به معنای bear grap یعنی انگور خرس می باشد. شاید به این علت که خرس ها عاشق این میوه هستند. حالا اینکه چرا این میوه ی بی مزه و یا این گیاه دارویی را دوست دارند ما هم مانده ایم حیران. ولی احتمالا به دلیل خواص آن است که جلوتر خواهیم گفت. Bearberry در انگلیسی با نام خربزه ترجمه می گردد.
این گیاه دارویی نخستین بار در قرن 13 در بریتانیا دیده شد. قرن ها دم کرده و عصاره برگ های این گیاه دارویی به عنوان ادرارآور و ضد عفونی کننده دستگاه ادراری مورد مصرف قرار گرفته است. افسانه های عامیانه می گوید مارکوپولو دیده بود که مردم چین از انگور خرس به عنوان ادرارآور استفاده می کنند. انگور خرس مسهل هم بوده و برگ هایش را نیز مثل توتون دود می کردند.
انگور خرس در شمال آمریکا ترکیب اصلی سیگارهای سنتی بوده است. برخی منابع آن را تخدیر کننده و برخی آن را دارای اثرات محرک معرفی می کنند. نوع دقیق اثر آن همواره در هاله ای از ابهام باقی ماند، چون این گیاه هرگز به تنهایی دود نشد تا کسی بفهمد واقعا چه اثری دارد. در واقع انگور خرس همیشه در قالب یک مخلوط گیاهی به عنوان مثال همراه با تنباکو دود شده است. نام این مخلوط هم Kinnikinnik بوده گویا. در قدیم ها دم کرده و عصاره این گیاه حلال و حامل فراورده های دارویی بوده است. در اوایل اوج گیری علم هومئوپاتی و البته تا امروز تنتور برگ های این گیاه دارویی را درمان التهاب رحم و مثانه می دانستند. جالب است بدانیم میوه انگور های این گیاه، آبدار ولی بی مزه هستند که استفاده دارویی خاصی هم که در قدیم گفته می شده ندارند.
ترکیبات شیمیایی در گیاه انگور خرس
انگور خرس حاوی فلاونول هایی مانند میریستین، کوئرستین، هایپرین و گلیکوزیدهایش مثل ایزوکوئرستین و …. ایروئیدهایی مانند آسپرولوزید، مونوتروپین، کینون هایی مثل آربوتین (از مشتقات هیدروکینون معروف)، هیدروکینون آزاد، تانن ها مانند کوریلاژین، الاژیک و گالیک اسید و ترپنوئیدهایی همانند آلفا و بتا آمیرین، لوپئول، اورسولیک اسید (یکی از قوی ترین آنتی اکسیدانت های موجود) است. دیگر ترکیبات مثل اسید مالیک، اسید کوئینیک، التیام بخش آلانتوئین رزین، مقادیر جزئی روغن های فرار می باشد. البته آربوتین در برگ های درخت گلابی هم وجود دارد. آربوتین (هیدروکینون گلیکوزیده) در ادرار قلیایی هیدرولیز و به هیدروکینون تبدیل می گردد.
در این بخش نامی بردیم از iridoidها چون دسته شیمیایی مظلوم و ناشناس مانده ای هستند. در یک جمله بگوییم که مونوترپنوئیدهایی هستند که تا بحال حداقل 500 ترکیب از این خاندان در گیاهان کشف شده اند و خیلی هم مشهورند به اثرات ضد التهابی و البته مزه تلخ.
خواص گیاه انگور خرس و موارد کاربرد گیاه انگور خرس
- گفته می شود که درمان اوتیت مدیا (التهاب و عفونت گوش میانی) با آنتی بیوتیک ها بجز در موارد بسیار نادر، اشتباهی بزرگ است که به دلیل نا آگاهی خانواده ها از عواقب آنتی بیوتیک ها صورت می گیرد. در حالیکه گیاه درمانی در مداوای آن گزینه ایمن و موثر است. عصاره انگور خرس عملکرد آنتی بیوتیک های بتالاکتام علیه باکتری استافیلوکوکوس اورئوس Staphylococcus aureus مقاوم به متی سیلین Meticillin را تقویت می کند.
پروفسور Jean Valent گیاه درمانگر، معروف نیز شربت انگور خرس را جهت درمان اوتیت کودکان تجویز می نمود. - ترکیب فعال اصلی موجود در این گیاه دارویی یعنی آربوتین و متیل آربوتین که ساختارهای هیدروکینونی دارند، در اندام های چرکی مانند کلیه یا مثانه (نه در اندام سالم) به مواد گندزدای قوی شبیه فنل تبدیل می شوند. بدین جهت به عنوان داروی ضد عفونی کننده در رفع التهاب و عفونت ادراری (سیستیت یا التهاب مثانه، پیلونفریت یا عفونت سیستم ادراری فوقانی، اورتریت یا التهاب و عفونت مجاری ادراری، سوزاک، هماچوری یا همان ورود خون در ادرار و حتی سوزاک) مصرف می گردد. پس آربوتین را فقط به روشن کنندگی نباید شناخت.
- یکی از خواص گیاه انگور خرس که یکی از مهم ترین انواع گیاهان دارویی است در محصولات مراقبت از پوست است. محصولات مراقبت از پوست بیشتر به جهت عملکرد دپیگمانته (ضد لک) کاربرد دارد.
هیدروکینون به خوبی تیروزیناز (آنزیم مسئول برای اکسیداسیون ال – تیروزین در مسیر بیوسنتز ملانین) را مهار می کند. جالب است بدانیم آربوتین هم سنتز ملانین در ملانوسیت ها را مهار می نماید. - یکی دیگر از خواص گیاه انگور خرس این است که جهت درمان ورم پستان گاو استفاده می شود.
- گیاه دارویی انگور خرس ترکیب دیگری به نام Ursolic acid هم دارد. اورسولیک اسید به عنوان ضد التهاب پوستی به کار می رود. به علاوه اینکه الاستاز را هم مهار می کند. لذا در ترکیبات ضد پیری هم وارد شده است. چراکه این پروتئاز پروتئین شکن است. من الجمله الاستین و کلاژن. بنابراین می تواند ترکیب جالبی برای محصولات (Aniaging) (ضد پیری) باشد.
- آلانتوئین به عنوان ترکیب اصلی فراورده های دارویی از انگور خرس علیه هرپس و عفونت واژینال به کار می رود.
- این ترکیب هیدانتوئینی یک التیام بخش فوق العاده هم هست. در توصیف خصوصیات فارماکوکینتیک آن باید گفت در تجویز خوراکی چای برگ های انگور خرس یا آربوتین حذف ادراری متابولیت های فنولی آن پس از 4 ساعت به حداکثر می رسد. آربوتین پس از عبور اول کبدی دکنژوگه شده و به هیدروکینون تبدیل می گردد.
- این گیاه دارویی سبب دفع اسید اوریک از بدن می گردد.
- در درمان خونریزی شدید قاعدگی موثر است.
- در درمان بی اختیاری ادرار مفید است.
- انگور خرس آن دسته از گیاهان دارویی است که یک ادرارآور ملایم است.
نکات و توصیه های مهم گیاه انگور خرس
- این گیاه دارویی با مواد اسیدی کننده ادرار تداخل دارد. چراکه اسیدی کننده های ادراری باعث مهار تبدیل آربوتین به هیدروکینون فعال می شوند. در نتیجه احتمالا اثرات درمانی این گیاه را در عفونت دستگاه ادراری مهار می کنند. از طرفی اسیدی شدن ادرار باعث کاهش اثر آنتی میکروبیال گیاه نیز می گردد. لذا توصیه بر این است که با مصرف رژیم غنی از محصولات لبنی، سبزی، گوجه فرنگی، سیب زمینی، میوه و … ادرار، قلیایی نگه داشته شود.
- مصرف طولانی مدت گیاهان دارویی مناسب نیست. مصرف طولانی مدت انگور خرس (بویژه برگ های آن) حتی در دوزهای صحیح بدلیل وجود مقادیر بالای تانن در گیاه، یبوست و نارسایی کبدی ایجاد می نماید. آگاهی از این نکته این سوال را به ذهن آدمی متبادر می کند که آیا این نکته درباره مصرف طولانی مدت دوزهای معمول و مناسب چای سبز هم صادق است؟ پاسخ خیر خواهد بود، اگر محتوای تانن چای سبز به طور کلی کمتر از محتوای تانن انگور خرس باشد و یا اینکه ترکیبات جانبی موجود در گیاه این اثر تانن ها را خنثی کند.
- انگور خرس سبب نگه داری سدیم بدن می گردد. لذا اثر لوپ دیورتیک ها و دیور تیک های تیازیدی را آنتاگونیزه می نماید. از آنجا که سدیم ارتباط مستقیم با پر فشاری خون دارد، احتباس سدیم در خون یعنی HTN، پس در بیماران دچار پر فشاری خون و مشکلات قلبی عروقی با احتیاط مصرف شود.
- درمان برای کودکان زیر 6 سال توصیه نمی گردد. همچنین مصرف طولانی مدت آن در کودکان بخاطر تضعیف احتمالی متابولیسم کبد و مهار بلوغ لنفوسیت های B مجاز نیست.
- داروها و غذاهایی که موجب افزایش سطوح اسید اوریک خون می گردند اثر ضد عفونی کنندگی ادراری این گیاه را کاهش می دهند.
- در بارداری به ویژه در 3 ماه اول (بدلیل اثر منقبض کنندگی رحم) و شیر دهی هم محض اطمینان، منع مصرف دارد.
- گیاه به سبب محتوای تانن بالا موجب کاهش جذب آهن از غذا می گردد.
- برگ های انگور خرس ممکن است با داروهایی که با هیدروکینون مداخله می کنند هم تداخل ایجاد نماید.
- انگور خرس ممکن است تحریک GI ناشی از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی را تشدید نماید. البته هنوز معلوم نیست چرا با وجود آن همه ترکیب ضد التهاب فنلی و iridoidای این اثر را دارد.
- گفته می شود اسانس حاوی میریستین Myristin برای انسان سمیت داشته و مصرف مقادیر زیاد گیاه حاوی آن سبب تشنج می گردد. لذا این نکته نه تنها در مورد انگور خرس که در خصوص گیاهانی همچون گل راعی، گل ساعتی، آناناس، فلفل سیاه و شوید هم که در تک نگارهای این سایت از آن ها سخن می گوییم باید مورد توجه و رعایت قرار گیرد.
- بلع مقادیر زیاد (یک گرم) هیدروکینون (معادل 6 تا 20 گرم برگ انگور خرس) سمیت سیستمیک و کبدی شدید ایجاد می کند.
- دوز بیش از حد سبب التهاب مخاط مجاری ادراری و هماچوری می گردد.
آخرین تحقیقات و نکته ویژه گیاه انگور خرس
مطالعه ای اثرات مهار تکثیر 5 نوع سلول سرطانی انسان (سلول کارسینومای سینه وابسته به استروژن، کارسینومای پروستات، سرطان کولون، سرطان پوست و ملانوما) توسط ترکیبات فنولی حاصل از عصاره برگ های انگور خرس اثرات مهاری قوی بر تکثیر سلول کارسینومای کولون و پوست نشان داد.
عوارض گیاه انگور خرس
- کودکان و زنان باردار و شیرده نباید از انگور خرس استفاده کنند . میزان استفاده در دوز بالا باعث تحریک جدار رحم می شود.
- انگور خرس تنها باید برای دوره های کوتاه مدت (بیش از یک هفته) استفاده شود، و تکرار بیش از پنج بار در یک سال.
- یکی از مواد شیمیایی موجود در انگور خرس ، هیدروکینون است که می تواند برای کبد بسیار سمی باشد
- لذا استعمال این گیاه،تنها باید برای دوره های کوتاه مدت در نظر گرفته شود (نباید بیش از ۵ روز مصرف کرد) و تحت نظارت دکتر.ضمنا نباید بیش از ۵ بار در ۱ سال مصرف دارو تکرار شود.
- زنان باردار،شیرده و یا مبتلا به فشار خون بالا ، نباید از انگور خرس استفاده کنند،همچنین در بیماران مبتلا به مشکلات گوارشی ، بیماری کرون و همچنین مبتلایان به بیماری های کلیه یا بیماری کبدی اصلا توصیه نمیشود.
خواص دارویی گل همیشه بهار کوهی در طب سنتی
