موزه ملی بیروت
موزه ملی بیروت برای گردشگران اتاقی را تحت عنوان بخش سمعی و بصری در نظر گرفته است که در آن می توانید بین ساعات ۹ تا ۴ بعد از ظهر شاهد مستندی ۱۲ دقیقه ای درباره نجات مجموعه های موزه ملی بیروت در طول جنگ داخلی توسط مسئولان آن و بازسازی آن به شکوه سابق باشید. این مستند هر یک ساعت یک بار پخش می شود.
با ورود به محوطه نمایشگاه، با یک موزاییک بیزانسی بزرگ روبه رو می شوید که کالیوپ، الهه شعر و حماسه، را به تصویر می کشد. در سالن سمت راست تختی از سنگ مرمر قرار دارد که خدایان و صفوف منظم رقصندگان را پیش چشم گردشگران می آورد. در این سالن می توانید از مجسمه پسربچه های فنیقی نیز بازدید کنید. این مجسمه ها جهت شکرگذاری برای سلامت فرزندان به خدای فنیقیان اهدا شده است. در اتاق بعدی، مجسمه نفیسی از هیجیا، الهه سلامت، دیده می شود که متعلق به قرن ۲ میلادی بوده و در بیبلوس پیدا شده است.
دو اتاق واقع در سمت چپ موزه ملی بیروت آثار باستانی مصر و فنیقی را نگه داری می کنند. یکی از جالب ترین اشیا واقع در این دو اتاق تابوت اهیرام، پادشاه بیبلوس در قرن ۱۰ قبل از میلاد، است که اولین نمونه شناخته شده از الفبای فنیقی را در معرض دید عموم قرار می دهد.
در طبقه بالای موزه، اشیایی را متعلق به دوره برنز و آهن، و همچنین دوره هلنی، روم، و بیزانس می بینید که زیباترین آنها عبارتند از گردنبند طلای مصری تزئین شده با سنگ های نیمه قیمتی است که در گورستان سلطنتی بیبلوس پیدا شد؛ ظرف آشامیدنی فوق العاده به شکل سر یک خوک متعلق به دوره ای بین قرن ۶ و ۴ پیش از میلاد؛ مجموعه ای با شکوه از لیوان های فنیقی؛ و پیکره های برنز مطلا از بیبلوس.
موزه باستان شناسی بیروت (جذاب ترین مجموعه های این موزه)
مجموعه سسنولا | The Cesnola
آثار موجود در این مجموعه همان اشیایی هستند که ژنرال سسنولا در سال 1868 میلادی به موزه باستان شناسی بیروت اهدا کرد. این مجموعه شامل سفال هایی از عصر برنز و هزاره سوم پیش از میلاد تا دوره امپراتوری رومیان است.
مجموعه قصر عقیل | Ksar Akil
در سال 1948 میلادی یک گروه باستان شناسی حرفه ای از دانشگاه بوستون به لبنان رفتند. طی حفاری های این گروه باستان شناسی که در منطقه قصر عقیل (Ksar Akil) انجام شد، اشیای بسیاری به دست آمد که امروزه در موزه باستان شناسی بیروت در معرض دید عموم قرار دارند. این حفاری بسیار گسترده بود، باستان شناسان 23 متر به زیر زمین رفتند و در هفت لایه مختلف به حفاری پرداختند.
قصر عقیل نام یک منطقه باستان شناسی است که در 10 کیلومتری شمال شرقی بیروت قرار دارد. قدمت آثاری که در این مجموعه قرار دارند به حدود 50،000 تا 18،000 سال پیش باز می گردند. البته یک جمجمه انسان نیز در میان دست آوردهای باستان شناسان قصر عقیل به دست آمد که قدمت آن را 350000 تا 40،000 سال پیش برآورد کرده اند.
دوره پالئولیت یا عصر حجر پیشین | The Paleolithic Period or the Old Stone Age
اشیایی که در این مجموعه قرار گرفته اند قدمت شان به 3.75 میلیون تا 12000 سال پیش باز می گردد. اغلب آنچه در این بخش می بینید وسایلی هستند که پیشرفت انسان را نشان می دهند. ابزارهایی که انسان ها با آن ها به شکار می پرداختند یا آتش روشن می کردند و یا نقاشی هایی که روی سنگ ها می کشیدند را در این مجموعه مشاهده خواهید کرد.
عصر نوسنگی | the New Stone Age
این دوره که با نام های عصر سنگ یا انقلاب نو سنگی نیز شناخته می شود، زمانی است که انسان ها به کشاورزی و اهلی کردن حیوانات روی آوردند. گنجینه هایی که در این مجموعه جای گرفته اند قدمت شان به 6000 تا 12000 سال پیش باز می گردد. با گشت و گذار در میان اشیای موجود در این بخش می توانید شاهد آثاری باشید که نشان دهنده تولد کشاورزی، اهلی شدن حیوان ها، ساخت ظرف با خاک رس، آغاز روستانشینی و آغاز ساخت بناهای مذهبی هستند.
تراکوتا | Terracotta
تراکوتا به اشیایی گفته می شود که آن ها را با خاک رس قرمز رنگ می سازند و سپس در کوره می پزند. استفاده از این نوع دست سازها در بین هزاره سوم تا هفتم پیش از میلاد رواج داشت و تا پیش از امپراتوری رومی ها نیز گاهی دیده می شدند. اگر به تماشای مجسمه های منحصر به فرد علاقه مند هستید، مجموعه تراکوتاهای موزه باستان شناسی بیروت را از دست ندهید. در اسطوره های سومری از مجسمه های قرمز رنگ که با خاک رس ساخته می شدند، نام برده شده است.
بد نیست بدانید که در گذشته عقیده بر این بود که خداوند، انسان را از خاک رس خلق کرد بنابراین بسیاری از مجسمه هایی که با خاک رس قرمز ساخته شده اند اشاره به همین دیدگاه دارند.
به مرور استفاده از رس رواج بیشتری پیدا کرد و افراد مختلف تمایل داشتند که به جای استفاده از فلز برای ساخت وسایل مورد نیازشان از خاک رس استفاده کنند. در اواسط هزاره دوم قبل از میلاد نیز استفاده از قالب رواج پیدا کرد و هنر سفالگری تا حدودی دگرگون شد. یکی از مهم ترین گنجینه هایی که در بخش تراکوتای موزه باستان شناسی بیروت به چشم می خورد، مجسمه الهه باروری است که بسیار زیبا و هنرمندانه آن را ساخته اند.
مجسمه های فلزی | The Metal Figurines
در طول تاریخ اغلب وسایلی که با فلز ساخته می شدند، ابزارهایی بودند که در جنگ ها از آن ها استفاده می کردند؛ اما اگر کمی با دقت تر به آثار قدیمی موجود در موزه باستان شناسی بیروت توجه کنید، متوجه خواهید شد که در بعضی دوره های تاریخی، ساخت مجسمه های فلزی نیز رواج داشت. اغلب این مجسمه ها شبیه به بانوان بودند و از فلزهای گران بها برای ساخت شان استفاده می کردند. گاهی هم شاهدیم که مجسمه های خدایان را با فلز می ساختند و در معبدها قرار می دادند. در معبدهایی مثل اوبلیسکز (Temple of Obelisks) تعداد بسیاری از این نوع مجسمه ها یافت شد. این نیایشگاه در منطقه جبیلِ لبنان قرار دارد. از مهم ترین مجسمه هایی که در آن یافت شد، تندیس خدای آسمان و رعد و برق بودند.
عصر برنز | The bronze age
عصر برنز مصادف بود با توسعه شهرنشینی و رواج نوشتن. عصر برنز نخست سال های ۳۰۰۰-۲۰۰۰ پیش از میلاد را شامل می شود که به وضوح از آثار باقی مانده از این دوران، متوجه توسعه شهرنشینی می شویم. همچنین برخی از گنجینه های این بخش نشان دهنده مبادلاتی هستند که میان لبنان و مصر انجام می گرفت. کتیبه ها و ظرف های عصر برنز بسیار جذاب و گوناگون هستند و مجموعه ای فوق العاده از آن ها را می توانید در موزه باستان شناسی بیروت ببینید.
در دوره برنز میانه (سال های ۲۰۰۰-۱۶۰۰ پیش از میلاد) تجارت بین المللی نسبت به قبل رونق بیشتری یافته بود، به همین خاطر شاهد تبادل فرهنگی هستیم. کشتی هایی که از دیگر کشورها به سوی بیروت می رفتند تجارت و فرهنگ لبنان را دچار تغییر کردند.
در بین سال های ۱۶۰۰-۱۲۰۰ پیش از میلاد، اقتصاد لبنان پیشرفت قابل توجهی داشت زیرا مردمان این سرزمین با پادشاهان مصر و مردمان سوریه تبادل کالا می کردند. سه بخش اصلی عصر برنزِ موزه باستان شناسی بیروت به همین سال ها باز می گردد که می توانید با تماشای گنجینه های این بخش اطلاعات خوبی در رابطه با تجارت و اوضاع اقتصادی بیروت به دست آورید.
عصر آهن | The iron age
عصر آهن دوره ای است که انسان برای ساخت ابزارهایش به استفاده از انواع فلزها روی آورد و به همین دلیل زندگی بشر از نظر کشاورزی و شیوه زندگی تغییرات زیادی کرد. این زمان به طور تقریبی مصادف است با سده دوازدهم پیش از میلاد. بد نیست بدانید که سرزمین لبنان امروزی در عصر آهن تحت تسلط اقوام فینیقی بود و پیش از آن ها نیز کنعانی ها در این منطقه می زیستند.
با بازدید از قسمت عصر آهن موزه باستان شناسی بیروت می توانید ابزارهای فلزی باقی مانده در لبنان را از عصر آهن تماشا کنید. بیشتر آثار موجود در این بخش مربوط به فینیقی هاست.
فینیقی ها | The phoenician
آثاری که در بخش فینیقی های موزه باستان شناسی بیروت به چشم می خورند را می توان به چند دسته زیر تقسیم کرد:
رنگ بنفش
شاید جالب باشد که بدانید فینیقی ها به رنگ بنفش علاقه زیادی داشتند. آن ها از پوسته صدف های فرفری این رنگ را به دست می آوردند. تهیه این رنگ بسیار دشوار بود و برای یک گرم از آن باید از ۱۲,۰۰۰ صدف استفاده می کردند. رنگ بنفش در این دوران به عنوان کالایی گران قیمت داد و ستد می شد و از آن در اجناس گوناگونی مانند ابریشم، پشم، ظرف ها و... استفاده می کردند.
تجارت دریایی
فینیقی ها در تجارت دریایی نیز مهارت داشتند و کالاهای گوناگون را از اسپانیا به سرزمین های شرقی مدیترانه می بردند. کالاهای ساخته شده از چوب نیز طرفداران زیادی داشت، به همین خاطر در موزه باستان شناسی بیروت می توانید ابزارهای چوبی وارداتی را هم مشاهده کنید.
شیشه
گفته می شود که تاریخچه ساخت شیشه به هزاره سوم پیش از میلاد باز می گردد. برای نخستین بار مردمان ساکن در منطقه میانرودان (بین دو رود دجله و فرات) شیشه را ساختند؛ اما فینیقی ها بودند که تکنیک دمیدن را اختراع کردند. به مرور، شیشه به یکی از مهم ترین مواد سازنده برای ساخت ظرف ها شد. در این موزه می توانید ظرف های شیشه ایِ متنوعی را تماشا کنید.
مذهب و پزشکی
فینیقی ها به چند خدایی معتقد بودند و تندیس های گوناگونی را از الهه ها می ساختند. بسیاری از اشیایی که در موزه باستان شناسی بیروت می بینید در مراسم مذهبی این مردمان استفاده می شد، برای مثال قاشق شستشوی کشیش ها (وسیله ای برای ریختن آب پاکیزگی)، سکوی نشستن برخی از خدایان، اجسامی برای دور کردن چشم بد و... .
آثار به دست آمده از فینیقی ها هر یک دنیایی حرف برای گفتن دارند. یکی از جذاب ترین دیدنی های این بخش، یک فَک انسان است که دندان های آن با سیمی از جنس فلز به هم متصل شده اند. این فک یکی از فوق العاده ترین آثار به جای مانده از پیشرفت دندان پزشکی در میان فینیقی هاست. توصیه می کنیم دیدن این گنجینه گرانبها را از دست ندهید.
الفبا
در طول تاریخ بارها از الگوی خطی فینیقی ها الگوبرداری کردند و این خط را سرزمین های گوناگون به کار بردند. بد نیست بدانید که قدیمی ترین سیستم نوشتاری در دنیا هیروگلیف نام دارد که از نواحی مصر و میان رودان به وجود آمد. هیروگلیف پیش از میلاد به وجود آمده بود؛ اما به دلیل پیچیدگی زیاد نتوانست گسترش زیادی پیدا کند. به مرور زمان مردمان سوریه امروزی توانستند نشانه های خط هیروگلیف را از ۷۰۰ تا به ۳۰۰ عدد کاهش دهند که همین موضوع باعث سهولت بیشتر این ساختار نوشتاری شد.
فینیقی ها توانستند در دهه یازدهم پیش از میلاد آن قدر نوشتار را آسان کنند که با کمی تلاش هر کسی می توانست علامت ها را متوجه شود. همچنین آن ها از پاپیروس استفاده می کردند. البته در قرن هشتم میلادی الفبای فینیقی ها با خط یونانیان ترکیب شد و کمی تغییر کرد. در موزه باستان شناسی بیروت گنجینه هایی از نوشتار فینیقی ها بر روی سنگ قابل مشاهده است که می توانید از تماشای شان لذت ببرید.
حفاری القاسیل | el-Ghassil
در بین سال های ۱۹۵۶ تا ۱۹۷۴ میلادی حفاری هایی در منطقه القاسیل لبنان انجام شد. این ناحیه در نزدیکی شهر تاریخی بعلبک (Baalbek) قرار دارد. طی این حفاری مشخص شد که القاسیل در بین سال های ۶۰۰ تا ۱۸۰۰ پیش از میلاد یک روستا بوده است. بعضی از آثاری که از این حفاری به دست آمد هم اکنون در موزه باستان شناسی بیروت قابل مشاهده هستند، اشیایی مثل فرش هایی با طرح پرندگان، وسایل کشاورزی، اسکلت زن باردار و... . جالب است بدانید قبرهایی نیز پیدا شده اند که در کنار مرده ها وسایلی نیز دفن شده بودند؛ این گنجینه ها نیز در حال حاضر در همین موزه نگهداری می شوند.
مجموعه هایی از دیگر دوره ها
در میان هزاران شی موجود در موزه باستان شناسی بیروت می توان گنجینه هایی متعلق به دوره های دیگری را نیز یافت. برای مثال بعضی از اشیای این موزه مربوط به دوران کلاسیک (۱۷۷۵ تا ۱۸۲۵ میلادی) یا دوره معاصر هستند.
جالب است بدانید شهری باستانی به نام پالمیرا (Palmyra) در سوریه وجود دارد که اغلب گنجینه های باستانی این موزه از حفاری های همین شهر به دست آمده اند. اما به صورت کلی می توان گفت که اشیای موجود در موزه باستان شناسی بیروت مربوط به دوران باستان تا قرن هجدهم میلادی هستند.
از دیگر دوره هایی که تا اینجا از آن ها نامی نبردیم می توان به امپراتوری رومیان و دوره اسلامی اشاره کنیم. اوج دوره اسلامی از سال ۶۵۶ میلادی تا امپراتوری عثمانی را شامل می شود. این زمان به معماری های فوق العاده اش معروف است. با کندوکاوهایی که در بناهای تاریخی دوره اسلامی شده، اشیایی چون سکه ها، مهرها، جواهر، سلاح ها، مجسمه ها، ابزارهایی از جنس سرب و... را یافتند که تعدادی از آن ها در موزه باستان شناسی بیروت در معرض دید عموم قرار دارد.
در آخر بد نیست بدانید که گنجینه های این موزه اغلب از سوریه، مصر و بیروت گردآوری شده اند بنابراین با بازدید از این مرکز دیدی کلی درباره تاریخ این سرزمین ها به دست خواهید آورد.