کادر درمان زیر فشار کرونا؛ هزینه ترمیم نظام سلامت چقدر است؟

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از ایرنا: تعداد کادر درمان درگیر کرونا در موج سوم افزایش یافته است. در بین پرسنل درمان افرادی هستند که چند ماهی است به دلیل وجود عارضه های کرونا نتوانسته اند بر سر کار خود حاضر شوند. کمبود نیروی انسانی در بیمارستان ها همیشه یکی از معضلات نظام سلامت کشور بوده است که اکنون با شیوع کرونا این شرایط بدتر شده و شمار زیادی از کادر درمان به دلیل ابتلا به کووید-۱۹ از دور خدمت رسانی خارج شده اند.

هفته پیش بود که سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: هشت ماه است که بنده و همکارانم داریم التماس می کنیم که مراقب باشید بیمار نشوید که ما را هم گرفتار نکنید. به طور مثال، در یک شهر بزرگ کشور روزانه بین ۱۲ تا ۱۵ پرستار به کووید-۱۹ مبتلا می شوند که یا باید به قرنطینه بروند و یا باید زیر دستگاه ونتیلاتور قرار بگیرند و در طول یک ماه، ۴۵۰ پرستار در یک شهر از دور خدمت رسانی خارج می شوند.

دکتر هاشم موذن زاده پزشک جراح و هماهنگ کننده گروه پزشکان و قانون با یادآوری وضعیت کنونی کادر درمان و خستگی و فرسودگی آنان برای مقابله با کرونا در گفت وگو با ایرناپلاس می گوید: این حجم از مریض بد حال، یک برابر یا دو برابر مریض عادی کار نمی برد بلکه ۱۰ برابر مریض عادی باید به او رسیدگی شود. بنابراین فقط تعداد بیماران بدحال نیست که پرسنل درمان را از بین می برد بلکه کیفیت و حجم خدماتی که به این بیماران نیز داده می شود خستگی مضاعفی به کادر درمان وارد می کند.

به گفته موذن زاده این حجم کاری در مورد بیماران بدحال در شرایطی است که کادر درمان باید به بیماران عادی هم سرویس بدهند. همین موضوع باعث می شود تا بیماران عادی در اصطلاح «میس» یا فراموش شوند و احتمال خطا در مورد آنها بالاتر برود و خدماتی که باید به آنها ارائه شود انجام نشود. این امر ممکن است سبب شود بیماران عادی کرونایی نیز به بیمار بدحال تبدیل شوند. بنابراین کادر درمان علاوه بر فرسودگی و خستگی شدید در شرایط پیچیده ای قرار دارند که می تواند اوضاع را سخت تر کند.

براساس آمار منتشرشده تا ابتدای مردادماه امسال، ۱۳۸ تن از کادر درمان به دلیل ابتلا به کرونا جان باخته اند این در حالی است که با شروع پیک سوم کرونا این رقم تا به امروز به مراتب بیشتر شده و حتی برخی از فوت ۳۰۰ نفر از کادر درمان شامل پرستار، پزشک عمومی، متخصص و فوق تخصص خبر می دهند.
در دو هفته گذشته، چند تن از استادان دانشگاهی و متخصصان پزشکی بر اثر ابتلا به کرونا از دنیا رفته اند. این مسایل سبب طرح این پرسش شده که هزینه از دست دادن کادر درمان به ویژه افراد متخصص در این حوزه چقدر است و آیا این هزینه قابل جبران است؟ نظام سلامت ما برای ترمیم اوضاع موجود در آینده چه هزینه هایی باید بپردازد و به چه مدت زمانی نیاز دارد؟

هزینه از دست دادن کادر درمان بسیار سنگین است

دکتر محمد اکبری اقتصاددان سلامت با بیان اینکه مهترین سرمایه هر کشور مردم آن سرزمین هستند به ایرناپلاس می گوید: گروه های مختلف مردم در حوزه های مختلف به اعضای جامعه خدمت می دهند که گران ترین و واجب ترین گروه خدماتی که تولید عمر در کشور می کنند کادر سلامت و امنیت هستند.
هزینه از دست دادن کادر درمان که بخشی از کادر سلامت است، بسیار سنگین بوده و تقریبا در کشور غیر قابل جبران است. این ماجرا به دو صورت برای کادر درمان ما بروز پیدا می کند. برخی از پرستاران و پزشکان به دلیل ابتلا و حتی مرگ بر اثر کرونا از دایره خدمت رسانی خارج می شوند و برخی دیگر از آنها به دلیل شرایط ، از جریان خدمت خارج می شوند. به طور مثال سن برخی از آنها بالاست و نمی توانند بر سر کار حاضر شوند چون ریسک فعالیت افزایش پیدا می کند. برخی هم ممکن است به صورت داوطلبانه کنار بروند.

هزینه تربیت یک پزشک و پرستار چقدر است؟

اکبری می افزاید: برای تربیت هر پزشک عمومی اکنون دست کم حدود یک میلیارد تومان به طور مستقیم هزینه می شود. این بدون احتساب هزینه غیرمستقیم تربیت یک پزشک عمومی است. در واقع حداقل یک میلیارد تومان هزینه لازم است که یک فرد از دیپلم آموزش ببیند و به یک پزشک عمومی تبدیل شود. کمی کمتر از این رقم نیاز است تا یک پرستار تربیت شود. باید توجه شود که این ارقام برای یک پزشک و پرستار بی تجربه است که تازه وارد سیستم ارائه خدمت شده است.

اکبری ادامه می دهد: این هزینه ها درباره پزشک و پرستاری که سابقه کاری و تجربه کاری در این حوزه دارند به مراتب بیشتر است. با از دست دادن این گروه، ما سرمایه های بیشتر و بزرگتری را از دست خواهیم داد که هزینه های آن بسیار سخت است.
اکبری می گوید: این خلا، پیامدهای مستقیم و غیرمستقیمی برای نظام سلامت کشور نیز خواهد داشت. لذا هزینه بسیار گزافی نیاز است تا کادر درمانی جایگزین شود. باید به این نکته توجه کرد که علاوه بر هزینه گزاف مالی برای آموزش کادر درمان، مدت زمان بسیاری نیز طی شده است که یک فرد مراحل رشد را بگذراند و به یک پزشک یا پرستار ماهر و با تجربه تبدیل شود. البته این قبیل هزینه ها پیش از این نیز با مهاجرت نیروهای درمانی کشور از دست می رفت و اکنون نیز بیشتر از دست می رود.
وی ادامه می دهد: ما یک پرستار و پزشک را تربیت می کنیم و زمان به نتیجه رسیدن، به خارج از کشور مهاجرت می کند. سرمایه هایی از دست می رود که شاید ملموس نباشد اما آنهایی که آینده ایران را می بینند و علمی به موضوع نگاه می کنند می فهمند که ما چه چیزی را از دست می دهیم. ما در حال سالخوردگی جمعیتی هم هستیم.

در این میان این هزینه ها در مورد پزشکان متخصص به مراتب بیشتر است. اکبری در این زمینه می گوید: ما در پروسه ای، نخبگان خود را از دست می دهیم و وای بر روزی که ما استادان گروه پزشکی خود را از دست دهیم و سرمایه های عظیم این کشور را که هزینه های بسیاری برای آنها شده را یک شبه از دست بدهیم. استادانی که در چند وقت اخیر از دنیا رفته اند، از جمله سرمایه های بی بدیل کشور بودند که از دست رفتند. البته آنها، نیروی جدید هم تربیت می کردند و این یعنی که ما حداقل از دو جهت ضربه می خوریم و از مزایای آنها محروم می شویم.

چه باید کرد؟

اکبری معتقد است: یکی از دلایل این اتفاق این است که ما به کادر درمان توجه لازم و علمی نکردیم. در این همه گیری، بار بیماری کرونا غالبا به کادر درمان و بیمارستان تحمیل شده است زیرا رفتن به سمت کادر درمان راحت ترین کار است. باید توجه داشت که تاب آوری کادر درمان حدی دارد و اگرچه باید دستان همه آنها را بوسید و فداکاری هایشان را قدر نهاد، اما باید بصورت علمی از نیروهایمان محافظت کنیم.
وی تاکید دارد: مدیران ارشد وزارت بهداشت باید طوری برنامه ریزی کنند که بار بیشتری روی کادر درمان ایجاد نکنند. باید شیوه های مبارزه با کرونا تغییر کرده و روش های جدید جایگزین شود؛ به طور مثال افراد حامل ویروس پیش از وخامت اوضاع و انتشار ویروس، شناسایی شده و در فضایی خارج از بیمارستان قرنطینه شوند و تا آنجا که ممکن است تعداد ورودی به بیمارستان ها کاهش پیدا کند.

با ادامه این اوضاع و تحمیل بار و هزینه مقابله با بیماری کرونا به بیمارستان ها ما سرمایه ای را از دست می دهیم که در دراز مدت نظام سلامت کشور را به اضمحلال خواهد کشاند.
اکبری همچنین درباره درخواست مکرر مسئولان از مردم برای استفاده از ماسک می گوید: یک مدیر خوب، باید جامع بین باشد و همه جوانب را بسنجد. در شرایط کنونی اقتصادی، ماسک و مواد ضدعفونی کننده بار مالی جدیدی را برای خانواده های نیازمند ایجاد کرده که برخی واقعا توان پرداخت آن را ندارند به همین دلیل بهتر است زیرساخت هایی برای توزیع ماسک بسیار ارزان در اختیار این گروه از مردم قرار گیرد، اتفاقی که باید ۸ ماه پیش می افتاد و اقدامی ساده بود.

به گفته وی، در چنین شرایطی همیشه عده ای از مردم توان پرداخت هزینه های مربوط به رعایت پروتکل های بهداشتی را ندارند و باید از آنها حمایت های مورد نیاز صورت گیرد. این گروه از جامعه به دلیل مشکلات مالی باید برای امرار معاش در جامعه حضور پیدا کنند به همین دلیل شانس ابتلا در آنها بیشتر می شود. نمی شوند هیچ کمکی به این گروه نکرد یا لوازم را در اختیار آنها قرار نداد و بعد از آنها انتظار داشت پروتکل های بهداشتی را رعایت کنند و ماسک بزنند که هزینه تهیه آن برای یک خانواده ۴ نفره در ماه، با فرض استفاده حداکثری از هر ماسک، نزدیک به یارانه نقدی ای است که خانوار دریافت می کنند.
وی می افزاید: از قضا با همه مشکلات، مسئولان ابزارها و امکانات بسیار خوبی در دست داشته و دارند و می توان کارهای بزرگی انجام داد؛ به طور قطع شرایط کنونی ما از زمان جنگ تحمیلی بهتر است، اما نگرش مدیریتی و تدارکاتی نظام بهداشت و درمان کشور، از نظر فردی و استراتژیک، نیاز به تجدیدنظر دارد.

همدلی خانواده برای کاهش فشارهای روحی و جسمی زنان شاغل در کادر درمان