دورویی همانند یک سکه تقلبی است که روزی خود را نشان می دهد. انسان ها بر حسب انسان بودن دارای دو رو هستند ؛ یک رو، که ظاهر افراد و روی دیگر باطن انسانهاست.زمانی ما از چیزی احساس خطر می کنیم و خود را در جایی قائم می شویم، می توانیم اقرار کنیم ریا و دورویی هم گونه ای قائم شدن است یا قائم کردن واقعیت به علت ترس و واهمه، البته همیشه هم به علت ترس نیست، گاهی هم برای فریفتن دیگران یا برای سودجویی است، پس می بینیم که ریا ریشه در عواملی چون سودجویی، ترس و خلاصه عدم ایمان و اعتماد دارد.
دورویی چیست؟
دورویی تظاهر فرد به داشتن ارزش هایی است که به آنها باور ندارد و در رفتارهایش انعکاس نمی یابد. ریا نوعی حیله است و ما با حیله از خود شکلی غیر از آنچه هستیم نشان می دهیم. فرد ریاکار معمولا دارای یک ترس درونی نیز هست که خود را به شکل و صورتی نمایان می کند که آنچه در حقیقت است پنهان بماند. مثلا وقتی ما از امری احساس خطر می کنیم خود را پنهان می کنیم، می توانیم بگوییم ریا و دورويی هم نوعی پنهان شدن هست یا پنهان کردن حقیقت به دلیل ترس و وحشت، البته همیشه هم به دلیل ترس نیست، گاهی هم برای فریفتن دیگران برای سودجويی نیز هست، پس می بینیم که دورویی ریشه در عواملی چون سودجويی، ترس و خلاصه عدم ایمان و اعتماد دارد.
فرد دورویی که دستش برای همه گان رو شده، می تواند آدم خطرناکی باشد. او ممکن است برای بازسازی روابط از دست رفته اش، دوباره به رفتارهای ریاکارانه رو بیاورد؛ اما دیگر نباید فریبِ حرف ها و رفتارهای او را خورد. چون یک فرد ریاکار، همیشه ریاکار است. با آدم های دورو، حریص و بخیل نباید مشورت کرد؛ این افراد نه تنها راه صحیح را به ما نشان نمی دهند، بلکه دیگران را از مسیر درست گمراه می کنند. کسانی که از دورویی برای پیمودن پله های ترقی استفاده می کنند، موجب می شوند کارایی و بهره وری پایین آمده و در جامعه کارشکنی زیاد شود که این مسأله مانعی برای رسیدن به اهداف است.
انواع دوروها
علم روانشناسی ریاکارها را به چهار دسته تقسیم می کند که وضعیت شان آنقدر پیچیده است که گنجاندن مصداق ها در این چهار قالب تمرکز زیادی می خواهد.
- دسته اول: آنهایی هستند که نام شان را کنار گذاشته اند؛ «دوروهای صادق ظاهری»، همان آدم هایی که ادعاهای شان با رفتار و اعمال شان در تضاد است یعنی وقتی در میان مردم هستند یک چیز می گویند و در عمل بر خلاف آن رفتار می کنند اما اینها در عین حال صادق نیز هستند چون اگرچه عمل شان با آنچه می گویند در تضاد است اما به آنچه انجام می دهند، ایمان دارند.
- دسته دوم: «دوروهای صادق باطنی» هستند که مثل گروه قبل باورهای شان با رفتارشان در تضاد است با این تفاوت که این گروه با خود صادق هستند و می دانند در باطن چه جور آدمی هستند.
- دسته سوم:ریاکارها البته پیچیده تر از دو گروه دیگرند و روانشناسان آنها را دو روی متقلب می دانند که حتما کنار آمدن با آنها سخت تر از دو دسته قبل است؛ «دوروهای متقلب ظاهری» نه فقط ادعای شان با رفتارشان متضاد است بلکه ادعای این افراد نیز با باورهای شان یکی نیست. در واقع این گروه از آدم ها ادعا می کنند به مسائلی باور دارند در حالی که در درون هیچ اعتقادی به آن مسائل ندارند مثلا اینها نه تنها راستگو نیستند و دروغ می گویند بلکه اساسا به راستگویی نیز باور ندارند.معمولا افراد دورو شدت صدای بلندتری دارند و با حرکات دست بیشتری صحبت می کنند. گاهی نیز هنگام صحبت دست ها را پشت کمر مخفی می کنندریاکارانی که لقب «صادق ظاهری» می گیرند اگر به رفتارهای ریاکارانه خود ادامه دهند تبدیل به ریاکاران متقلب ظاهری می شوند یعنی کسانی که رفتارشان با گفتارشان هماهنگ نیست و در باطن به آنچه در میان مردم می گویند نیز اعتقاد ندارند.
- دسته چهارم: افرادی هستند که به آنچه می گویند عمل می کنند اما به آنچه می گویند باور ندارند، این گروه ریاکاران این چنین عمل می کنند چون سعی دارند همیشه دیگران را از خود راضی نگه دارند، حتی اگر قرار باشد دست به کارهایی بزنند که به آن اعتقاد ندارند.
زبان بدن افراد دورو
از طریق ارتباطات غیرکلامی می توان افراد دورو را شناسایی کرد. ارتباطات غیرکلامی، دنیایی از کلام را به مخاطب می رساند. «بن بست دو سویه» مبحثی در علم ارتباطات است که به خوبی روشن کننده این مسئله است.افراد دورو هنگام نشستن روی صندلی کمی به راست یا چپ متمایل می شوند و گاه کمی به جلو برای ارتباطی صمیمانه خم می شوند و غالبا لبخند بر لب دارند.بن بست دوسویه می گوید:اگر کسی در کلام مطلبی را عنوان می کند ولی رفتار و سکناتش چیز دیگری می گوید، شما به رفتار و سکناتش توجه داشته باشید. نکته جالب آن است که اگر در جایی ارتباطات کلامی و غیرکلامی گرد هم آیند، شما با 90 درصد اطمینان به ارتباطات غیرکلامی توجه کنید. در مورد افراد دورو مشخصات رفتارهای غیرکلامی این چنین است که مردمک چشم های افراد دورو باز است و رنگ صورت آنها از حالت عادی تغییر می کند یا به سفیدی می گراید یا قرمز و گلگون می شوند.
معمولا افراد دورو شدت صدای بلندتری دارند و با حرکات دست بیشتری صحبت می کنند. گاهی نیز هنگام صحبت دست ها را پشت کمر مخفی می کنند. شخصی که به این افراد دورو از همان ابتدا اعتماد ندارد اغلب هنگام دست دادن، بسیار محافظه کارانه، فقط نوک انگشتان او را می گیرد. افراد دورو هنگام نشستن روی صندلی کمی به راست یا چپ متمایل می شوند و گاه کمی به جلو برای ارتباطی صمیمانه خم می شوند و غالبا لبخند بر لب دارند. افراد دورو علاوه بر این رفتارها مهارت خاصی در دروغگویی نیز دارند و به دلیل همین خصلت فراموشکارند.
دلایل دورویی افراد
- فرهنگ متعارض افراد:فرهنگ متعارضی افراد که بین خانه، مدرسه و محیط کار وجود دارد. معمولا برخی از افراد درخانه ممکن است یک نوع فرهنگ، ارزش و باورها را داشته باشند و در مدرسه و یا محیط کار طوری دیگری باشند.
- آموزش های دوران کودکی:متاسفانه والدین از همان کودکی به افراد گوشزد می کند به اقتضای آن موقعیت رفتار کنندو نه اینکه خودت باش.
- فرهنگ غلط جامعه:میل به خود بودن در جامعه ما به افراد زیاد تاکید نمی شود که مطابق با علایق و ارزش های خودت رفتار کنی؛ برعکس به آنها همیشه یادآوری می کنند که ببینید دیگران چه می خواهند و سعی کنید حواستان به آنها باشد. جوری رفتار کنید که آنها نظر منفی نسبت به شما نداشته باشند.
- نوع محیط اجتماعی:هرقدر محیط اجتماعی بسته تر باشد، محدودیت ها بیشتر و فشارهای اجتماعی بیشتر خواهد شد؛ البته در جوامعی که با عقاید شخصی افراد اهمیت نمی دهد؛ یعنی هر کسی می تواند عقاید خاص خود را داشته باشد و این عقاید شخصی مانع پیشرفت در جامعه نمی شود، این افراد راحتتر می توانند خودشان را نشان دهند؛ اما جوامعی که در آن پیشرفت بستگی به نوع عقیده، باور و ارزش های افراد دارد، باید از ارزش های اجتماعی حاکم تبعیت و همرنگ کنید.
- می توان با دورویی به پیشرفت رسید:وقتی افراد می بینند که رک و صادق بودن، مانع پیشرفت آنها می شود، سعی کرده طوری رفتار و وانمود کنند که برای دیگران خوشایند است که این دلایل معمولا باعث می شود که افراد رو به دورویی بیاورند.
نحوه رفتار و برخودر با افراد دو رو
حتماً با آدم های دورو مواجه شده اید، اما چطور با آن ها تعامل برقرار کرده اید؟ برقراری رابطه با افرادی که شما دورو تلقی می کنید می تواند پیچیده باشد، زیرا آن ها اغلب از دورویی خودشان آگاه نیستند.بهترین کار این است که به خصوص اگر این دورویی مسئله چندان بزرگی نیست، رفتار آن ها را تصدیق کنید و از کنار آن بگذرید. اگر می خواهید با رفتار آن ها مقابله کنید بهتر است محترمانه رفتار کنید و هرگز آن ها را قضاوت نکنید.
- خونسرد باشید و عصبانی نشوید. اجازه ندهید رفتار ها یا کلمات این فرد روز شما را خراب کند یا شما را از کنترل خارج کند. برای آنکه خونسرد بمانید و بر خودتان مسلط باشید نفس های عمیق بکشید یا تا ۱۰ بشمارید. اگر نیاز است چند دقیقه قدم بزنید تا ذهنتان را خالی کنید. از اینکه با دورو ها وارد تعاملات بد بشوید جداً پرهیز کنید. اگر وارد مکالمه با فردی شده اید و می دانید که هیچ شانسی برای تغییر ذهن یا رفتار او ندارید بحث را رها کنید. اشاره به دورویی فرد هیچ کمکی به شما یا فرد مقابلتان نمی کند. فقط به صورت ذهنی دورویی فرد را شناسایی کنید و سپس از آن گذر کنید و باقی روزتان را دریابید.
- اگر احساس می کنید که رفتار آن ها شما را آزار می دهد بهتر است که مکالمه را ترک کنید. پیش خودتان تصدیق کنید که شما با یک آدم دورو مواجه هستید و خودتان را از بحث بیرون بکشید. دور شدن از فرد می تواند به شما کمک کند که خونسردی خودتان را حفظ کنید و از اینکه بحث بالا بگیرد پیشگیری کنید. لزومی ندارد که با عصبانیت از فرد دور شوید. لبخند بزنید و با چند کلمه کوتاه خداحافظی کنید و در زودترین زمان ممکن از این بحث خارج شوید. برای مثال بگویید «ببخشید کلاسم دیر شده و باید بروم!» یا «باید بروم چیزی برای خوردن تهیه کنم. خدانگهدار!»
- اگر رفتار فرد خیلی کوچک و بی ضرر است از هر مجادله ای با او پرهیز کنید. اگر فرد نسبت به یک موضوع غیرمهم ریاکاری از خود نشان می دهد که هیچ آزاری برای کسی ندارد، فقط این رفتار را در او شناسایی کنید و از کنار آن عبور کنید. این رفتار به خصوص در مورد افرادی که معمولاً هر روز آن ها را می بینید مثل همکلاسی، هم تیمی یا همکار صدق می کند. رفتار این فرد قطعاً کلافه کننده است، اما ارزش ندارد که یک مشکل دیگر به آن اضافه کنید.
- اگر ضروری است در کوتاه مدت رفتار آن ها را تحمل کنید. برخی اوقات شما هیچ انتخاب دیگری جز تحمل کردن رفتار های منافقانه یک فرد ندارید. اگر رفتار فرد کلافه کننده است، اما شما کاری در قبال آن نمی توانید انجام دهید، آن را تحمل کنید و فراموشش کنید. اگر به ندرت چنین فردی را می بینید این بهترین کار است. برای مثال در قبال یکی از اعضای خانواده یا کسی که با او دوستی دوری دارید، این کار جواب می دهد.
- اگر نمی توانید اثبات کنید که فردی دورویی در قبال شما به خرج داده است از اثبات آن دست بردارید. گرفتن مچ فرد دورو بسیار سخت است، زیرا شما تمام حقایق را در اختیار ندارید. اگر در مورد دورویی فردی مطمئن هستید، سعی کنید احساسات خودتان را کنترل کنید و رفتار او را نادیده بگیرید. برای مثال دوست شما مدام درباره اهمیت بازیافت صحبت می کند، اما شما می دانید که او خودش این کار را انجام نمی دهد. سعی نکنید اثبات کنید که او یک فرد دورو است. شما واقعاً مطمئن نیستید که آیا او بازیافت انجام می دهد یا نه و ارزش ندارد که با او سر این مسئله مقابله کنید.
- وقت کمتری با آدم های دورو بگذرانید. با آن ها به صورت احترام آمیز فاصله خودتان را حفظ کنید. سعی کنید تا حد ممکن با آن ها مکالمه خصوصی و دونفره، به خصوص در مورد موضوعاتی که احساس می کنید شما را تحریک می کند، نداشته باشید. برای مثال، اگر شخصی که رفتار منافقانه دارد عموی شماست و مدام نسبت به رعایت اخلاقیات نصیحتتان می کند، اما شما می دانید که در زندگی شخصی اخلاق را رعایت نمی کند هرگز وارد زندگی شخصی و خصوصی او نشوید. اگر می خواهید درباره دورویی او صحبت کنید فقط اشاره کوتاه کنید و از ورود به موضوعات چالشی و بحث برانگیز دوری کنید.
- شدت و جدیت نظرات منافقانه را ارزیابی کنید. دورویی می تواند بسیار بی ضرر یا به شدت آسیب زننده باشد. اگر دورویی خیلی جزئی است از کنار آن بگذرید. اما اگر فکر می کنید این رفتار می تواند بر زندگی شما یا آدم های اطراف شما اثر بزرگی داشته باشد پس آن را جدی بگیرید و در مقابل فردی که این رفتار را نشان داده بایستید. برای مثال، اگر می دانید که دوستتان از یک گروه موسیقی خوشش می آید، اما در مقابل دیگران تظاهر می کند که از این گروه متنفر است، چون آن ها به قدر کافی «باحال» نیستند، از آن گذر کنید، چون این حد از دورویی آسیب زننده نیست. اما مثلاً شما افرادی را می شناسید که مدام از پذیرش نژاد ها و جنسیت های مختلف صحبت می کنند. اما شما می شنوید که پشت در های بسته آن ها نظرات دیگری درباره نژاد و جنسیت دارند. این مسئله می تواند خیلی جدی باشد.
- اگر فکر می کنید که برخورد با فردی که دورویی کرده راه حل است پس این کار را با نهایت احترام و خونسری و رفتار مدنی انجام دهید. از رویکرد «ساندویچی» استفاده کنید و ابتدای کلام خود را با حرف های مثبت شروع کنید و آنچه نیاز است درباره دورویی فرد بگویید و سپس کلام خود را با جملات مثبت تمام کنید.
- جملات خود را با «من» شروع کنید. مقابله با دورویی موقعیت بسیار حساسی است. از جملاتی که با «من» شروع می شوند استفاده کنید تا بدون آنکه به نظر برسد کسی را سرزنش یا شماتت می کنید وارد بحث شوید. استفاده از جملاتی که با «من» شروع می شوند می تواند از خشونت کلام شما کم کند. برای مثال «من واقعاً ناامید شدم. ای کاش می توانستم احساس شما را درباره این موضوع بفهمم، اما نمی توانم.»
- برای هر واکنش احساسی ای خودتان را آماده کنید. برخی اوقات شما می توانید به شکلی منطقی و محترمانه با فرد دورو صحبت کنید و نتیجه این کار می تواند مثبت باشد. در سایر موارد، دورویی ممکن است باعث دشمنی شود. برای احتیاط هم که شده برای هر واکنش منفی ای آماده باشید. به خودتان یادآوری کنید که اگر شخص سعی کرد موقعیت را بدتر کند در این مجادله مشارکت نخواهید کرد. به آن ها در کمال خونسردی و با صدایی آرام پاسخ بدهید. اگر واضح است که فرد متوجه دورویی خودش نمی شود، شما باید آن را بپذیرید.
خصوصیات افراد خودخواه چیست؟ با افراد خودخواه چگونه باید رفتار کنیم؟
