کشاورزی ارگانیک امروزه در سطح جهانی مورد توجه دوست داران محیط زیست ، طبیعت دوستان ، کشاورزان و باغداران قرار گرفته است. مواد شیمیایی فشار عظیمی را بر روی اکوسیستم طبیعی وارد می کند. افزایش استفاده از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات منجر به بروز مشکلات جدی در اکوسیستم های کشاورزی مانند آلودگی هوا ، آلودگی آب و خاک ، مقاوم شدن آفات در برابر سموم ، احیای مجدد آفات و از بین رفتن جانوران ، حشرات و ارگانیسم های مفید خاک می شود.
مواد شیمیایی که در انقلاب سبز در دهه های ۶۰-۱۹۵۰ به وجود آمد ، باعث افزایش بهره وری و تولید محصولات کشاورزی شد. این افزایش مصرف مواد شیمیایی باعث تغییر در خواص فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاک و از بین رفتن محیط زیست طی سالیان گذشته شده است. به عنوان مثال استفاده بیش از حد از کود نیتروژنی (اوره) منجر به افزایش سطح نیتروژن در آبهای زیرزمینی از طریق آبشویی خاک شده است.
استفاده از کودهای شیمیایی بر سلامتی انسان در سراسر جهان تأثیر منفی گذاشته است. هر ساله حدود ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر در اثر مسمومیت ناشی از سموم دفع آفات جان خود را از دست می دهند. به علاوه استفاده از سموم شیمیایی باعث حساسیت بیشتر گیاهان به آفات و بیماریها شده است.
تولید و استفاده از کود های ورمی کمپوست می تواند یک راه حل پایدار و اقتصادی برای رفع مشکلات ایجاد شده توسط مواد شیمیایی باشد. به علاوه کود ورمی کمپوست باعث افزایش تخلخل خاک ، زهکشی بهتر خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب می شود.
کودهای ورمی کمپوست سرشار از نیتروژن ، فسفر و پتاسیم ( NKP ) ، ریز مغذی ها ، ارگانیسم های مفید خاک مانند باکتری های تثبیت کننده نیتروژن و باکتری های حل کننده فسفات ، قارچ ها ، هوموس و هورمون های رشد ، اکسین ها ، جیبرلین ها و سیتوکینین ها هستند.
کود ورمی کمپوست چیست؟
ورمی کمپوست متشکل از ورمی (کرم خاکی) و کمپوست (کود آلی) به معنای نوعی کود آلی است که از فعالیت کرم خاکی حاصل می گردد.
بیش از ۲۷۰۰ نوع کرم خاکی در طبیعت وجود دارد این کرم ها با کاوش خاک و تغذیه عناصر موجود در خاک و آمیختن آن با آنزیم های موجود در بدن خود، خاک را تازه می کنند و قدرت باروری آن را افزایش می دهند همچنین به دلیل جابجایی مداوم در خاک، با ایجاد سوراخ های زیاد، راه نفوذ اکسیژن به خاک را آسان می کنند.
کلمه ورمی (Verms) از لغت لاتین ورم (Vermis) گرفته شده که به معنی کرم است. تولید ورمی کمپوست فرایندی نیمه هوازی است (حدود ۸۰٪ رطوبت) که توسط گونه ای خاص از کرمها، قارچ ها، باکتری ها، و اکتینومیست ها انجام می شود، همچنین مواد حاصل از بستر رشد کرم بوده که پس از دفع مواد زائد از سیستم گوارشی کرم در محیط باقی می ماند، ورمی کمپوست، مجموعه ای از فضولات کرم به همراه مواد آلی تجزیه شده و نیز اجساد کرم هاست که برای گیاه ارزش غذایی فراوانی دارد. در خاک هایی دارای مواد دفع شده توسط کرمها، عناصری مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم ۵ – ۱۱ مرتبه بیشتر از خاک های بدون کرم است. در اثر عبور مواد آلی از دستگاه گوارش کرم، عناصری از جمله ریزمغزی ها زیاد می شوند.
تولید ورمی کمپوست، تغذیه کرم های قرمز حلقوی بارانی موسوم به Eisenia Foetida از مواد آلی پسماندهای آشپزخانه بوده و محصول این فرایند کود آلی است که یکی از غنی ترین کودهای شناخته شده در دنیا است.
خواص کود ورمی کمپوست در خاک
همچنین خواص ورمی کمپوست اثرات فیزیکی و مکانیکی، اثرات شیمیایی، اثرات بیولوژیکی است که در زیر به انها اشاره می شود. ورمی کمپوست دو ماده غذایی مهم در دسترس گیاهان قرار می دهد.
نیترات و کلسیم، نیترات نوعی ازت است که برای رشد سالم گیاه مورد استفاده قرار می گیرد.کود ورمی کمپوست باعث افزایش پدیده نیتریفیکاسیون و تبدیل امونیوم به نیترات می شود.کرمهای خاکی غدد کلسیم دارند و کربنات کلسیم به خاک دفع می کنند.کربنات کلسیم برای ساخت دیواره سلولی گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد.کلسیم باعث افزایش جذب نیتروژن می شود.کود ورمی کمپوست باعث افزایش نسبت تبدیل جوانه های رویشی به زایشی می شود.
فواید فیزیکی و مکانیکی ورمی کمپوست
- باعث پوک و نرم شدن خاکهای سنگین ورسی می شود.
- تهویه و زهکشی خاک را بیشتر می کند ( در خاکهای سنگین و سبک می تواند در ایجاد تعادل بین اجرام جامد خاک ،آب واکسیژن موثر واقع شود).
- در اصلاح ساختمان خاک موثر است.
- سبب افزایش میزان نفوذ پذیری آب و ریشه در خاکهای سنگین ورسی می شود.
- افزایش خاصیت نگهداری آب و مواد غذایی در خاکهای سبک و شنی می شود و باعث مقاومت گیاه به خشکسالی می شود.
- باعث کاهش فرسایش خاک در بارندگی های شدید می شود.
فواید شیمیایی ورمی کمپوست
- سبب تجزیه مواد معدنی وتبدیل انها به مواد الی و قابل جذب توسط ریشه نباتات می شود.
- باعث افزایش میزان عناصر غذایی پر مصرفی چون ازت ، فسفر ، پتاس ،گوگرد و… در خاک می شود.
- میزان عناصر غذایی کمیاب خاک را بالا می برد. (آهن ، منگنز ، مس و…)
- باعث افزایش یکسری از اسیدهای امینه ، پروتئین ها و ویتامینهای کمیاب به خاک می شود.
- pH قلیایی خاک را تقلیل داده و اثرات مستقیمی در ترکیبات شیمیایی در خاک و آزاد شدن عناصر غذایی مورد نیاز گیاه می شود.
- باعث کاهش رسانایی الکتریکی خاک می شود.
- تجزیه باقیمانده گیاهان موجب کاهش نسبت کربن به نیتروژن موجود در خاک می شود.
- باعث مقاومت گیاه به تنش های محیطی چون سرما و گرما و کم آبی می شود.
فواید بیولوژیکی ورمی کمپوست
- کود ورمی کمپوست با ایجاد محیط زیست مناسبی به حیات ریزوبیومها ، جمعیت باکتری های تثبیت کننده ازت در خاک را زیاد می کند.
- با استفاده از این کود میزان مصرف کودهای شیمیایی کاهش یافته و از آلوده شدن محیط زیست جلو گیری می شود.
کود ورمی کمپوست چه کمکی به گیاه می کند
مطالعات نشان می دهد که فواید کود ورمی کمپوست اصلاح ساختمان و بافت خاک است. خواص دیگر ورمی کمپوست، جوانه زنی سریعتر بذرها، افزایش رشد گیاهچه ها، افزایش بیوماس و تعداد ریشه است. فایده دیگر کود ورمی کمپوست تحمل تنش ریشه را بهبود می بخشد و نیز منجر به گلدهی زودتر و افزایش عملکرد گیاه می شود.کود ورمی کمپوست شوک پیوند گیاه را کاهش می دهد و شادابی و کیفیت طعم گیاه را افزایش می دهد.گیاهان رشد یافته در کود ورمی کمپوست دارای برگ و گل بیشتر و سطح برگ بیشتر وبیوماس و مقدار کلروفیل برگ بیشتری هستند.کود ورمی کمپوست دارای اسید هیومیک و هورمونهای رشد جیبرلین وسیتوکینین و اکسین است. این مواد با همراه شدن مواد غذایی موجود در خاک تاثیر بسزایی در رشد گیاهان دارد.
کود ورمی کمپوست برای چه گیاهان و درختانی مناسب است
تحقیقات دانشمندان فواید کاربرد ورمی کمپوست را در گیاهانی همچون گل همیشه بهار، اطلسی، گل داوودی، ژربرا، گل مروارید، سنبل، افتابگردان، انگور، کدوتنبل، برنج، بادمجان، گل سورگوم، کاهو، گشنیز، خیار، توت فرنگی، تمشک، سیب زمینی، گیلاس نشان داده است. اگر این گیاهان در خاک حاوی کود ورمی کمپوست کشت شوند. جوانه زنی بذور و گلدهی دو هفته زودتر اتفاق می افتد و باعث افزایش قطر ساقه و تراکم ریشه می شود. وزن خشک محصول افزایش یافته کمیت وکیفیت محصول بهبود می یابد.
فواید کود ورمی کمپوست برای گیاهان اپارتمانی زینتی
موارد زیر را می توان خواص ورمی کمپوست در گیاهان زینتی دانست:
- تداوم گلدهی گونه های مختلف گیاهان زینتی: فواید کود ورمی کمپوست افزایش گلدهی و افزایش دوام گل و افزایش دوره های گلدهی گونه های مختلف گیاهان زینتی است.
- حفظ رنگها و عطر گلها در طی زمان عرضه: حفظ رنگها و عطر گلها در طی زمان عرضه به بازار فواید کود ورمی کمپوست است.
- افزایش نسبت اسانسها و مواد موثر در گیاهان زینتی : فایده ورمی کمپوست در گیاهان زینتی افزایش نسبت اسانسها و مواد موثر در انهاست
- جلوگیری از زرد شدن و ریزش برگها : فایده کود ورمی کمپوست برای گلها و گیاهان زینتی این است که مانع زرد شدن برگها و ریزش انهاست. علت ان فراهمی مواد غذایی و ایجاد محیطی عالی برای رشد ریشه است.
- بهبود جوانه زنی بذرها: کود ورمی کمپوست باعث بهبود جوانه زنی بذرها می شود و این به علت اصلاح بافت وساختمان خاک و فراهمی اکسیژن ومواد غذایی و حفظ رطوبت خاک و کمک به زهکشی خاک است.
- افزایش تداوم گلهای شاخه بریده در طی نگهداری در گلفروشی ها: فایده دیگرکود ورمی کمپوست حفظ دوام و کیفیت و حفظ تعداد گلهای شاخه بریده در گلفروشی هاست.
- فواید کود ورمی کمپوست، افزایش ریشه زایی قلمه ها است.
فواید کود ورمی کمپوست برای درختان میوه
فواید کود ورمی کمپوست برای درختان میوه می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- تسریع رشد ریشه در درختان میوه
- فراهم کردن مواد مغذی برای گیاه
- رسیدن همزمان میوه ها
- بهبود طعم میوه ها
- افزایش قدرت درخت(شاخه های درخت را ضخیم تر کرده و تعداد شاخه ها را افزایش می دهد که باعث افزایش محصول می شود.)
- کاهش استرس سرمایی درخت
- افزایش رنگ و اندازه و یکدست شدن محصول
- فواید دیگر ورمی کمپوست افزایش زمان انبار داری میوه ها با حفظ کیفیت انهاست.
مقدار دقیق استفاده کود ورمی کمپوست در درختان میوه با توجه به انالیز خاک منطقه ، نوع خاک، نوع درخت و مقدار مواد مغذی در خاک توصیه می شود.
تاثیر ورمی کمپوست بر کنترل آفات و بیماری ها
در مطالعات زیادی به فواید کود ورمی کمپوست بر کنترل افات و بیماری های گیاهان اشاره شده است.
فواید کود ورمی کمپوست درکنترل افات بند پایان در خاک
وقتی کود ورمی کمپوست به خاک اضافه می شود باعث مقاومت گیاهان در برابر حشرات بندپایان می شود.کود ورمی کمپوست غنی از ترکیبات فنلی هست. برای انواع حشرات سمی است زیرا طعم فنل ها بد است وسیستم هضم حشرات را مختل می کند. اگر ریشه گیاهان بتوانند فنولیک های موجود در کود ورمی کمپوست را جذب ومتابولیزه کنند گیاهان توانایی جلوگیری از حملات حشرات بندپایان را به طور قابل توجهی پیدا می کنند. کود ورمی کمپوست از حمله افات زیر به گیاهان جلوگیری می کند:
کرم های سفید و شته ها روی کلم ها ،کنه عنکبوتی دو لکه ای روی بادمجان و لوبیای بوته ای،اشکال پوسته پوسته عنکبوت دو لکه ای روی گوجه فرنگی و خیار، فواید کود ورمی کمپوست در کاهش اسیب به خیار از سوسکهای خالدار راه راه و دفع کرم شاخ توتون از گوجه فرنگی ومغزهای پرورش یافته در خاک اصلاح شده تحت حمله کمتری از شته ها،کنه های عنکبوتی، سوسکهای کوکسینیلید و جاسیدها
فواید کود ورمی کمپوست درکنترل پاتوژن های گیاهی (عوامل بیماری زای گیاهی)
یک محیط کم خاک مورد استفاده در سرکوب قارچ پتیوم خیارشامل (خزه اسفگنوم، پیت، پوست کمپوست شده، ورمی کولایت) و 40 درصد حجمی کود ورمی کمپوست بیانگر فراوانی میکرو ارگانیسمهای مفید و سرکوبی بیماری پتیوم است. تعداد زیادی باکتری ها و انتاگونیست ها در کود ورمی کمپوست سرکوب کننده پاتوژن فوزاریوم اکسسپروم روی گوجه فرنگی است.
فواید کود ورمی کمپوست در کنترل نماتد گیاهی
فواید کود ورمی کمپوست سرکوب نماتدهای انگلی گیاهان مثل نماتد ریشه گیاه Meloidogyne Hapla است. با افزایش کود ورمی کمپوست به خاک باعث افزایش جمعیت دشمنان میکروبی نماتدها از جمله تریکودرما و پسودوموناس و باکتری کیتینولینیک و pasteuria penetrans می شود. کود ورمی کمپوست باعث افزایش تعداد بندپایان مفید خاک مانند کلمبولا و نماتوفاگ می شود. بندپایان مفید خاک کنه کلمبولا و نماتوفاک نماتد های انگلی را می خورند. ورمی کمپوست باعث افزایش رشد قارچهای مفید می شود. این قارچای مفید نماتد های کیست را نابود می کنند و جمعیت ریزو باکتریا را افزایش می دهند. ریزو باکتریاها تولید انزیمهای سمی برای نماتد های انگلی می کنند.
مطالعات دانشمندان از فواید کود ورمی کمپوست نشان داده که کود ورمی کمپوست حملات انگلی را انجام داده و گالهای ریشه که توسط نماتد ریشه روی گوجه فرنگی ایجاد می شود را با افزودن ۱۰ تا ۴۰ درصد ورمی کمپوست به خاک سرکوب میشود. تیمار ۲۰ درصد ورمی کمپوست بیشترین تاثیر را دارد و همچنین فواید کود ورمی کمپوست سرکوب نماتد انگلی روی انگور و توت فرنگی است.
نسبت صحیح ترکیب خاک و ورمی کمپوست
دانشمندان از افزایش فواید کود ورمی کمپوست در رشد گیاه با ترکیب کود ورمی کمپوست 5تا 50 درصد حجمی در مخلوط خاک خبر دادند. در میزان کاربرد 60 درصد یا بالاتر از نظر حجم بر رشد گیاه اثر منفی می گذارد. بیشترین فایده کود ورمی کمپوست برای رشد گیاه در صورتی است که 10 تا 40 درصد از نظرحجم خاک مورد استفاده برای گیاه را تشکیل دهد.
مواد اولیه برای تولید ورمی کمپوست
از مواد زیر می توان برای تولید ورمی کمپوست استفاده کرد :
- کودهای حیوانی
- باقیمانده گیاهان مانند برگ ، ریشه ، کاه و کلش
- ضایعات کاغذ و پوشاک از جنس کتان
- ضایعات جنگلی و علف های هرز
- برگ های سطح خیابان
- زباله های شهری
- ضایعات مربوط به صنایع کشاورزی مانند پسماند های کارخانه نیشکر
اصول مدیریتی پرورش کرم ورمی کمپوست
- بر طبق نیاز کرم ها، به آنها غذا بدهید. یک کیلو گرم ضایعات آشپزخانه برای کرم هایی به وزن ۲ کیلوگرم کافی است.
- رطوبت مناسب بستر را حفظ کنید. بعد از ۲ تا ۷ روز، بسته به شرایط آب و هوایی و فصلی بر روی بستر آب بپاشید.
- رنگ سفید کرم خاکی، نشانگر فراوانی آب و خاصیت اسیدی محیط است.
- به منظور هوادهی بهتر، می توان گودال یا بستر توده را به صورت هفتگی باز کرد، ولی دقت کنید به کرم های خاکی آسیبی وارد نشود.
- گودال یا مخزن را زیر سایه نگهدارید.
- دمای گودال یا مخزن باید بین ۱۲ تا ۲۵ درجه سانتی گراد باشد.
- PH گودال یا توده را به طور منظم بررسی کنید. PH توده باید بین ۶ تا ۸ باشد.
- مگس ها و سایر حشرات باعث ایجاد مزاحمت در روند پرورش کرم می شوند. بنابراین از کیسه گونی برای پوشاندن سطح واحد استفاده کنید.
- پرورش کرم با کیفیت مناسب بوی ناهنجار و زننده ندارد به این مسئله دقت کنید. وجود بوی نامطبوع نشان از مشکل در روند پرورش کرم ها است.
تولید ورمی کمپوست در مخزن
یک مخزن سیمانی به طول ۲ متر ، عرض ۱ متر و ارتفاع ۱ متر می تواند ظرف تولید ورمی کمپوست باشد. این مخزن باید در قسمت ته ، یک خروجی برای تخلیه آب اضافی داشته باشد. در انتهای مخزن ، یک لایه به ضخامت ۵ سانتی متر که شامل آجرهای شکسته و سنگریزه است آماده کنید. این لایه به خروج آب اضافی از ته مخزن کمک می کند.
لایه دومی از خاک به قطر ۱۵ سانتی متر باید روی لایه پایه قرار گیرد. سپس، لایه سومی از پهن گاو قرار دهید. آنگاه در حدود ۱۰۰ عدد کرم خاکی روی این لایه بگذارید. بدین صورت بستر یا محیط، آماده شده و باید به وسیله پاشیدن آب مرطوب نگه داشته شود. بر روی این محیط لایه ای به قطر ۵ سانتی متر شامل برگ ، پهن گاو و مخلوط های دیگری از مواد آلی به عنوان لایه چهارم قرار دهید. این لایه را نیز با پاشیدن آب مرطوب نگاه دارید.
سرانجام، روی این لایه را با برگ درخت نارگیل بپوشانید. همواره رطوبت مخزن باید ۶۰ الی ۷۰ درصد باشد. بعد از گذشت یک ماه برگ ها را بردارید. بعد از برداشتن برگها باید مواد آلی به بستراضافه شود. لایه مواد آلی را به صورت یک روز در میان در مخزن قرار دهید. این لایه جدید نباید بیش از ۶ سانتی متر ضخامت داشته باشد.
بعد از پر شدن مخزن کود آماده جمع آوری می شود. کود را از تانکر جمع آوری کرده و در هوای آزاد زیر نور خورشید بگذارید. کرم های خاکی به لایه پایینی این توده خواهند رفت. بنابر این می توانید قسمت بالایی توده را برداشته ، خشک کرده و غربال کنید و در کیسه های نایلکس برای فروش یا استفاده در مزرعه ، بسته بندی نمایید. کرم های موجود در کف را بعد از ۲۴ تا ۳۶ ساعت از پخش کردن کود ، می توان جمع آوری و به مخزن برای تولید مجدد انتقال داد.
برای اکثر محصولات، مقدار مصرف پیشنهادی ۵ تن در هکتار است. یادآور می شود که تولید ورمی کمپوست و پرورش کرم در هر موقع از سال امکان پذیر است.
تولید ورمی کمپوست بر سطح صاف
اولین مرحله در تولید ورمی کمپوست به این روش آماده سازی بستر تولید است. بستر تولید باید مسطح ، بتنی و شیب دار و بدون سنگ و کلوخ و شیشه باشد. شیب دار بودن بستر برای خروج آب اضافی و جلوگیری از تجمع آب و فساد محیط بستر می باشد. بستر باید در جایی ایجاد شود که سایه دار و خنک باشد اگر محیط سایه نداشت باید با استفاده از پایه فلزی و پلاستیک گلخانه و یا حصیر برای آن سایه ایجاد کرد.
برای تولید ورمی کمپوست مواد باید به صورت پشته به ارتفاع ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر و عرض ۸۰ سانتیمتر ایجاد شود. اگر ارتفاع پشته بیش از این میزان باشد باعث فشردگی مواد بستر و تجزیه بی هوازی آنها و ایجاد بوی نا مطبوع و مواد سمی می شود. هر یک متر این بستر ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ کرم که در حدود ۲٫۵ تا ۵ کیلوگرم است و حدود ۳۰ کیلو گرم ماده اولیه احتیاج دارد.
دمای مناسب برای کرم ها ۲۵ درجه سانتی گراد است. یک کرم میتواند در طول یک روز دو برابر وزن خود مواد آلی مصرف کرده و ۶۰% آن را به کود تبدیل کنند. پس از آماده کردن بستر ، کرمها را باید به آن اضافه کرد مدت زمان لازم برای تبدیل مواد آلی به کود ورمی کمپوست حدود ۱ تا ۱٫۵ ماه است در این مدت بستر باید چند روز یک بار آبپاشی شود.
چگونه با زباله های خانگی کمپوست یا کود گیاهی تولید کنیم؟
