به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از شهروند، این ماجرا بار دیگر نام باغ وحش وکیل آباد را که بیش از نیم قرن پیش به راه افتاده، بر سر زبان ها انداخته است؛ باغ وحش وکیل آباد پیش تر از سازمان محیط زیست اخطار گرفته بود، در این مدت بدون مجوز به فعالیتش ادامه می داد و بنا بود بعد از اصلاح وضع دوباره مجوز بگیرد که این توله ببر ها تلف شدند. نگاهی به اتفاقات مشابه در مجموعه های دیگر نشان می دهد که این حکایت بیشتر باغ وحش های کشور است. چنان که حتی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم می گوید استاندارد های مجموعه های نگهداری از حیات وحش باید فورا بازبینی شود.
مرداد سال پیش در حالی خبر آمد که هفت تخته پوست و دو جمجمه ببر در باغ وحش وکیل آباد پیدا شده است که مسئولان باغ وحش با سرسختی این اتفاق را تکذیب می کردند. بازرسی دادستانی خراسان رضوی از باغ وحش وکیل آباد، سند خبر مرگ هشت ببر در مشهد بود؛ یک ببر در فروردین ٩٧ و هفت ببر در زمستان ٩٦. حالا هم هفت توله ببر دیگر تلف شده اند و این طور که تورج همتی، مدیرکل محیط زیست استان خراسان رضوی می گوید، ٦ توله با عفونت تنفسی و یکی از آن ها به دلیل زخمی شدن از سوی مادر تلف شده اند.
سال گذشته معاون دادستان خراسان رضوی از ماجرای هولناکی پرده برداشته بود: «تن ها در زمستان سال ٩٦ هفت ببر در وکیل آباد تلف شده اند و خلاف نظر مسئولان باغ وحش که ببر ها بر اثر کهولت سن تلف شده اند، به نظر کارشناس دادستانی جمجمه های پیداشده جوان بوده اند.»
پوست و جمجمه ببر ها اوایل مرداد ٩٧ کشف شدند، اما همان زمان محمد بخشی محبی، معاون دادستان خراسان رضوی، به رسانه ها گفته بود که «مسئولان اداره کل محیط زیست استان خراسان رضوی منکر پیداشدن این موارد شدند، اما طی بازرسی که به دستور دادستانی انجام شد، این موارد تأیید شدند.»
آمار «١٥،١٦» تایی ببر های این مجموعه در حالی است که تا سال ٩٥ تعداد ببر های این مجموعه را ٢٠ قلاده عنوان کرده بودند.
حالا همتی، مدیرکل محیط زیست استان خراسان رضوی که در زمان خبری شدن مرگ ببر های بالغ تنها سه هفته از آمدنش به این اداره می گذشت، می گوید که مرگ توله ببر ها عادی به نظر می رسد. او توضیح می دهد: «معمولا وقتی توله های تازه به دنیا آمده تلف می شوند، اعلام نمی کنیم، چون به طور طبیعی همیشه فقط تعداد اندکی از آن ها می ماند. در حال حاضر تشخیص دامپزشک عفونت تنفسی برای مرگ ٦ توله عفونت تنفسی و برای یکی از آن ها زخمی شدن از سوی مادر اعلام شده است.»
به گفته همتی، این باغ وحش سال گذشته، پس از گرفتن اخطار و ابلاغ دستورالعمل های فنی، فضا های زیستی گونه ها را تا حدودی توسعه داده و در حال اصلاح بخش هایی مثل سیستم تصفیه فاضلاب است، اما باز هم «استاندارد های باغ وحشی که نیم قرن پیش ایجاد شده، با رویکرد و شرایط امروزه پاسخگو نیست.»
او با توضیح این موارد خبر می دهد که این مجموعه با گذشتن مدت زمان لازم برای اصلاح، به دنبال پروانه بهره برداری کامل است: «تا به امروز این باغ وحش مجوز نگرفته و درحال حاضر هم مجوزی از طرف محیط زیست ندارد. اما می توان گفت که بعد از ماجرای ببر های تلف شده، نظارت هایمان را تشدید کردیم، تمام گونه ها میکروچیپ گذاری شدند و فضا های زیستی آن ها با دوربین مداربسته از سوی کارشناسان ما رصد می شود. این باغ وحش در اردیبهشت ٩٧، در کارگروه ماده ٨ استانداری، وقت یک ساله ای برای اصلاح وضع دریافت کرده تا دوباره درخواست مجوز کند. با این همه، تمام فعالیت هایی که برای اصلاح داشته به منزله درست بودن شیوه فعالیت این باغ وحش و صدور مجوز از طرف ما نیست. ما با هماهنگی سازمان، بررسی های فنی را انجام می دهیم و از هیچ کاستی گذشت نمی کنیم. ما با هر گونه خشونت علیه حیات وحش به هر شکلی برخورد می کنیم و اجازه نخواهیم داد از کارکرد درست باغ وحش ها در حوزه آموزش و تحقیقات دور شویم.» بر این اساس اداره محیط زیست استان خراسان رضوی درحال بررسی وضع این باغ وحش است.
از استاندارد دوریم
عیسی کلانتری در واکنش به خبر منتشرشده درباره باغ وحش مشهد می گوید: «استاندارد های باغ وحش های ما واقعا پایین است و سریعا باید ارتقا داده شود. به ما خبر رسیده بود که باغ وحش بابلسر هم یک چنین مشکلاتی دارد. کارشناسان در جواب گفته اند مطابق استانداردهاست و این نشان می دهد که استاندارد های ما اشکال دارد و چنان سطحِ پایین است که آقایان به دنبال ارتقای استاندارد ها هستند.».
اما حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست می گوید باغ وحش ها درحال نزدیک شدن به استاندارد ها هستند و توضیح می دهد که تا پنج سال پیش، بیش از ٧٠ درصد باغ وحش های فعال کشور نه استاندارد داشتند و نه مجوز: «از پنج سال پیش برنامه ساماندهی وضع باغ وحش ها در کشور شروع و مستقیما به باغ وحش ها ابلاغ شد تا حداقل استاندارد ها را برای نگهداری حیات وحش رعایت کنند تا بتوانند مجوز بگیرند. در آن زمان تعدادی از باغ وحش ها فعالیتشان متوقف شد؛ باغ وحش هایی که مجموعه های کوچکی بودند و از سوی شهرداری ها اداره می شدند. این میان تعدادی هم تلاش کردند خودشان را به این استاندارد نزدیک کنند.» به گفته او درحال حاضر بخش عمده ای از باغ وحش های کشور به استاندارد های ابلاغ شده - یعنی حداقل استاندارد ها - پایبندند و بر همین اساس مجوز گرفته اند.
ظهرابی معتقد است بعد از ابلاغ این استاندارد ها و صدور مجوز، قدم بعدی سازمان حفاظت محیط زیست باید ارتقای استاندارد ها باشد: «همکاران ما مطابق استاندارد های بین المللی، استاندارد های جدیدی را طراحی خواهند کرد و ما آن را ابلاغ خواهیم کرد تا از باغ وحش ها بخواهیم خودشان را با این استاندارد مطابقت دهند. سیستم های اجرایی ممکن است توان انجام یک باره فعالیت های اصلاحی را نداشته باشند و این سیاست قدم به قدم را سازمان محیط زیست در موضوع باغ وحش ها مورد توجه قرار خواهند داد.»
به گفته او درباره تلفات ببر ها در باغ وحش مشهد، سال گذشته هم مورد مشابهی مطرح و پیگیری هایی انجام شد و درنهایت مشخص شد تلفاتی که بعد از زایمان ببر اتفاق افتاده، طبیعی بوده است: «در آن زمان همکاران ما بررسی کردند و تذکر های لازم را دادند. ما به تازگی این خبر جدید را دریافت کرده ایم که هفت توله تلف شده اند و از دفتر حیات وحش خواسته ام که موضوع را به سرعت بررسی کنند. هنوز تحت بررسی است و نمی توانیم درباره آن اظهارنظر کنیم.»
این حکایت همه باغ وحش هاست
علی کشمیری، فعال حقوق حیوانات مشهد که پیش از این پیدا شدن پوست ببر ها و این بار، مرگ توله ها را خبری کرده معتقد است این ها اتفاقاتی نیست که فقط در باغ وحش مشهد رخ بدهد.
او می گوید: «اتفاقی که در مشهد افتاده در باغ وحش های مختلف درحال رخ دادن است. این درحالی است که در بسیاری از مجموعه ها یا مثل ارم مرگ گرگ های باغ وحش را توجیه می کنند یا خبر را به کل پنهان می کنند. باغ وحش ها بنگاه های کسب و کارند و نه بیشتر. چه با استاندارد بودن تعریف شوند مثل ارم و چه نام دهکده بگیرند مثل باراجین. در هر صورت برای این مجموعه ها درآمد اهمیت دارد و کسی که بنگاه اقتصادی دارد، تخلف هم می کند.»
کشمیری باغ وحش بابلسر را به عنوان یک مجموعه مجوزدار با باغ وحش مشهد که سازمان محیط زیست هنوز مجوزی به آن نداده مقایسه می کند: «نام باغ وحش بابلسر در فهرست مجموعه های مجوزدار آمده، اما باغ وحش مشهد نه. با این حال باغ وحش بابلسر به مراتب وضع بدتری دارد. در دستورالعمل نگهداری حیوانات در باغ وحش ها آمده است که فضای نگهداری حیوانات باید شبیه زیستگاه طبیعی آن ها باشد، اما شب ها در باغ وحش بابلسر، در قفس شیر ها یک پروژکتور بالای سرشان روشن است. در کدام زیستگاه طبیعی چنین نوری هست که نگذارد حیوان استراحت کند؟ مار های باغ وحش صفادشت که بازدیدکنندگان در ازای پول با آن ها عکس یادگاری می گیرند، در بستری نگهداری می شوند که تمامش سنگریزه است. آیا مار ها در طبیعت فقط روی سنگ می خزند؟ چه کسی به مسئولان این باغ وحش اجازه می دهد که بگذارند بازدیدکنندگان به گربه سانانش غذا بدهند و با آن ها عکس بگیرند؟»
او با گفتن این موارد می پرسد چرا سازمان محیط زیست و ادارات استانی این وضع را در باغ وحش ها می بینند و سکوت می کنند؟
این فعال حقوق حیوانات، درباره آن چه در مشهد اتفاق افتاده و تکرار شده است می گوید: «این حکایت همه باغ وحشهاست، اما همه مجموعه ها کندوکاو نمی شوند و ماجراهایشان در خبر ها نمی آید. این نشان می دهد که نظارت باید خارج از محیط زیست اتفاق بیفتد.»
ظهرابی، معاون محیط طبیعی سازمان هم می گوید درباره مجموعه هایی مثل باغ وحش هویزه که حیوانات را در دمای بسیار بالای محیط نگهداری می کنند، هشدار داده و از استان درخواست پیگیری کرده اند. کشمیری پیشنهاد می دهد که سازمان حفاظت محیط زیست برای نظارت بر وضع باغ وحش ها از فعالان حقوق حیوانات و محیط زیست کمک بگیرد، چرا که درست اتفاقاتی شبیه نگهداری یک خرس قهوه ای در دمای ٦٠ درجه باغ وحشی در خوزستان، از سوی همین نماینده ها گزارش شده است. او و همفکرانش پیش از این هم پیشنهاد گزارش وضع باغ وحش ها از سوی فعالان به سازمان حفاظت محیط زیست و همین طور انتشار آمار ورودی و خروجی حیوانات در مجموعه های نگهداری حیات وحش را مطرح کرده بودند و راه حلی برای اصلاح وضع باغ وحش ها دانسته اند.
مرگ توله ببر ها در مشهد و اظهارنظر گروه های مختلف و مسئولان درباره این اتفاق درحالی است که کشتن گرگ های باغ وحش ارم، پشتِ خبرِ آمدن شیر های ایرانی به این مجموعه گم شد. این ماجرا سرانجام با اعلام این که گرگ های کشته شده، گرگاس بوده اند، فراموش شد، اما فعالان حقوق حیوانات همچنان می گویند سندی دراین باره منتشر نشده و به نظر می رسد آزمایشی هم برای اثبات این موضوع انجام نشده است.
سازمان محیط زیست با قاچاق حیوانات چه می کند؟
بیش از ٧٥ باغ وحش و مجموعه نگهداری حیات وحش در ایران وجود دارد، اما باز هم مجموعههایی درحال راه اندازی هستند. راه اندازی یک باغ پرندگان در لویزان یکی از این موارد است که ظهرابی درباره آن می گوید: «این یک باغ پرندگان است که شهرداری متولی آن است و گونه هایش را براساس قرارداد و استاندارد هایی که ما داریم فقط از مراکز مجاز امکان دارد تأمین کند و اداره کل محیط زیست استان تهران هم نظارت کافی دراین باره خواهد داشت.»
از طرف دیگر به زودی یک دولفیناریوم در منطقه آزاد انزلی به راه خواهد افتاد، آن هم درحالی که سازمان محیط زیست برای این مجموعه ها ممنوعیت ایجاد کرده و این که مناطق آزاد می توانند مقررات سازمان را دور بزنند و نیازی به مجوز ندارند، محیط زیستی ها را خشمگین کرده است.
ظهرابی دراین باره هم می گوید: «در منطقه آزاد انزلی در گذشته یک آکواریوم هم احداث شده که مجوز های لازم را از سازمان حفاظت محیط زیست دریافت نکرده است. ما برای احداث دولفیناریوم هم تا امروز درخواستی از این مرکز نداشته ایم. مناطق آزاد یک سری اختیارات دارند که در آن چارچوب پیش می روند و همکاران ما در استان گیلان هم در این مورد بسیار معترضند. قرار است که این موضوع را در شورای عالی مناطق آزاد از طریق نماینده سازمان مطرح کنیم.»
فعالان حقوق حیوانات می گویند درحالی که نظارت بر وضع باغ وحش ها چندان سختگیرانه نیست، قاچاقچیان حیات وحش در پشت صحنه این مجموعه ها فعال اند. اما سازمان حفاظت محیط زیست چه ساز و کاری برای مقابله با قاچاق حیات وحش در نظر دارد؟ معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست این طور جواب می دهد: «قاچاق حیات وحش، دومین قاچاق پرسود دنیاست. این موضوعِ بسیار جدی همیشه مطرح بوده و ما همه تلاشمان را کرده ایم که با اصلاح ساختار سازمان حفاظت محیط زیست جلوی آن را بگیریم. به طور مثال گونه هایی که از قاچاقچیان کشف می شود را بدون قیمت گذاری، در بین باغ وحش های مجاز توزیع می کنیم. یا وقتی کسانی غیرقانونی حیات وحش را به کشور وارد کرده اند و از آن ها حیوانی کشف شده، تلاش می کنیم به هر شکل ممکن حیوان را به صاحبش برگردانیم؛ اینچنین ابزار هایی کمک می کند قاچاق تا آن جا که ممکن است محدود شود. از طرف دیگر قوانین و مقرراتمان را سخت گیرانه تر کرده ایم؛ جرایم مربوط به حمل ونقل، شکار و صید حیات وحش و خسارات وارده به حیات وحش را افزایش داده و همه ابزار ها را به کار گرفته ایم. یگان حفاظت محیط زیست هم مسائل مربوط به فضای مجازی را با حساسیت رصد می کند و خود ما هم به محض این که گزارشی دریافت کنیم، از یگان می خواهیم که پیگیری کند.»
به تازگی موضوع مدیریت فضای مجازی و قاچاق حیات وحش در جلسه ای با فرمانده نیروی انتظامی مطرح شده و قرار است تحت تفاهمی مقابله با متخلفان را جدی تر پیگیری شود. هرچند باز هم این طور که ظهرابی می گوید قطعا و یقینا نمی توان به طور کامل قاچاق را کنترل کرد.
