معرفی فیلم دست های خالی

یکی از ساب ژانرهای دفاع مقدس، فیلم هایی هستند که به تاثیرات ثانویه جنگ بر زندگی مردم، جانبازان، آزادگان و خانواده های آن ها می پردازند. پس از «نغمه» که عاشقانه ای از یک جانباز و همسرش بود، «دست های خالی» دومین فیلم ابوالقاسم طالبی است که در این زمره قرار می گیرد. با این تفاوت که «دست های خالی» به یک آزاده می پردازد و پیرنگی شبه معمایی دارد.فیلم طالبی بزرگترین ضربه را از فیلمنامه ای می خورد که هم در داستان سرایی و روایت، و هم در شخصیت پردازی ها دارای مشکلات جدی است. فیلمنامه «دست های خالی» یک فیلمنامه دو قسمتی است که هر کدام مناسب یک فیلم بخش اول که به حوریه(مریلا زارعی) و مزاحم تلفنی مربوط می شود سویه ای معمایی دارد؛ و بخش دوم که به بازگشت امیرحسین(زنده یاد خسرو شکیبایی) از اسارت و حواشی آن می پردازد، دارای یک سویه ایثارگرایه و مرتبط به ژانر دفاع مقدسی فیلم است. خط و ربط این دو قسمت آنچنان از یکدیگر دور و گسسته است که به هیچ عنوان زیر سایه یک فیلم جمع نمی گردند. به دیگر سخن این دو بخش نه به لحاظ تماتیک و نه به لحاظ روایی پیوند واضح و آشکاری ندارند.ضعف دیگر فیلمنامه به منطق روایی فیلم برمی گردد. رشته علت ها و معلول هایی که کنش های داستانی را به یکدیگر متصل کرده اند به تار مویی می مانند که از ریشه کنده می شود و تا ابد جای خالی آن پر نمی گردد. مطرح کردن این سوال که چرا حوریه دائما به تلفن های مزاحم پاسخ می دهد، هر آنچه را طالبی رشته بود پنبه می کند. اگر حوریه در جایی تصمیم بگیرد که دیگر پاسخ تلفن را ندهد، کل جریان داستان به یکباره متوقف می شود و همه چیز خاتمه می یابد. این جواب تلفن دادن ها که هیچ انگیزه ای پشت آن نیست، فی الواقع دست نویسنده است که وارد جریان داستان می شود و شخصیت ها را به جهت دلخواه خود هدایت می کند، نه یک کنش هدفمند از سوی کاراکترها.فیلمنامه «دست های خالی» پر است از این حفره ها که شمارشان از دست خارج می شود. نمونه جدی دیگری که این مساله را به خوبی نشان می دهد، متعلق به کنش مزاحمان تلفنی است. اولا ما هیچ گاه متوجه نمی شویم که چرا این تعداد مزاحم داریم، ثانیا نمی فهمیم چرا برای انتقام گرفتن از امیرحسین لقمه را دور دهانشان می گردانند و به یک راه چنین سختی متوسل می شوند، آیا هیچ راه ساده تری برای انتقام گرفتن وجود نداشت؟آنچه موجب نارسایی بیش از پیش فیلم می گردد شامل شخصیت پردازی ها نیز می شود. مشکل شخصیت پردازی در فیلم های طالبی مساله ای جدی و غیرقابل کتمان می باشد که ضربه اش را به تک تک آثار وی زده است. مجموعه کاراکترهای طالبی یک دو قطبی کاملا مثبت و منفی را ایجاد می کنند. در چنین فضایی که شخصیت ها نه خاکستری اند و نه بعد و عمقی دارند، انتظار تیپ بودن هم انتظار زیادی است.در «دست های خالی» هم این قضیه به خوبی رویت می شود. کاراکتر هایی کاملا تخت که با یک برچسب خوب و بد از یکدیگر متمایز گشته اند. البته باید اضافه کرد که طالبی تلاش های ناموفقی هم برای رفع این موضوع کرده، که بیشتر به فیلم لطمه زده است. به عنوان مثال در سکانسی که امیرحسین مشغول صحبت با چند جوان نوازنده است، او از اینکه در جوانی موهای بلندی داشته صحبت می کند.این قبیل اطلاعات که هیچ کجا به کار نمی آیند و هیچ دردی را دوا نمی کنند، کوششی مذبوحانه از فیلمساز برای شناسنامه دار کردن یک شخصیت است. در این میان تنها پرسوناژی که از حداقل های یک تیپ برخوردار می باشد حوریه است، که یک دختر ساده لوح و زودباور اما مسولیت پذیر را به خوبی نمایش می دهد؛ همان چیزی که از یک شخصیت تیپیکال انتظار داریم.از فیلمنامه که بگذریم، کارگردانی «دست های خالی» هم چندان جالب توجه نیست. کات های نامناسب، نماهای ناهمگون و حرکت دوربین های نابجا در این فیلم به وفور مشاهده می شود. تنها کافی است به سکانس چاقوکشی نگاهی بیندازیم تا به عمق ماجرا پی ببریم. در یک چنین سکانسی که قرار است تراکم بار عاطفی فصل های پیشین به یکباره تخلیه شود، با یک کارگردانی نامناسب، شاهد تبدیل یک اوج دراماتیک به یک موقعیت نیمه کمیک هستیم.کسی نمی گوید سینما جای معجزه، روضه خواندن و نمایش عزاداری برای اهل بیت نیست؛ اما شرط ارائه، آن است که روضه با یک بیان سینمایی به تصویر درآید. پایان بندی «دست های خالی» آنچنان سرهم بندی شده است که نه از ظرافت های بیانی تصویر به درستی استفاده می کند و نه در ختم ناداستان فیلم سربلند بیرون می آید. سکانس پایانی بیشتر شبیه به فیلمبرداری از یک مجلس عزاداری است تا پایان یک فیلم سینمایی. این همان چیزی است که باعث شده مضمون زدگی حتی در ساختار فیلم نیز نفوذ کند، آن هم یک مضمون زدگی مشوش.«دست های خالی» سوای از مشکلات فنی و ساختاری در حرفی که قصد زدنش را دارد نیز سردرگم است و پس از پایان فیلم نمی توان فهمید هدف طالبی از ساخت چنین فیلمی چه بوده. شاید بتوان با اغماض «دست های خالی» را فیلمی دانست که به نادیده گرفته شدن آزادگان از سوی جامعه می پردازد.