ساعدنیوز
ساعدنیوز

دکتر سید جواد میری: تحلیل جامعه شناختی بیماری کرونا و نسبت این بیماری با تحولات جامعه مدرن

  سه شنبه، 04 شهریور 1399   کد خبر 98923
دکتر سید جواد میری: تحلیل جامعه شناختی بیماری کرونا و نسبت این بیماری با تحولات جامعه مدرن
دکتر سید جواد میری جامعه شناس و منتقد اجتماعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و فارغ التحصیل دانشگاه گوتبرگ سوئد و بریستول بریتانیا در رشته های تاریخ ادیان و جامعه شناسی است. ساعد نیوز در مصاحبه ای اختصاصی از ایشان درباره امکان مواجهه جامعه شناختی با بیماری کرونا پرسش هایی را مطرح ساخته است.

ساعد نیوز: بیماری کووید 19 زندگی ما را تغییر داده است. این گزاره برای همه ملموس است ولیکن از نظر جامعه شناسی زندگی این تغییر چه تبعاتی می تواند برای فرد و اجتماع داشته باشد؟

امروز به دنبال شیوع ویروس کرونا، در وضعیت نامشخصی هستیم، هنوز نمی دانیم کجا قرار داریم، بسیاری از تحلیلگران، وقتی می خواهند وضع کنونی را چه در ایران چه در خارج از کشور، تحلیل کنند، از وضعیت امروز با عنوان وضعیت کرونایی یا پساکرونایی صحبت می کنند.اینگونه نامگذاری ها نشان می دهد که ما از منظر فلسفی، جامعه شناختی و الهیاتی هنوز نتوانسته ایم وضع موجود را تفسیر کنیم. خود این عدم توانایی صورتبندی نظری نشان از یک مساله دارد و آن مساله این است که تحلیل گران، فیلسوفان و جامعه شناسان ما هنوز نتوانسته اند از دایره فهم اپیدمیولوژیست ها فراتر روند؛ اپیدمیولوژیست ها کسانی هستند که در مورد بیماری های عفونی و ویروس ها تحقیق می کنند و بررسی می کنند که یک ویروس چه تغییراتی را در ارگانیسم بدن انسان ایجاد می کند؛ به این نوع از صورتبندی، صورتبندی مدیکال یا پزشکی گفته می شود. صورتبندی مدیکال، گفتمان جدیدی را در جامعه ایجاد کرده و این گفتمان به دلیل این که ریشه در ساحت مدیکال دارد، فیزیک انسان را معیار قرار داده و واقعیت و امر اجتماعی را که ذاتا یک امر پیچیده و تفسیرپذیر است را به فیزیک انسان تقلیل داده است.
کسانی که امروز تلاش می کنند وضع موجود را بر اساس معیارهای اپیدمیولوژیک تفسیر کنند، یقینا نمی توانند فراتر از تفسیر مدیکال که فی نفسه یک تفسیر تقلیل گرایانه است، پیش بروند چرا که انسان را به فیزیک و ارگانیسم اش، تقلیل می دهند. درست است که انسان موجودی بدنمند است اما مادامی که انسان خود را به بدن مندی محدود کند، مدنیت توقف پیدا می کند. زمانی مدنیت شکل می گیرد که قدرت استعلا و فراروندگی در انسان و در جامعه انسانی ظهور و بروز پیدا کند. واقعیت این است که این وضعیت عدم صورتبندی و ناتفسیرپذیری نوعی احساس اضطراب و عدم امنیت وجودی ایجاد کرده است.

ساعد نیوز: روابط میان مردم و حاکمیت و بالعکس در رابطه با این تغییر چه تحولی را پیش رو خواهد داشت؟
ایوان الیچ حدودا 50 سال قبل کتابی پیرامون مدیکالیزیشن، نوشت؛ به زعم او، وقتی گفتمان مدیکال بر جامعه غالب شود، امر اجتماعی به یک ابژه بدل می شود، وقتی امر اجتماعی به ابژه تبدیل شود، قدرت و نهاد قدرت به راحتی می تواند ابدان ( بدن ها) را کنترل کنند و هر آنچه را که می خواهند بر روی صفحه بدن ها بنویسند. زمانی که جامعه بدنمند شود، از ساحات و جنبه ها و ابعاد رهایی بخش خود جدا می شود، اقتدارگرایی رشد پیدا می کند و اتفاقا نوعی پوپولیسم در خدمت قدرت اقتدارگرایانه شکل می گیرد، چنین قدرتی، بدن اجتماعی و بدنه جامعه را تحت انقیاد خود در می آورد.
امروز در همه جوامع اعم از توسعه یافته و در حال توسعه هیچ یک از عناصر رهایی بخش نمی توانند تفسیری از وضعیت امروز ما ارائه کنند. نهاد قدرت و امر سیاسی به سمتی می رود که بتواند امر اجتماعی را به امر مدیکال تقلیل بدهد.
از همان ابتدای شیوع ویروس کرونا، سازمان بهداشت جهانی، کشورهای اروپایی و امریکایی و بعد در ایران عنوان شد که ما به فاصله گذاری اجتماعی نیاز داریم، در حالی که بر اساس گفتمان مدیکال آن چیزی که ما برای کنترل و مقابله با شیوع ویروس کرونا، لازم داشتیم نه فاصله گذاری اجتماعی که فاصله گذاری فیزیکی بود اما چرا از به جای فاصله گذاری فیزیکی از فاصله گذاری اجتماعی صحبت شد؟
به دلیل این که اجتماع و با هم بودگی، قدرت رهایی بخشی به انسان و جامعه می دهد و در حالت با هم بودگی است که جامعه می تواند صدا داشته باشد. وقتی جامعه ای صدا نداشت برای آن صداگذاری می شود. مثل فیلم های صامت که برای آن صدا می گذارند، در این فضا، اصحاب قدرت از رهگذر رسانه های جمعی خود می کوشند تا کلیدواژه هایی همچون "مردم این را می خواهند"، "ملت این را می گویند" و... را به مردم تلقین کرده و صدای خود را بر بدن جامعه تحمیل کنند.
وقتی که این اتفاق می افتد یعنی تقلیل امر اجتماعی به امر مدیکال و از بین رفتن مفهومی به نام اجتماع یا جامعه، خود این نوعی اضطراب ایجاد می کند.البته بخشی از این اضطراب به دلیل فقدان صورت بندی مفهومی از وضعیتی است که شیوع ویروس کرونا برای ما رقم زده است، اگر به تاریخ تحولات اندیشه بشر نگاه کنیم، درمی یابیم که هر گاه انسان می خواهد با امری که هیچ فهمی از آن ندارد روبرو شود، از قوه خیال خود بهره گرفته و به جای فهم واقعیت امور، توهمی از آنها را صورتبندی می کند. واقعیت این است که امروز هم چون فهمی از وضعیتی که در آن قرار گرفته ایم، نداریم، دائم به واسطه اخبار و یادداشت های مختلف بر اضطراب جامعه می افزاییم و اینجا بیش از هر جای دیگری مسئولیت اجتماعی جامعه شناسان انتقادی و فیلسوفان انتقادی برجسته می شود که بکوشند وضعیت امروز را تبیین مفهومی و صورتبندی نظری کنند.

ساعد نیوز: آیا بیماری کووید 19 به عنوان یک بحران در حوزه سلامت می تواند روابط نوین اجتماعی ای را رقم بزند؟
در این فضا، این پرسش مطرح می شود که آیا اساسا از یک زاویه دیگری (غیر از مدیکال) می توان، وضع موجود را تبیین کرد؟
واقعیت این است که وضع موجود یا آن چه که با عنوان «وضعیت نرمال» می شناسیم که ماحصل صورت بندی و تحولات عظیم جهان بعد از قرن هفدهم و هجدهم میلادی است که به بسط استعمار در جهان و رشد امپریالیسم منجر شد، از کل این عصر می توان تحت عنوان« دوره جدید» سخن گفت. سرمایه داری و تحولات قرن هفدهم و هجدهم، با تمام بی عدالتی ها، جنگ ها و نزاع های آن یک صورت نرمالیته به جهان داده بود.
اما دوران جدید وارد عرصه دیگری ( پسا جدید) شده است. در این دوران یعنی عصر پسا جدید، بزرگترین معضل و مساله بشر این است که امر نرمال چیست؟ اضطراب سلامت جزئی از بلاتکلیفی انسان در تعریف وضعیت نرمال در عصر پساجدید است و این بلاتکلیفی در بسیاری از ساحات دیگر نیز بروز و ظهور دارد برای مثال، انسان پسا جدید، نمی داند آموزش پرورش و آموزش عالی را چگونه صورت بندی کند؟ امر بهداشت چگونه باید مدیریت کند؟ و ... در عصر پساجدید مفهوم نرمالیته از ما گرفته شده است. اریک فوروم در کتاب «جامعه سالم» عنوان می کند که یکی از مشکلات بزرگ انسان، چیستی امر نرمال است که طی آن انسان ها دچار اضطراب های می شوند.

ساعد نیوز: آیا این خروج از نرمالیته رویکرد جدیدی به جهان را رقم زده است؟
در عصر پیشا، پساجدید، یعنی در دوران سرمایه داری ما یک مفهوم نرمالیته داشتیم، یعنی می گفتیم این وضع نرمال هست و آن وضع نرمال یک احساس اطمینان و امنیت وجودی به افراد می بخشید که منطق زندگی روزمره یک چارچوب نرمالی دارد، اما امروز آن منطق فرو ریخته، خود این نداشتن معیار برای وضع نرمال، اضطراب ایجاد می کند. اضطراب سلامت تنها بخشی از آن عدم امنیت وجودی است. در این فضا، قدرت های واپس گرا و اقتدارگرا از این عدم حس اطمینان بشر برای انقیاد او بهره می برند و تلاش می کنند در وضع پساجدید ساختاری را شکل دهند که در این ساختار دیگر نه نامی از آزادی و نه نامی از رهایی بخشی باشد، نه نامی از عدالت و نه نامی از توزیع عادلانه فرصت ها باشد. اگر در عصر پیشا پسا جدید حداقل ایده ها و ایده آل هایی بود، در عصر پساجدید دیگر ایده ها هم از جامعه بشری برای مدت طولانی رخت بربسته اند، به همین دلیل است که یکی از رسالت های بزرگ و مهم فیلسوفان انتقادی و جامعه شناسان انتقادی نه فقط در ایران که در تمام جهان، امروز این است که از تبدیل شدن امر اجتماعی به امر مدیکال جلوگیری کنند، و بکوشند تا صورتبندی و تفسیری از وضع پساجدید بدهند که لغزش به سمت گفتمان اپیدمولوژیکی نکند، مشکل ما امروز فقط یک ویروس نیست، آنچه که امروز باعث شده اضطراب در خانه وجود انسان مأوا کند، ریشه در عدم صورتبندی مفهومی از وضعیت نرمال دارد. امر نرمال امروز گم شده است. ما نمی دانیم نرمال یعنی چه.؟ به اداره و دانشگاه، بیاییم یا نیاییم؟ اگر بیاییم ممکن است دچار بیماری شویم، اگر نیاییم کار مان را چه کسی انجام بدهد.؟ اساسا منطق زندگی روزمره بهم ریخته، و متلاشی شده است.
در موقعیت پساجدید انسان دچار اضطراب و دچار ترس است، این دقیقاً همان چیزی است که دکتر شریعتی در کتاب «شناخت ادیان» از آن تحت عنوان« جامعه ی وحشتناک» یاد می کند، هر چند آن چیزی که او در آن روز نمی توانسته ابعاد وضعیت کنونی ما را ببیند اما مفهوم جامعه وحشتناکی که طرح می کند می تواند وضع جامعوی کنونی ما را صورت بندی نظری کند. امروز در وضع پساجدید هیچ کدام از مفاهیم نمی تواند وضع موجود ما را تبیین کند، اما مفهومی که شریعتی در دهه 50 شمسی طرح کرد؛ یعنی جامعه ای که در آن امر نرمال مفقود هست ما در تمامی ساحات دچار نوعی سردرگمی هستیم، می تواند وضعیت امروز ما را توضیح داده و با صورتبندی مفهومی وضعیتی که در آن به سر می بریم، می تواند قدری از اضطراب انسان امروز که اضطراب سلامت تنها بخشی و بعدی از مجموع اضطراب های او است را بکاهد.

پایگاه خبری ساعدنیوز را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.

دیدگاه ها
  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
مراسم سلام عید نوروز و اهداء سکه توسط فرح پهلوی به همسران مقامات دولتی +عکس/ ولخرجی زن تازه به دوران رسیده زمانی که مردم غرق در فقر و بدبختی بودند! (367 نظر) میزبانی حسن روحانی از سیاستمداران و اقوام در مراسم عید دیدنی در منزل زیبا و ایرانی پسندش+ عکس/ چه مبلمانی، چه فرش هایی، از همه مهمتر چه خونه دلبازی😍 (285 نظر) خلاقیت خنده دار یک ایرانی برای گرم کردن آب حماسه ساز شد/ خسته نباشی هم وطن+ عکس (238 نظر) تلاوت زیبا و دلنشین سوره شمس توسط رهبر معظم انقلاب+ویدئو (235 نظر) صبحانه مفصل و رنگارنگ دو نفره رضا گلزار و آیسان خانوم+عکس/از خاویار گرفته تا آواکادو و انار وحشی... (182 نظر) روایتی از هواپیمایی که برای آوردن یک روبان عروسی برای فرح پهلوی از تهران به پاریس رفت! (146 نظر) رونمایی منوچهر هادی از خواهر و شوهر خواهر پزشکش+ عکس/ به قولی مخ خانواده ایشون هستن که پسرش هم دکتره (144 نظر) خلاقیت منحصر به فرد پسر مشهدی با ساخت تریلی حماسه آفرید/ هیلتر هم مغز اینو نداشت!+عکس (140 نظر) تصویری از عیادت نجم الدین شریعتی، مجری برنامه سمت خدا از رهبر معظم انقلاب و استقبال گرم ایشان (127 نظر) دو پادشاه یکی از ایران (ناصرالدین شاه) و دیگری از ژاپن (میجی) در یک زمان به اروپا رفتند/ تفاوت ها را بنگرید (126 نظر) مراسم تولد جگرسوز آزاده نامداری در خانه ابدی اش و گریه های دلخراش همسر و پدرش/ روحت شاد+ عکس (123 نظر) خواهر یکتا ناصر سکوتش را شکست (120 نظر) استوری معنادار شاهین صمدپور برای یکتا ناصر و منوچهر هادی (101 نظر) اتاق خواب اروپایی و امروزی سانیا سالاری، ارغوانِ سریال دلدادگان با طراحی مدرن+عکس/ انصافا سلیقه خاصی داره! (98 نظر) خنده های رهبر معظم انقلاب به اشعار شاعر طنزپرداز با موضوع آقازاده+ویدئو/ ای صورت و سیرت تو مطلوب، به‌به به‌به به این ژن خوب (97 نظر)
دیگران می‌خوانند   
(عکس) کشف شگفت انگیز حلقه طلایی و زیبای کوروش هخامنشی در روسیه/ انگشتری متعلق به 500 سال قبل از میلاد مسیح عکس های دکوراسیون شیک و لاکچری خانه شیلا خداداد و همسر جراحش/ هفت سین جذابش را هم ببینید (تصاویر) حیوانات خانگی عجیب و غریب ملکه الیزابت دوم / باورتون میشه واقعا؟ (عکس) تلاشهای بی وقفه ی زن بریتانیایی برای جلب رضایت همسرش جواب داد و رکوردش در کتاب گینس ثبت شد فال قهوه با نشان روز جمعه 10 فروردین ماه 1403 فال ابجد روزانه جمعه 10 فروردین 1403 فال حافظ با تفسیر جمعه 10 فروردین 1403 + فیلم فال شمع روزانه امروز جمعه 10 فروردین 1403 فال روزانه امروز جمعه 10 فروردین ماه 1402 (عکس) جواد عزتی و علی مردانه در پشت صحنه فصل 3 سریال زخم کاری در رامسر / فصل 3 زخم کاری در راه است رونمایی از سفره افطار مفصل و رنگین 6 کیلومتری در مشهد +عکس 12 دروغ شاخداری که پدر و مادرها در بچگی به ما گفتند / خیلی از باورهای کودکیمان حقیقت ندارد و باید با واقعیت رو به رو شد اگر این 10 رفتار را در اولین قرارتان دیدید پا به فرار بگذارید / اگر طرف مقابل این رفتارها را داشت بدون فرد مناسبی برای ازدواج نیست (عکس) خوابیدن محمدرضا گلزار وسط تمرین ورزش / مثل اینکه فشار زندگی متاهلی با آیسان خانم زیاده🤣 جزئیات مسمومیت شدید یک جوان در پی بلعیدن مواد مخدر چهرۀ «خون‌آشام ایتالیایی» بعد از 400 سال بازسازی شد+ عکس مخالفت با بازیگر شدن فریبرز به سبک ژاله صامتی، پریِ سریال زیرخاکی+ویدئو/ اون تیکه معنی کردن چپر چلاغ برا کاوه خیلی خوب بود رونمایی از برادر جوان و قدبلند داریوش فرضیایی، عموپورنگ پرانرژی بچه ها/ جفتشون چقدرم مهربون و خوش استایلن+عکس امروز آخرین مهلت ثبت‌نام دیدار رمضانی دانشجویان با رهبر معظم انقلاب جایی که ابر‌ها زیر پای‌تان شناورند/ پیشنهادی رویایی برای سفر یک روزه در اطراف تهران (ویدئو) مظنون فراری از دست پلیس به خودروی در حال حرکت آویزان شد حرکات با مزه گربه وقتی خودش رو توی آینه میبینه/ چه دیوونه بازی هایی درمیاره+ فیلم واکنش معین به انتشار خبر حضور پنهانی‌اش در ایران/ معین چند بار به ایران آمده؟ هم میز شدن امیر قلعه نویی و علی دایی در ضیافت افطاری در آجودانیه+عکس/ چهره بشاش و شاد هر دو سرمربی سابق و فعلی تیم ملی مبتلا شدن ستاره سادات قطبی به بیماری ناشناخته و دست و پنجه نرم کردن با مرگ+ویدئو عروسی مجلل دختر شاه اینجا برگزار شد!+عکس سلفی عجیب و غریب بهرام رادان با سفره هفت سین ساده در دفتر کارش در دوران مجردی+ عکس/ برا همیناست که میگن ازدوج کنی سر و سامون میگیری غوغای خوانندگی و نوازندگی شهاب حسینی با آهنگ ناصر عبداللهی +ویدئو/عجب صدای قشنگی داره! تصاویری از دوقلوهای ریزه میزه و بانمک یاسمین مقبلی در کنار مادر فضانوردشان (ویدیو) رقصی این چنین در میانه میدانم آرزوست!/ واکنش ماده شیمیایی با اشعه‌ی فرابنفش (عکس) ماجرای ازدواج جنجالی ژیلا صادقی با بازیگر سریال "رستگاری" و "بچه مهندس3"، کاوه سماک باشی، چه بود و به کجا رسید مدیتیشن بهاری الناز شاکردوست با ظاهر عجیب و شال پیچی شده در کرمانشاه/ بیستون کعبه عشاق جهان است هنوز+عکس کتک کاری و بزن بزن در مراسم عروسی دختر قلعه نویی/شوخی بی جا کار دست مهمان داد (فیلم) همخوانی هلیا امامی در کنسرت مسعود صادقلو / تعطیلات عید خانم بازیگر از مشهد تا کنسرت صادقلو (عکس) وقتی شاهرخ استخری دختراشو سر صبحی میبره مدرسه / نبات چه غری میزنه 🤣 خلاقیت منحصر به فرد باغبان خوش ذوق با پرورش میوه های قلبی شکل حماسه ساز شد +ویدئو/مغز تو رو باید طلا گرفت! (عکس) گشت و گذار بهاری دمت اوزدمیر با ظاهری متفاوت در یک جای بهشتی تصویری از عبادت خالصانه رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای در حیاط با صفا و سرسبز/ قبول حق باشه حضور سحر دولتشاهی در مراسم تدفین محمدرضا شجریان به عنوان عروس خانواده+عکس/ از این مراسم به بعد ازدواجش با همایون رو علنی کرد خلاقیت خنده دار راننده شمالی، با نوشته جالب پشت کامیون حماسه ساز شد/ آخه لامصب جای این چیزا پشت ماشینه؟!🤣
تیتر امروز   
12 دروغ شاخداری که پدر و مادرها در بچگی به ما گفتند / خیلی از باورهای کودکیمان حقیقت ندارد و باید با واقعیت رو به رو شد اگر این 10 رفتار را در اولین قرارتان دیدید پا به فرار بگذارید / اگر طرف مقابل این رفتارها را داشت بدون فرد مناسبی برای ازدواج نیست جزئیات مسمومیت شدید یک جوان در پی بلعیدن مواد مخدر چهرۀ «خون‌آشام ایتالیایی» بعد از 400 سال بازسازی شد+ عکس امروز آخرین مهلت ثبت‌نام دیدار رمضانی دانشجویان با رهبر معظم انقلاب جایی که ابر‌ها زیر پای‌تان شناورند/ پیشنهادی رویایی برای سفر یک روزه در اطراف تهران فال قهوه با نشان روز جمعه 10 فروردین ماه 1403 فال ابجد روزانه جمعه 10 فروردین 1403 فال حافظ با تفسیر جمعه 10 فروردین 1403 + فیلم فال شمع روزانه امروز جمعه 10 فروردین 1403 واکنش معین به انتشار خبر حضور پنهانی‌اش در ایران/ معین چند بار به ایران آمده؟ فال روزانه امروز جمعه 10 فروردین ماه 1402 عروسی مجلل دختر شاه اینجا برگزار شد!+عکس کتک کاری و بزن بزن در مراسم عروسی دختر قلعه نویی/شوخی بی جا کار دست مهمان داد پادشاهی که فقط 20 دقیقه سلطنت کرد+عکس