به گزارش سایت خبری ساعد نیوز و به نقل از بهداشت نیوز، پیرمرد هرروز عصر هنگام استراحت عصرگاهی اش -یعنی درست زمانی که می خواست چرتی بزند- با صدای فوتبال بازی کردن بچه های کوچه از خواب می پرید. جیغ وداد بچه ها نمی گذاشت بخوابد، داد زدن و دعوا کردنِ بچه ها هم که دیگر فایده ای نداشت.
یک روز عصر پیرمرد زمانِ بازیِ بچه ها به کوچه رفت و این بار به جای دعوا کردن، لبخند بر لب با بچه ها حال و احوال کرد و نفری دو هزار تومان هم به آن ها هدیه داد و گفت: «بچه ها اگر فردا هم همین ساعت بیاید اینجا بازی کنید، بازهم بهتون جایزه می دهم.» بچه ها هم خوشحال، جیغ و هورا کشیدند. دیگر تبدیل به روال شده بود: بچه ها هرروز سر ظهر می آمدند و بازی می کردند؛ پیرمرد هم به آن ها دو هزار تومان هدیه می داد و تأکید می کرد که اگر فردا هم بیاید، بازهم به شما جایزه می دهم! تا این که ناگهان این جایزه ها قطع شد. بچه ها می آمدند بازی می کردند؛ ولی دیگر خبری از پیرمرد و جایزه هایش نبود. یکی دو روزی به هوای جایزه آمدند، اما خبری نبود! پیگیر پیرمرد که شدند، جواب شنیدند که «دیگر از جایزه خبری نیست!» غم و ناراحتی در چشم های بچه ها موج می زد: غمی با طعم عصبانیت. از غرولند کردن به بحث کردن رسیدند و نتیجه گفتگوهایشان این شد که «اصلاً ما برای بازی دیگر به این محله نمیآییم، میرویم یک محله دیگر! اصلاً چیه اینجا!؟»
پیرمرد بدون درد و ناراحتی به خواسته اش رسیده بود، دیگر بعدازظهرها می توانست با خیال راحت روی صندلی راحتی اش بنشیند و غرق درد خاطراتش شود و چُرت دلچسب عصرگاهی او را با خود ببرد.
برای تحلیل اتفاق داستانِ ما باید بدانیم که انگیزه انواعی دارد: انگیزه درونی (لذت شخصی و ...) که از درون خود فرد می جوشد و محرک عمل می شود؛ و انگیزه بیرونی، مثل رسیدن به پول و امکانات و غیره که از بیرون ما را برای عمل تهییج می کند. انگیزه درونی به شدت پایدارتر و مقاوم تر از انگیزه بیرونی است، چون انگیزه های بیرونی اگر در تعارض با انگیزه های درونی مثل تنبلی و یا دیگر انگیزه های بیرونی قرار بگیرد احتمال شکست و یا تغییر مسیرش بسیار بالاست.
کاری که پیرمرد کرد تشویق بود، او بچه ها را برای بازی تشویق کرد و جایزه داد اما برخلاف انتظاری که می رفت با قطع شدن انگیزه بیرونی حتی انگیزه درونی که همان لذت فوتبال و بازی بود هم برای بچه ها باقی نماند و عمل به شدت تضعیف شد. این همان کاری است که خیلی اوقات ما با تشویق کردن های غلط با بچه هایمان انجام می دهیم، با انگیزه های بیرونی، انگیزه های درونی و پاکِ آن ها را ذبح می کنیم.
اما چه نوع تشویقی موجب تقویت عمل به شکل صحیح می شود؟
سه نوع تشویق وجود دارد تشویق های مادی، فعالیتی و اجتماعی.
تشویق مادی همان جایزه های مادی و کمد جوایز است. تشویقی دم دستی و آسان ترین نوع آن، که بسیار مورد استفاده قرار می گیرد اما بدترین نوع تشویق همین نوع است؛ چراکه در بسیاری از اوقات انگیزه بیرونی را جایگزین انگیزه درونی می کند و با از بین رفتن انگیزه بیرونی (به هر شکلی)، انگیزه عمل از بین رفته و عمل نیز تضعیف و یا حتی خاموش می شود. همانند پدری که برای تشویق دختر کوچکش پولی زیر جانماز کودک می گذارد و می گوید فرشته خانم برای دختر گُلم آورده است. از فردا بعد از هر نماز کودک زیر سجاده را جستجو می کند تا هدیه فرشته خانم را بردارد و وقتی چیزی نمی یابد با فرشته خانم قهر می کند و نماز را ترک؛ و پدر بیچاره که انتظار تقویت نمازخوانیِ دخترش را داشت، حالا به استیصال می افتد.
تشویق های فعالیتی (در قبال کار خوب، شهربازی بردن یا بازی خاصی را با کودک انجام دادن) رتبه بعدی تشویق ها است و بسیار کمتر از تشویق مادی انگیزه عمل را بیرونی می کند اما بااین وجود گاهی این اثر منفی را دارد.
بهترین نوع تشویق، تشویق اجتماعی است: این که زمینه بروز و ظهور و دیده شدنِ کارِ خوب کودک بین دیگران را فراهم کنی تا مورد تشویق جمع قرار بگیرد؛ یا حتی یک بوسه و نگاه محبت آمیز در پاسخ به کار خوب او در این گروه از تشویق قرار می گیرد. این نوع تشویق به شدت حس رضایت از خود را در کودک بالا برده و او این حس خود را مدیون آن عمل خاص می داند، پس بیشتر به آن علاقه نشان می دهد؛ و نکته قابل توجه این است که اینجا ادامه فعل خوب، به خاطر رسیدن به یک انگیزه بیرونی مثل جایزه و پول نیست بلکه نفس عمل و حس رضایت از عمل او را به سمت تکرار آن می کشاند.
مدرسه ای برای کارهای خوب بچه ها امتیاز قرار می دهد و برای تعداد مشخصی از امتیاز جلسه صمیمی دونفره و چای خوردن با مدیر مدرسه را به عنوان جایزه قرار می دهد. این نوع تشویق نه تنها موجب تکرار عمل می شود؛ بلکه اعتماد به نفس کودک را نیز بالا می برد و از طرف دیگر احساس حسادت کودکان دیگر را به سمت رقابت سالم و انجام فعل خوب سوق می دهد.
مهم است کودک را چگونه تشویق می کنیم. هر تشویقی نتیجه دلخواه و تقویت عمل را به همراه ندارد؛ و طبیعی است که تشویق نکردن از تشویق بد کردن بهتر است. والدین و مربیان دانش آموزان باید توجه کنند که برای نتیجه بخشی تشویق و تقویت عمل، صبوری و خلاقیت در انتخاب تشویق بسیار ضروری است و با خود بی اندیشند که با یک تیر چند نشان دقیق زدن بهتر است یا به خیال درست کردن ابرویی چشمی را کور کردن؟!
