به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از مثلث آنلاین، سیاست در ایران مردانه است و این جمله را آمار تعداد زنان نقش آفرین در چند دهه گذشته هم نشان می دهد؛ اما در همین سیاست مردانه زنانی پا به میدان گذاشتند و در نقش اولین ها، کارنامه نسبتا قابل دفاعی هم از خود به جای گذاشتند. اگرچه در بین همین زنان سیاست مدار معمولا نقش پدر، همسر یا برادر برجسته است اما تعدادی نیز چنان نقش آفرینی پررنگی داشته اند که مردان دارای پیوند با خود را عملا به سایه برده اند. در چند دهه ای که نقش همسران رؤسای جمهور در عرصه سیاست، ناچیز است یا به ضیافت های شام و بازدید از مؤسسات خیریه خلاصه می شود، زنان شاخص و خبرساز عرصه سیاست چه کرده اند و چگونه با کارنامه خود نقش همسران را در خبرها کم رنگ کرده اند؟ از همسران زنان سیاست مدار ایران چه می دانیم؟
در خواب و بیداری می گویم نیلوفر
«معصومه ابتکار» یا آن طورکه در جمع های خانوادگی و خانواده خوانده می شود، «نیلوفر»، اولین زنی است که پس از انقلاب سال ۵۷ در ایران به هیئت دولت راه پیدا کرد و چندین مسئولیت مهم را بر عهده گرفت و در دولت دوازدهم مسئولیت معمولا محیط زیستی اش با معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده عوض شد. او که در خانواده ای به نسبت متول، متولد و بزرگ شد با مردی ازدواج کرد که شرایط متفاوتی داشت؛ «محمد هاشمی» این تفاوت را پیش از این و در گفت و گو با مجله «زنان و زندگی» به این صورت توضیح داده که تقدیر بر این ازدواج بود: «من فقط می دانم تقدیر بر این بود که من از پشت کوهستان ها و دهات سمیرم، خواستگار دخترخانمی باشم که اصالتا مشهدی است اما از آن سر دنیا یعنی آمریکا آمده و شناسنامه اش مربوط به تهران است. این اتفاق به ظاهر تقدیری است». اما محمد هاشمی کیست و از او چه می دانیم؟ همسر رئیس پیشین سازمان محیط زیست ایران، فارغ التحصیل مهندسی مکانیک از دانشگاه پلی تکنیک است؛ همان دانشگاهی که در محیط آن و در حاشیه یک جلسه سیاسی برای نخسین بار با معصومه ابتکار آشنا شد که خودش این دیدار اول را این طور توصیف می کند: «روزی ما بچه های انجمن اسلامی دانشگاه پلی تکنیک از شهید چمران دعوت کرده بودیم تا به دانشگاه ما بیاید. من خانم دکتر را در مراسم دعوت دکتر چمران دیدم. همه چیز از همان روز برای من آغاز شد. در آنجا من دیدم یک خانم با دکتر چمران می آمد و به او عمومصطفی می گفت، برایم این روابط دوستانه آنها جالب بود. همان زمان شاخک های اطلاعاتی و تحقیقاتی من به کار افتاد که این خانم چه کسی است؟ این اولین دیدار بود و بعد این موضوع وارد حالت محاق شد. دومین دیدار ما در کمیته کارگری بود و فعالیت هایش را از نزدیک دیدم». پس از این آشنایی های ابتدایی، ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در ایران رخ داد که از قضا هاشمی هم یکی از این دانشجویان بود. حمله به یک سفارت بازتاب فراوانی در رسانه های دنیا داشت و این علاقه رسانه ها، ضرورت حضور یک مترجم در بین دانشجویان را بیشتر کرد تا محمد هاشمی با این بهانه سراغ خانم ابتکار برود: «در ماجرای سفارت آمریکا به یک مترجم نیاز داشتیم و کمیته کارگری او را دعوت کرد و خانم دکتر هم با وجود مخالفت خانواده اش پذیرفت». با پایان یافتن ماجرای سفارت، نوبت به خواستگاری و پس از آن هم ازدواج رسید. محمد هاشمی که در آن دوره به پاسداری در سپاه انقلاب اسلامی مشغول بود، پیش از این درباره پیوند عمیق عاطفی با همسرش گفته است: «دائما می گویم نیلوفر. در طول شبانه روز حداقل هزاربار می گویم نیلوفر؛ با اراده و بی اراده، در خواب و بیداری». هاشمی که این روزها دهه هفتم زندگی خود را پشت سر می گذراند در این سال ها به کار مهندسی مشغول بود و کمتر مسئولیت مهمی در دولت یا دیگر نهادها داشت. او البته در این سال ها چندین بار هم خبرساز شده که یکی از این موارد واردات بنزین ناسالم به کشور بود که برخی رسانه ها او را به نقش داشتن در این واردات متهم کردند. علاوه براین زنان سیاست مدار ایرانی بارها از تماس تهدید آمیز افرادی با همسران خود سخن گفته اند که البته بخش بیشتر آزاردهنده این تماس ها برای زنان سیاست مدار نه تهدید علنی محتوای تماس که تحقیر نهفته در آن بوده است؛ برای مثال، پیش از این هاشمی از چنین تماسی در ماجرای پارک پردیسان سخن گفت: «شب قبل جلسه شورا به من زنگ زدند و گفتند به خانمت بگو برایش خیلی گران می شود اگر این مطالب را درباره پارک پردیسان بگوید. من هم پیام را به خانم دکتر رساندم و او از من پرسید که چه کار کنیم؟ من هم گفتم هیچی، برو همه حرف هایت را بزن چون اگر قرار بود کاری کنند، تهدید نمی کردند». در چند سال گذشته البته کمتر نامی از محمد هاشمی در رسانه ها دیده شده یا به ندرت خبرساز شده و این در حالی است که معصومه ابتکار به واسطه مسئولیت کنونی اش نقش مهمی در اخبار حوزه زنان دارد.
همسر «نخستین» وزیر
اگرچه سیاست مردان ایرانی به ندرت از خانواده و همسر خود سخن می گویند اما به نظر می آید افراد با گرایش اصولگرا در این زمینه عملکرد شدیدتری دارند. علاوه براین در بین جریان سیاسی اصولگرا نقش زنان همواره نسبت به رقیب سیاسی خود کم رنگ تر بوده هرچند یک تابوی مهم را در دهمین دولت شکسته اند. در آن دوره «محمود احمدی نژاد» در بین وزرای پیشنهادی خود نام سه زن را به مجلس فرستاد که در نهایت یک وزارتخانه به دست یک زن پزشک رسید تا «مرضیه وحیددستجردی» نخستین وزیر زن در دوران پس از انقلاب و سومین وزیر زن تاریخ ایران بعد از «فرخ رو پارسا» و «مهناز افخمی» نام بگیرد. او اگرچه فرزند «سیف الله وحید دستجردی» است که ۱۶ سال ریاست سازمان جمعیت هلال احمر را بر عهده داشت اما به نظر می آید این نسبت تأثیر عمده ای در ارتقایش نداشته است. اگرچه خانم دستجردی به واسطه پسرخاله اش، محمد اصفهانی، خواننده معروف، همچنین دوست 40 ساله اش که همسر سعید حجاریان است، بارها خبرساز شده اما در این سال ها کمتر نامی از همسرش به میان آمده است. همسر نخستین وزیر زن در دوران پس از انقلاب ایران، «محمدرضا نخسین» دندان پزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه است. خانم دستجردی که در سه قوه ایران مسئولیت های مهمی را بر عهده داشت، کمتر درباره همسر خود سخن گفته، هرچند پش از این و در گفت و گویی درباره روزهای دریافت پیشنهاد وزارت گفته است: «اول با همسرم و فرزندانم مشورت کردم، بعد با برادرها، خواهرم و دوستان». او در دوران وزارت البته همسرش را به عنوان مشاور هم انتخاب کرد. دستجردی در این سال ها چندین بار نقل قولی از همسرش در چندین گفت و گو آورده است: «همسرم همیشه نقل می کند که پدرم به پدر و مادر او و خودش گفت من این دخترم را آشپز تربیت نکردم، نه اینکه آشپزی چیز بدی باشد. من الان خیلی آشپزی می کنم بالاخره باید آشپزی بکنیم یعنی اینکه شما انتظار نداشته باشید این خانم فقط بنشیند در خانه و کار خانه کند». از محمدرضا نخسین همین قدر اطلاعات موجود است که به شغل دندان پزشکی و تدریس مشغول است و هیچ گاه نامی از او در عرصه سیاست ایران به میان نیامده و به نظر نمی آید در این حوزه فعالیت داشته باشد.
همسر بی حاشیه فائزه
همسر و فرزندان شخصیت های مهم سیاسی هر کشور معمولا خبرساز و زیر ذره بین رسانه ها هستند که البته کمتر اتفاق می افتد که فردی از این خانواده ها به دلیلی غیر از مناسبات خانوادگی نقش مهمی در عرصه سیاست ایفا کنند؛ درباره «فائزه هاشمی» شاید نتوان قضاوت قاطع و دقیقی داشت اما او زنی است که علاوه بر فرزند یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین مسئولان چنددهه گذشته بودن، بارها به دلیل سخنان یا عملکرد خود خبرساز شده است. او در انتخابات مجلس پنجم ایران با تعدد آرایی کم سابقه پا به مجلس گذاشت، پیشتاز ترغیب زنان به ورزش شد و البته در همین دوران هم زندان را تجربه کرده است. هرچقدر که فرزند علی اکبر هاشمی رفسنجانی در این سال ها خبرساز و فعال بود، اما همسرش دست کم جایی در رسانه ها نداشت. «حمید لاهوتی» پزشکی است که اگرچه در خانواده و محیطی سیاسی بزرگ شد اما کمتر به این عرصه علاقه نشان داد و کمتر اظهارنظری سیاسی از او در رسانه ها دیده می شود. فائزه هاشمی در 16سالگی به عقد دکتر حمید لاهوتی، پزشک و فرزند ارشد مرحوم آیت الله حسن لاهوتی درآمد که خود پیش از این درباره این ازدواج گفته است: «به آن معنا مراسم خواستگاری نداشتم، بابا (آقای هاشمی) به من و فاطی گفت پسرهای آقای لاهوتی حمید و سعید از شما خواستگاری کرده اند، جوابتان چیست؟ ما هم گفتیم بله و تمام شد، یعنی همه خواستگاری ما همین بود».
ناکامی های آیتی در دوران خبرسازی مولاوردی
تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ نامش چندان برای گوش مردم کوچه وبازار آشنا نبود، اما پس از انتخابات و در تابستان ۹۲ با یک سخنرانی تند و انتقاد شدید از جای خالی زنان در فهرست وزیران و مدیران ارشد، چند روز چهره خبرساز رسانه ای ایران شد؛ «شهیندخت مولاوردی» البته در ماه های بعد و با دریافت حکم معاونت رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده از «حسن روحانی» به چهره ای آشنا بدل شد که هر چند ماه یک بار هم مورد حمله و انتقاد شدید رسانه های محافظه کار قرار می گرفت. او البته پیش از سال ۹۲ هم برای فعالان عرصه سیاست و همچنین حوزه حقوق زنان چهره ای نام آشنا بود و در دولت اصلاحات، مدیر ارتباطات بین الملل مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری و همچنین دبیر کل جمعیت حمایت از حقوق بشر زنان و مسئول کمیته حقوقی ائتلاف اسلامی زنان بود. مولاوردی متولد یکم آبان 1344 در خوی و فارغ التحصیل فوق لیسانس حقوق بین الملل با رتبه یک از دانشگاه علامه طباطبایی و لیسانس حقوق دانشگاه شهید بهشتی است. او در همین دوران دانشگاه زندگی مشترک خود با دانشجویی دیگر به نام «حمید آیتی» را آغاز کرد که درباره این ازدواج هم گفته است: «ازدواج من در دوران دانشگاه اتفاق افتاد با یکی از همکلاسی ها. سال 1366 عقد کردیم، نمی دانم اسمش را دوست داشتن بگذارم یا عشق، ولی بالاخره یک احساسی بود که به پیوند زناشویی منجر شد». هرچقدر نام شهیندخت مولاوردی در هفت، هشت سال گذشته خبرساز شده و حتی شرکت سازنده روسری اش هم جنجال برانگیز شده اما نام همسرش کمتر به رسانه ها راه پیدا کرده است. آیتی حقوق دان و دارای چندین سابقه مدیریت در مناصب میانی کشور است؛ رئیس پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری، مدیر کل برنامه ریزی معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی، معاونت پژوهشی و آموزشی پژوهشکده فرهنگ و هنر، استاد دانشکده های حقوق و مدیریت دانشگاه های علامه طباطبایی و علم و فرهنگ و... از جمله سوابقی است که آیتی در کارنامه اجرائی و آموزشی خود دارد. آیتی البته چهره ای سیاسی است ولی بیشتر در استان محل تولد خود یعنی خراسان جنوبی به فعالیت پرداخته است. او در انتخابات مجالس هشتم و دهم از همین استان نامزد نمایندگی مجلس هم شده اما در هر دوره راهی به ساختمان میدان بهارستان پیدا نکرد.
زنی که نام همسرش را به حاشیه برد
دهمین دوره مجلس شورای اسلامی چندین چهره خبرساز شدند که بی شک یکی از آنها «پروانه سلحشوری» است که چندین نطق و اظهارنظرش حتی کار را به شکایت و پرونده قضائی هم کشاند. او که در دانشگاه جامعه شناسی خوانده و پیش از ورود به مجلس به تدریس همین رشته مشغول بود، در مجلس دهم ریاست فراکسیون زنان را با رأی دیگر اعضا بر عهده گرفت و با همکاری دیگر زنان نماینده چندین طرح را هم در این چهار سال به تصویب رساند. در این دوره البته چندین زن دیگر از جمله «طیبه سیاوشی»، «فریده اولادقباد، «فاطمه سعیدی»، «سهیلا جلودارزاده» و «پروانه مافی» هم روزهای پرکار و تأثیرگذاری را پشت سر گذاشتند. در بین ۱۷ زن سیاست مدار مجلس دهم البته نام سلحشوری بیش از دیگران خبرساز شد و حتی در دوره ای اتهاماتی از سوی برخی رسانه ها نسبت به نقش و تأثیر همسرش در کارنامه سیاسی سلحشوری مطرح شد؛ نام «برات قبادیان» البته سال ها پیش از سلحشوری به اخبار ایران و فضای سیاست کشیده شد و به نظر می آید سلحشوری مراحل رشد را گام به گام و در دوران زندگی مشترک طی کرد تا جایی که در چهار سال گذشته به چهره ای شاخص تبدیل شد. قبادیان که درحال حاضر معاونت آموزش و پژوهش وزارت صنعت و معدن است، متولد ایذه و از چهره های شاخص سیاسی استان خوزستان است. او استاد تمام وقت گروه مهندسی مکانیک دانشگاه تربیت مدرس تهران است و در دهه گذشته چندین مسئولیت مهم از جمله ریاست دانشگاه شهرکرد، معاون پژوهشی دانشگاه کار، معاون برنامه ریزی، آموزش و امور مجلس سازمان انرژی اتمی ایران و همچنین مشاور رئیس سازمان انرژی اتمی ایران را بر عهده داشت. در چهار سال گذشته البته نام او نسبت به شهرست همسرش به حاشیه رفت و حالا حتی در فضای رسانه ای خوزستان هم بیش از برات قبادیان، نام پروانه سلحشوری به چشم می خورد.
زنان دیگر در کانون توجه
عبارت «سیاست مردانه» اگرچه معمولا برای توضیح نوع نگاه تئوریک و بنیادی به سیاست و مدیریت به کار می رود اما چه در ایران و چه حتی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته دنیا از پایین بودن آمار زنان سیاست مدار هم حکایت دارد. در عرصه سیاسی ایران البته به فهرست بالا می توان نام های دیگری را هم افزود؛ آذر منصوری، الهه کولایی، زهرا شجاعی، اعظم طالقانی و ده ها زنی که در ادوار مختلف به مجلس شورای اسلامی یا شورای شهر کلان شهرها راه یافتند و توانستند بیش از مردان هم پیوند با خود خبرساز و تأثیرگذار شوند.
