معرفی فیلم محمد رسول الله

خلاصه داستان محمد رسول الله

داستان فیلم سینمایی «محمد» از دوران جاهلیت و به هنگام تولد محمد پسر عبدالله آغاز شده و در ۱۲ سالگی ایشان در اولین سفر به همراه عمویشان، ابوطالب، به شام پس از رسیدن به صومعه بحیرا به پایان می رسد. بحیرا راهبی مسیحی است که درباره ظهور آخرین پیامبر به ابوطالب بشارت می دهد. در این فیلم حمله ابرهه به مکه نیز به تصویر کشیده شده است.

نکاتی درباره فیلم محمد رسول الله

محمد،آخرین ساخته ی مجید مجیدی روایت کودکی پیامبر اسلام است ، فیلمی که گستردگی تولید آن در سینمای ایران بی سابقه بوده که تولیدکنندگان آن با سخاوت تمام هرچه را موردنیاز تولید یک فیلم پرشکوه در ابعاد جهانی بوده برای مجیدی فراهم کرده اند که وجود عوامل حرفه ای خارجی یکی از نمونه های آن است اما بااین حال باید گفت متأسفانه نتیجه ی کار اثری خنثی ، گنگ و ضعیف از آب درآمده که چرایی آن را باید در بحث دیگری بررسی کرد و در اینجا تنها به تحلیل فیلم می پردازیم.

محمد فیلم نامه ندارد ، البته نه به این معنا که فیلم نامه ای بر روی کاغذ شکل نگرفته خیر مطمئناً زمان و هزینه ی زیادی صرف نگارش متن فیلم شده است اما باید دقت کرد که به اصطلاح فیلم نامه ی محمد در همان مرحله ی متن مانده است که آن هم بیشتر چیزی شبیه به چند روایت مختلف از منابع گوناگون می باشد که در کنار هم آورده شده است، فیلم محمد عملاً فاقد داستان ، فاقد قصه ، فاقد شخصیت پردازی و سایر عوامل شکل دهنده ی یک فیلم نامه ی خوب است که دلیل این امر را می توان موارد مختلفی دانست، شاید اصلی ترین دلیل ضعف فیلم نامه ای محمد که اصلی ترین ضعف آن هم هست وجود پیش فرض آگاهی بیننده در ذهن فیلم نامه نویسان و کارگردان است به این معنا که فیلم نامه نویسان و کارگردان مبنای کار خود را بر این اصل قرار داده اند که پیامبر اسلام و شخصیت های پیرامونی وی افراد شناخته شده ای برای مخاطب هستند و هرچه در فیلم راجع به آنها گفته شود باید از سوی مخاطب پذیرفته گردد که با کمال تأسف باید گفت با وجود چنین پروژه ای عظیمی هیچ کس نبوده است که به آنها بگوید این یک اشتباه مسلم است ، هر فیلم به عنوان اثری مستقل می بایست فکر ، اندیشه و جهان خود را بسازد حال مهم نیست که فیلم درباره ی یکی از پیامبران باشد و یا انسان عادی مهم آن است که فیلم باید داستان خودش را بگوید بی آنکه بر روی پیش زمینه های ذهنی مخاطب تکیه کند، در محمد اما اتکا بر پیش زمینه ی ذهنی باعث گشته است تا نویسندگان خود را فارغ از وظیفه ی شکل دادن دیالکتیک به شخصیت اصلی و داستان او کنند و عمده توان خود را صرف به نمایش گذاشتن معجزات و روایات نمایند که همین مسئله باعث شده اگر فردی بدون هیچ شناختی از شخصیت پیامبر اسلام و روایات مربوط به ایشان فیلم را ببیند تنها نتیجه ای که عایدش خواهد شد شباهت پیامبر اسلام با برنادت سوبیرو است که البته برنادت سوبیرو در آوای برنادت بسیار بهتر از کودکی پیامبر به تصویر کشیده شده بود، این فرض بر آگاهی مخاطب باعث گردیده که هیچ گاه مخاطب نتواند ببیند چگونه پیامبر اسلام توانایی انجام چنین معجزاتی را دارد به این معنا که تماشاگر از ابتدای فیلم با نوزادی روبه رو است که همگان او را ارج می نهند و عزیزکرده ی دوست و دشمن است بی آنکه معلوم شود چرا و فیلم با این نگاه جلو که کودک به دنیا آمده در ذات خود قدرتی الهی دارد بدون آنکه چرایی این مسئله برای تماشاگر روشن شود و این مسئله زمانی تبدیل به بحران فیلم نامه می شود که مخاطب حتی متوجه نمی شود آیا محمد کودک از قدرت خود که با آن مرده ای را زنده می کند آگاه است یا نه که اگر آگاه است برای چه این قدرت را برای زنده کردن مادر خویش به کار نمی برد؟ این مسائل حتی موجب آن شده که فیلم نامه نویسان و کارگردان از زیر بار شخصیت پردازی نیز شانه خالی کرده و افرادی را در فیلم به نمایش بگذارند که تنها نقاشی کم رنگی از واقعیت آن ها بوده است به عبارت دیگر نبود شخصیت پردازی باعث غیاب منطق در فیلم شده است به عنوان مثال باید پرسید که چرا پدربزرگ پیامبر (عبدالمطلب) هیچ گاه به مادر پیامبر اجازه ی همراهی با فرزندش را نمی دهد؟ و یا دلیل اختلاف میان ابولهب و خانواده اش چیست؟ و یا این میزان از عشق و علاقه چگونه در حلیمه به وجود آمده که محمد را حتی از کودکان خود بیشتر دوست بدارد؟ ، دلیل دیگری را که شاید بتوان در ضعف فیلم نامه مؤثر دانست مقهور گشتن نویسندگان در برابر انبوه منابع و تحقیقات مرتبط با موضوع فیلم است که آن هم متأسفانه باز نشأت گرفته از خطای مجیدی بوده که به جای آنکه از یک منبع مستقل و قابل استناد استفاده کند از منابع مختلف استفاده نموده که این مسئله باعث شده وی نتواند به درستی تصمیم بگیرد باید چه حوادثی را به چه علت در فیلم نمایش دهد و از چه حوادثی صرف نظر کند از طرف دیگر همین گم گشته بودن دلیلی شده بر آنکه معلوم نباشد کارگردان به چه دلیل حادثه ی شعب ابی طالب را دستمایه آغاز فیلم قرار داده، آیا بنابراین بوده که این حادثه اشاره ای باشد به مسائل روز کشور که اگر آری پس چرا ناگهان رها می شود و به ماجرای سپاه ابرهه می پردازد و این پرداختن هم به جز نمایش چند پلان با جلوه های ویژه چه فایده ی دیگری در روند ماجرا و داستان کودکی پیامبر دارد؟

دیگر ضعف آزاردهنده ی فیلم نامه دیالوگ های بد آن است که به معنای واقعی کلمه ابتدایی و در بعضی مواقع مضحک است چرا که فیلم نامه نویسان تلاش نموده اند دیالوگ های با زبان ادبی و فاخر بنویسند ولی در میان همین جملات فاخری به اصطلاح ادبی و سنگین ناگهان چند جمله ی عامیانه به زبان امروزی گفته می شود که وجود آن را نمی توان هیچ گونه توجیهی کرد به جز آنکه دیالوگ نویس های فیلم فراموش کرده اند و یا حوصله نداشته اند این جملات را نیز شبیه بقیه جملات فیلم بنویسند، از سوی دیگر مشخص نیست دلیل چندزبانه بودن دیالوگ ها چیست ، اگر قرار است از طریق زبان های مختلف اقوام فیلم فضای خاصی خلق شود پس چگونه است که عرب ها در فیلم فارسی حرف می زنند؟

فیلم محمد باوجودآنکه نام پرآوازه ای مانند مجیدی در پشت آن است اما عملاً کارگردانی ندارد ، فیلم از لحاظ میزانسن شدیداً آشفته و گیج است و حتی یک پلان چشم نواز و معنادار ندارد، مجیدی حتی ابتکار عمل دوربین را هم از دست داده و مشخصاً استورارو به هر شکلی که مایل بوده است دوربینش را هدایت کرده و شاید تنها پلانی که متعلق به مجیدی است پلان بیعت باشد که کاملاً مشابه کارهای سابق این کارگردان است وگرنه سایر نماها کاملاً شبیه نماهای فیلم های آخرین امپراتور و بودای کوچک است که از قضا استورارو فیلم بردار آنها بوده ، دیگر گواه این بی ارادگی شباهت نماها با آثار رامبرانت است که کاملاً برگرفته از تقدس مسیحیت هست نه آنچه در نگاره های شرقی از افراد مقدس سراغ داریم(نگارگری) شاید اگر مجیدی تا حدی توان کنترل دوربین و فیلم بردارش را داشت و یا حداقل می دانست می خواهد چگونه نماهایی ضبط کند تا به این حد نماهای فیلمش شبیه به آثار رامبرانت نبود.

در واقع مجیدی مفتون قدرت استورارو شده است و همین امر باعث گشته که فیلم پاره پاره شود و دیگر حتی مشخص نباشد که خاستگاه اصلی اندیشه ی فیلم در کجاست ، به گونه ای که مجیدی نه جسارت آن را داشته که مانند هنر غرب چهره ی پیامبر را حتی در خردسالی به نمایش بگذارد و نه حمیت آن را داشته که مانند نگاره های شرقی چهره ی پیامبر را در هاله ای از نور قرار دهد و چاره ای هم که اندیشیده است ( دیدن موهای پیامبر در طول فیلم) تنها موجب بی تأثیر بودن حضور کودک در طول فیلم شده است، این غفلت مجیدی به عنوان کارگردان حتی تا جایی پیش رفته است که وی متوجه شباهت صحنه ی نام گذاری کودک با صحنه ای که در انیمیشن شیرشاه رافیکی سیمبا را به روی دست بلند می کند نشده است.

از دیگر سو مجیدی حتی نتوانسته است به عنوان کارگردان بر روی سایر ارکان فیلم نظارت داشته باشد ، کافی است نگاهی بیندازیم به جلوه های ویژه ی صحنه ی حمله ی ابابیل که پرندگان شبیه به اجسامی کاغذی در هوا هستند که احتمالاً تمام ایراد از سوی اسکات اندرسن بوده است ، درباره ی طراحی صحنه ی فیلم نیز تنها کافی است طراحی صحنه ی فیلم مصائب مسیح را نظاره کنیم تا متوجه ی طراحی دکور چشمگیر با معمولی شویم ، گریم بازیگران نیز بیش از آنکه گریم باشد شبیه به صورت مجسمه های مومی می ماند که باعث محو شدن هرگونه احساس و میمیک از صورت بازیگران شود، موسیقی فیلم اما شاید بدترین بخش آن باشد که ملغمه ای از موسیقی عبری ، هندی ، کلیسایی و کمی عربی است که کارکرد آن هیچ گاه در فیلم مشخص نمی شود و باید این سئوال را پرسید آیا بهتر نبود حداقل در بخش موسیقی با وجود آهنگسازی هم چون حسین علیزاده که هم تجربه ی همکاری با گروه موسیقی فیلم پادشاهی بهشت را دارد و هم تجربه ی آهنگسازی چندین فیلم موفق دیگر را استفاده شود تا الله رحمان که هیچ کدام از آثار وی فضایی نزدیک به آهنگ های موردنیاز فیلم محمد را نداشته است ، از باب انتخاب بازیگر نیز گزینه های مجیدی چنگی به دل نمی زند و در بسیاری از مواقع بازیگران ناتوان از ایجاد تأثیر مورد انتظار هستند ، جالب اینجاست که مجیدی در تمامی بخش های فیلم به پیش آگاهی مخاطب تکیه داشته است اما در انتخاب بازیگر نقشی مانند حمزه تعجب آور عمل کرده است کافی است مقایسه ای کنید میان حمیدرضا تاج دولت و آنتونی کوئین که هردو نقش حمزه را ایفا کرده اند که اتفاقاً مجیدی صحنه ی ورود حمزه در فیلمش را از روی رسالت مصطفی عقاد برداشته است و ببینید ورود حمزه در آن فیلم چه تأثیری ایجاد می کند و در این فیلم چه تأثیری.

در فیلم محمد می توان ایرادات بسیار دیگری را برشمرد ، متأسفانه آخرین فیلم مجیدی با وجود زحمت و هزینه ی زیاد بدترین فیلم اوست، این فیلم که به گفته ی عوامل آن قرار بوده است تبدیل به گفتمانی برای مقابله با اسلام هراسی باشد متأسفانه چیزی نیست به جز اثری گنگ و آشفته ، کارت پستالی پر از نور و رنگ و چندین معجزه با جلوه های پرزرق وبرق ، شاید بد نباشد دست اندرکاران محمد از خود بپرسند که چرا این اتفاق برای فیلمی با چنین پشتوانه ای افتاده است.

مجیدی شاید اگر نگاهی به فیلم مصائب مسیح می انداخت متوجه می شد آنچه در پی آن بوده است نه به جلوه های ویژه احتیاج داشته است و نه به عوامل فوق حرفه ای ، اگر مجیدی نگاهی به آثار بزرگ تاریخ سینما با موضوع پیامبران می انداخت متوجه می شد که فیلمش نیاز به اندیشه دارد ، بی شک اندیشه از شعار و مقدس مآبی جداست ، آنچه به چنین آثاری ارزش و نوعی تقدس و باور می بخشد نه لباس سفید است نه نورپردازی عجیب وغریب بلکه آگاهی از ظرفیت های سینما و وجود اندیشه در پس اثر است ، مطمئناً مجیدی اگر به جای استورارو و یا سایر عوامل خارجی فیلم یک فیلم نامه نویس حرفه ای را استخدام می کرد نتیجه ی فیلم حاصلی بهتر از این داشت.

بازیگران فیلم محمد رسول الله

مهدی پاکدل ساره بیات محسن تنابنده رعنا آزادی ور علیرضا شجاع نوری مینا ساداتی هدایت هاشمی سیدصادق هاتفی مفرد محمد عسگری داریوش فرهنگ پانته آ مهدی نیا نگار عابدی حمیدرضا تاج دولت جعفر قاسمی بهارک صالح نیا نسرین نصرتی فاطمه مرتاضی محمد علم بیگی

دیگر عوامل محمد رسول الله

تهیه کننده: شرکت سینمایی نور تابان مشاور کارگردان: رضا میر کریمی کارگردان های یونیت دوم: بیژن میرباقری، سیروس حسن پور دستیار اول کارگردان و برنامه ریز: لوکا لاچین دستیاران کارگردان: علی سبزواری، حسن نجفی، بهزاد رفیعی، محسن قرایی مدیر فیلمبرداری: ویتوریو استورارو فیلم بردار: حمید خضوعی ابیانه موسیقی: ای. آر. رحمان مدیر طراحی صحنه، دکور و آکسسوار: میلژن کرکا کلژاکویچ مدیران و طراحان هنری: محسن شاه ابراهیمی، حمید قدیریان، بابیک برانمیر طراحی هنری: اصغرنژاد ایمانی، بهزاد آدینه طراحی آکسسوار: فرانکو فوماگالی طراحی لباس: مایکل اوکانر طراحی گریم: جیانتو دروسی جلوه های ویژه کامپیوتری: اسکات اندرسون جلوه های ویژه میدانی: کوریدوری، جواد شریفی راد مدیران تولید: مجتبی متولی، محمدرضا منصوری، فرهاد کی نژاد مدیران اجرایی طرح: پروانه پرتو، علیرضا رضاداد مجری طرح: محمد مهدی حیدریان

مشخصات محمد رسول الله

ژانر : مذهبی

زبان : فارسی

معرفی فیلم زیر نظر