ساعدنیوز
ساعدنیوز

زندگینامه سید محمدعلی جمال‌زاده نویسنده و مترجم معاصر

  سه شنبه، 11 آبان 1400   زمان مطالعه 7 دقیقه
زندگینامه سید محمدعلی جمال‌زاده نویسنده و مترجم معاصر
جمالزاده‌ با انتشار اولین‌ مجموعه‌ داستان‌ کوتاهش‌، یعنی‌ یکی‌ بود یکی‌ نبود، به‌ شهرت‌ رسید. این‌ مجموعه‌، که‌ شامل‌ یک‌ دیباچه‌ و شش‌ داستان‌ کوتاه‌ است‌، به‌ نظر بسیاری‌ از منتقدان‌، مهم‌ترین‌ اثر جمالزاده‌ است‌ که‌ او را به‌ عنوان‌ نویسنده‌ای‌ پیشگام‌ در میان‌ داستان‌نویسان‌ معاصر شناسانده‌ است‌.

سید محمدعلی موسوی جمال زاده اصفهانی (۲۳ دی ۱۲۷۰ در اصفهان – ۱۷ آبان ۱۳۷۶ در ژنو) نویسنده و مترجم معاصر ایرانی بود. او را پیشتاز قصّه نویسی معاصر، پدر داستان کوتاه در زبان فارسی و آغازگر سبک واقع گرایی در ادبیات فارسی می دانند. او نخستین مجموعهٔ داستان های کوتاه ایرانی را با عنوان یکی بود و یکی نبود در سال ۱۳۰۰ در برلین منتشر ساخت. جمال زاده در سال ۱۹۶۵ نامزد جایزه نوبل ادبیات شد. او و زین العابدین رهنما و حسین قدس نخعی و ابوالقاسم اعتصام زاده تنها چهار فارسی زبانی هستند که آکادمی سوئد نامزد این جایزه اعلام کرده است و هیچ یک جایزه را نبرده اند. وی در سال ۱۹۶۹ نیز در یک قدمی جایزه بود. داستان های وی انتقادی (از وضع زمانه)، ساده، طنزآمیز و آکنده از ضرب المثل ها و اصطلاحات عامیانه است. وی در سال ۱۳۷۶ در ۱۰۵ سالگی در یک آسایشگاه سالمندان در ژنو، سوئیس درگذشت.

جمال‌زاده

خانواده محمدعلی جمال زاده

پدرش سید جمال الدین واعظ اصفهانی ملقب به صدرالواعظین از رهبران جنبش مشروطه ایران بود. او همچنین واعظ هم بود و برای سخنرانی دائما سفر می کرد. او گاهی محمدعلی را همراه خود به سفر می برد. پدر محمدعلی جمال زاده او را زمانی که حدود 12 سال داشت برای تحصیل به بیروت فرستاد؛ اما در این زمان که او در ایران نبود وضعیت سیاسی کشور به هم ریخته بود. محمدعلی شاه قاجار مجلس را به توپ بست و پدر محمدعلی که جزو آزادیخواهان بود مشکلاتی گریبان گیرش شد. به همین دلیل تصمیم گرفت خود را به همدان برساند و از آنجا به شهر نجف در عراق فرار کند؛ اما دستگیر و سرانجام اعدام شد.

دوران کودکی محمدعلی جمال زاده

جمال زاده در خانواده ای مذهبی در اصفهان به دنیا آمد. او فرزند سید جمال الدین واعظ اصفهانی بود. واعظ اصفهانی در اصفهان زندگی می کرد، اما غالباً برای وعظ به شهرهای مختلف سفر می کرد. جمال زاده پس از ۱۰ سالگی پدر خود را در برخی از سفرها همراهی می کرد. وی به همراه خانواده در سال ۱۳۲۱ ه‍.ق به تهران مهاجرت کرد. جمال زاده که اصالتا لبنانی و از سادات صدر بود، حدود دوازده سال داشت که پدرش او را برای تحصیل به بیروت فرستاد. در دوران اقامت او در بیروت؛ اوضاع سیاسی ایران تغییر کرد، در آن زمان محمد علی شاه قاجار مجلس را به توپ بست و هر یک از آزادی خواهان با مشکلاتی مواجه شدند. پدر جمال زاده خود را به همدان رساند تا از آنجا به عتبات فرار کند، ولی در آن جا دستگیر شد و به بروجرد برده شد. امیر افخم، حاکم بروجرد دستور اعدام او را صادر کرد.

دوران جوانی محمدعلی جمال زاده

جمال زاده در بیروت با ابراهیم پور داود و مهدی ملک زاده فرزند ملک المتکلمین چندین سال هم دوره بود. در سال ۱۹۱۰ تصمیم گرفت برای ادامه تحصیل به اروپا برود. سپس از راه مصر عازم فرانسه شد. در آنجا ممتازالسلطنه سفیر ایران به وی پیشنهاد کرد که برای تحصیل به لوزان سوئیس برود. سید محمدعلی تا سال ۱۹۱۱ در لوزان بود، پس از آن به شهر دیژون در فرانسه رفت و دیپلم حقوق خود را از دانشگاه آن شهر گرفت.

تحصیلات محمدعلی جمال زاده

در سال ۱۹۱۰ جمالزاده برای ادامه تحصیل از لبنان عازم فرانسه شد. در آنجا به سفارش ممتازالسلطنه سفیر ایران برای تحصیل به لوزان سوئیس رفت و در رشته ی حقوق تحصیل کرد. جمال زاده تا سال ۱۹۱۱ در لوزان سوئیس ساکن بود، بعد از آن به شهر دیژون در فرانسه رفت و تحصیلات خود را در این شهر ادامه داد.

فعالیت های سیاسی و ادبی جمالزاده

در زمان جنگ جهانی اول، در برلین کمیته ای به نام کمیته ملّیّون به رهبری سید حسن تقی زاده برای مبارزه با روسیه و انگلیس تشکیل شد. این کمیته جمالزاده را به همکاری دعوت کرد؛ بنابراین دعوت جمالزاده در سال ۱۹۱۵ به برلین رفت و تا سال ۱۹۳۰ نیز در آن جا اقامت داشت. پس از اقامت کوتاهی در برلین، برای مأموریت از طرف کمیته میلیون به بغداد و کرمانشاه رفت و شانزده ماه در این مناطق اقامت داشت. در بازگشت مجدد به برلین، مجله کاوه (۲۴ ژانویه ۱۹۱۶ اولین شماره آن به چاپ رسید) او را به همکاری دعوت کرد. جمالزاده این همکاری را پذیرفت و تا تعطیلی مجله کاوه (۳۰ مارس ۱۹۲۲) به همکاری خود با آن ادامه داد. پس از تعطیلی مجله، سرپرستی محصلین ایرانی در سفارت ایران در برلین را به عهده گرفت و به مدت هشت سال این مسئولیت را بر عهده داشت، تا اینکه در سال ۱۹۳۱ به دفتر بین المللی کار وابسته به جامعه ملل در ژنو پیوست. جمالزاده پس از بازنشستگی از آنجا در سال ۱۹۵۶ تا پایان عمر همچنان در ژنو اقامت داشت. جمال زاده بیشتر عمر خود را در خارج از ایران سپری کرد. اما می توان گفت که تمام تحقیقاتش دربارهٔ ایران، زبان فارسی و گسترده کردن دانش ایرانیان بود. با وجود اینکه تحصیلات او در رشته حقوق بود، اما دربارهٔ حقوق مطلبی ننوشت و به ادبیات و تاریخ علاقه بیشتری نشان داد.

جمال‌زاده

سبک نگارش محمدعلی جمال زاده

محمدعلی جمال زاده را همراه با صادق هدایت و بزرگ علوی سه بنیانگذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی می دانند. داستان کوتاه «فارسی شکر است» را که در کتاب یکی بود یکی نبود او چاپ شده است، عموماً به عنوان نخستین داستان کوتاه فارسی به شیوهٔ غربی می شمارند. این داستان پس از هزار سال از نثرنویسی فارسی نقطه عطفی برای آن به شمار می رود. به علاوه، مقدمهٔ جمال زاده بر کتاب یکی بود یکی نبود سند ادبی مهم و در واقع بیانیه نثر معاصر فارسی است. در این مقدمه جمال زاده مؤکداً بیان می کند که کاربرد ادبیات مدرن نخست بازتاب فرهنگ عامه و سپس انعکاس مسائل و واقعیت های اجتماعی می باشد.

آثار محمدعلی جمال زاده

  • گنج شایان (چاپ برلین، ۱۳۳۵ ه‍.ق)
  • تاریخ روابط روس با ایران (چاپ برلین، چاپ تهران ۱۳۷۲)
  • پندنامهٔ سعدی یا گلستان نیکبختی (۱۳۱۷)
  • قصه قصه ها (از روی قصص المعمای تنکابنی، ۱۳۲۱)
  • بانگ نای (داستان های مثنوی معنوی، ۱۳۳۷)
  • فرهنگ لغات عوامانه (۱۳۴۱)
  • طریقهٔ نویسندگی و داستان سرایی (۱۳۴۵)
  • سرگذشت حاجی بابای اصفهانی (۱۳۴۸)
  • اندک آشنایی با حافظ (۱۳۶۶)
  • یکی بود، یکی نبود (۱۳۰۰)
  • عمو حسینعلی (جلد اول شاهکار) (۱۳۲۰)
  • سر و ته یه کرباس (۱۳۲۳) (۱۹۴۴)
  • دارالمجانین (۱۳۲۱) (۱۹۴۲)
  • زمین، ارباب، دهقان
  • صندوقچه اسرار (۱۳۴۲) (۱۹۶۳)
  • تلخ و شیرین (۱۳۳۴) (۱۹۵۵)
  • شاهکار (دوجلدی) (۱۳۳۷)
  • فارسی شکر است
  • راه آب نامه
  • قصه های کوتاه برای بچه های ریش دار (۱۳۵۲) (۱۹۷۳)
  • قصهٔ ما به سر رسید (۱۳۵۷) (۱۹۷۸)
  • قلتشن دیوان (۱۳۲۵) (۱۹۴۶)
  • صحرای محشر
  • هزار پیشه (۱۳۲۶) (۱۹۴۷)
  • معصومه شیرازی (۱۳۳۳) (۱۹۵۴)
  • هفت کشور
  • قصه های کوتاه قنبرعلی (۱۳۳۸) (۱۹۵۹)
  • کهنه و نو
  • یاد و یاد بود
  • غیر از خدا هیچ کس نبود (۱۳۴۰) (۱۹۶۱)
  • شورآباد(کتاب) (۱۳۴۱) (۱۹۶۲)
  • خاک و آدم
  • آسمان و ریسمان (۱۳۴۳) (۱۹۶۴)
  • مرکب محو (۱۳۴۴) (۱۹۶۵)
  • آزادی و حیثیت انسانی (۱۳۳۸)
  • خاک و آدم (۱۳۴۰)
  • زمین، ارباب، دهقان (۱۳۴۱)
  • خلقیات ما ایرانیان (۱۳۴۵)
  • تصویر زن در فرهنگ ایران (۱۳۵۷)
  • قهوه خانه سورات یا جنگ هفتاد و دو ملت (برناردن دو سن پیر) (۱۳۴۰ق)
  • ویلهلم تل (شیللر) (۱۳۳۴)
  • داستان بشر (هندریک وان لون) (۱۳۳۵)
  • دون کارلوس (شیللر)
  • خسیس (مولیر)
  • داستان های برگزیده
  • دشمن ملت (ایبسن)
  • داستان های هفت کشور (مجموعه)
  • بلای ترکمن در ایران قاجاریه (بلوک ویل)
  • قنبرعلی، جوانمرد شیراز (آرتور کنت دو گوبینو)
  • سیر و سیاحت در ترکستان و ایران (هانری موزر)
  • جنگ ترکمن (آرتور کنت دو گوبینو)
  • کباب غاز
  • کشکول جمالی
  • صندوقچهٔ اسرار

ازدواج محمدعلی جمال زاده

جمال زاده در سال ۱۹۱۴ در شهر دیژون فرانسه با ژوزفین، دانشجوی سوئیسی هم دانشگاهی خود، ازدواج نمود. وی بار دیگر در سال ۱۹۳۱ در دوران اقامتش در ژنو با یک آلمانی به نام مارگرت اگرت ازدواج کرد.

درگذشت محمدعلی جمال زاده

جمال زاده در پاییز ۱۳۷۶ پس از آن که از آپارتمانش در خیابان «رو دو فلوریسان» ژنو به یک خانه سالمندان منتقل شد درگذشت. بنا بر نوشتهٔ ثبت شده در کنسولگری ایران، پس از درگذشت او ۲۶ هزار برگ از نامه ها، دستنوشته ها و عکس های او در خانه اش به سازمان اسناد ملی تحویل داده شده است. جمال زاده روز هفدهم آبان ۱۳۷۶ در شهر ژنو کنار دریاچه لمان درگذشت. مقبره وی در بلوک ۲۲ قبرستان پتی ساکونه در شهر ژنو قرار دارد.

یادبودهای جمالزاده

در اصفهان و تهران خیابان هایی به نام جمالزاده و به قصد بزرگداشت این شخصیت تاثیرگذار ادبی و فرهنگی نامگذاری گردیده است. همچنین یکی از جوایز ادبی که در کشور برگزار می شود جایزه ادبی جمالزاده است. سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان ، در زمستان ۱۳۹۷ اولین دوره جایزه جمالزاده را در بخش های داستان کوتاه و زندگی نگاره های اصفهان برگزار کرد. این جایزه ادبی هرسال قرار است برگزار گردد.

پایگاه خبری ساعدنیوز را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.

دیدگاه ها
  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
مراسم سلام عید نوروز و اهداء سکه توسط فرح پهلوی به همسران مقامات دولتی +عکس/ ولخرجی زن تازه به دوران رسیده زمانی که مردم غرق در فقر و بدبختی بودند! (366 نظر) میزبانی حسن روحانی از سیاستمداران و اقوام در مراسم عید دیدنی در منزل زیبا و ایرانی پسندش+ عکس/ چه مبلمانی، چه فرش هایی، از همه مهمتر چه خونه دلبازی😍 (260 نظر) تلاوت زیبا و دلنشین سوره شمس توسط رهبر معظم انقلاب+ویدئو (235 نظر) خلاقیت خنده دار یک ایرانی برای گرم کردن آب حماسه ساز شد/ خسته نباشی هم وطن+ عکس (232 نظر) صبحانه مفصل و رنگارنگ دو نفره رضا گلزار و آیسان خانوم+عکس/از خاویار گرفته تا آواکادو و انار وحشی... (180 نظر) روایتی از هواپیمایی که برای آوردن یک روبان عروسی برای فرح پهلوی از تهران به پاریس رفت! (146 نظر) خلاقیت منحصر به فرد پسر مشهدی با ساخت تریلی حماسه آفرید/ هیلتر هم مغز اینو نداشت!+عکس (140 نظر) رونمایی منوچهر هادی از خواهر و شوهر خواهر پزشکش+ عکس/ به قولی مخ خانواده ایشون هستن که پسرش هم دکتره (139 نظر) مراسم تولد جگرسوز آزاده نامداری در خانه ابدی اش و گریه های دلخراش همسر و پدرش/ روحت شاد+ عکس (123 نظر) تصویری از عیادت نجم الدین شریعتی، مجری برنامه سمت خدا از رهبر معظم انقلاب و استقبال گرم ایشان (122 نظر) خواهر یکتا ناصر سکوتش را شکست (119 نظر) دو پادشاه یکی از ایران (ناصرالدین شاه) و دیگری از ژاپن (میجی) در یک زمان به اروپا رفتند/ تفاوت ها را بنگرید (117 نظر) استوری معنادار شاهین صمدپور برای یکتا ناصر و منوچهر هادی (100 نظر) اتاق خواب اروپایی و امروزی سانیا سالاری، ارغوانِ سریال دلدادگان با طراحی مدرن+عکس/ انصافا سلیقه خاصی داره! (98 نظر) خنده های رهبر معظم انقلاب به اشعار شاعر طنزپرداز با موضوع آقازاده+ویدئو/ ای صورت و سیرت تو مطلوب، به‌به به‌به به این ژن خوب (93 نظر)
دیگران می‌خوانند   
رونمایی از سفره افطار مفصل و رنگین 6 کیلومتری در مشهد +عکس 12 دروغ شاخداری که پدر و مادرها در بچگی به ما گفتند / خیلی از باورهای کودکیمان حقیقت ندارد و باید با واقعیت رو به رو شد اگر این 10 رفتار را در اولین قرارتان دیدید پا به فرار بگذارید / اگر طرف مقابل این رفتارها را داشت بدون فرد مناسبی برای ازدواج نیست (عکس) خوابیدن محمدرضا گلزار وسط تمرین ورزش / مثل اینکه فشار زندگی متاهلی با آیسان خانم زیاده🤣 جزئیات مسمومیت شدید یک جوان در پی بلعیدن مواد مخدر چهرۀ «خون‌آشام ایتالیایی» بعد از 400 سال بازسازی شد+ عکس مخالفت با بازیگر شدن فریبرز به سبک ژاله صامتی، پریِ سریال زیرخاکی+ویدئو/ اون تیکه معنی کردن چپر چلاغ برا کاوه خیلی خوب بود رونمایی از برادر جوان و قدبلند داریوش فرضیایی، عموپورنگ پرانرژی بچه ها/ جفتشون چقدرم مهربون و خوش استایلن+عکس امروز آخرین مهلت ثبت‌نام دیدار رمضانی دانشجویان با رهبر معظم انقلاب جایی که ابر‌ها زیر پای‌تان شناورند/ پیشنهادی رویایی برای سفر یک روزه در اطراف تهران (ویدئو) مظنون فراری از دست پلیس به خودروی در حال حرکت آویزان شد حرکات با مزه گربه وقتی خودش رو توی آینه میبینه/ چه دیوونه بازی هایی درمیاره+ فیلم واکنش معین به انتشار خبر حضور پنهانی‌اش در ایران/ معین چند بار به ایران آمده؟ هم میز شدن امیر قلعه نویی و علی دایی در ضیافت افطاری در آجودانیه+عکس/ چهره بشاش و شاد هر دو سرمربی سابق و فعلی تیم ملی مبتلا شدن ستاره سادات قطبی به بیماری ناشناخته و دست و پنجه نرم کردن با مرگ+ویدئو عروسی مجلل دختر شاه اینجا برگزار شد!+عکس سلفی عجیب و غریب بهرام رادان با سفره هفت سین ساده در دفتر کارش در دوران مجردی+ عکس/ برا همیناست که میگن ازدوج کنی سر و سامون میگیری غوغای خوانندگی و نوازندگی شهاب حسینی با آهنگ ناصر عبداللهی +ویدئو/عجب صدای قشنگی داره! تصاویری از دوقلوهای ریزه میزه و بانمک یاسمین مقبلی در کنار مادر فضانوردشان (ویدیو) رقصی این چنین در میانه میدانم آرزوست!/ واکنش ماده شیمیایی با اشعه‌ی فرابنفش (عکس) ماجرای ازدواج جنجالی ژیلا صادقی با بازیگر سریال "رستگاری" و "بچه مهندس3"، کاوه سماک باشی، چه بود و به کجا رسید مدیتیشن بهاری الناز شاکردوست با ظاهر عجیب و شال پیچی شده در کرمانشاه/ بیستون کعبه عشاق جهان است هنوز+عکس کتک کاری و بزن بزن در مراسم عروسی دختر قلعه نویی/شوخی بی جا کار دست مهمان داد (فیلم) همخوانی هلیا امامی در کنسرت مسعود صادقلو / تعطیلات عید خانم بازیگر از مشهد تا کنسرت صادقلو (عکس) وقتی شاهرخ استخری دختراشو سر صبحی میبره مدرسه / نبات چه غری میزنه 🤣 خلاقیت منحصر به فرد باغبان خوش ذوق با پرورش میوه های قلبی شکل حماسه ساز شد +ویدئو/مغز تو رو باید طلا گرفت! (عکس) گشت و گذار بهاری دمت اوزدمیر با ظاهری متفاوت در یک جای بهشتی تصویری از عبادت خالصانه رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای در حیاط با صفا و سرسبز/ قبول حق باشه حضور سحر دولتشاهی در مراسم تدفین محمدرضا شجریان به عنوان عروس خانواده+عکس/ از این مراسم به بعد ازدواجش با همایون رو علنی کرد خلاقیت خنده دار راننده شمالی، با نوشته جالب پشت کامیون حمل جوجه حماسه آفرین شد/ آخه لامصب جای این چیزا پشت ماشینه؟!🤣 (فیلم) سپهر حیدری اولین بار این طور عاشق آرام جوینده شد و از او خواستگاری کرد/ عجب جرئتی داشته این مرد پرسپولیسی🙂 خلاقیت بی نظیر یک مادر ایرانی با پختن یک نان منحصر به فرد برای تزئین سفره افطار/ چقدر شیک و مجلسی+عکس سفره افطاری رنگین و مفصل امیر قلعه نویی در یک رستوران مجلل/ ماشالله چه جایی هم انتخاب کردن👌 بیوگرافی و زندگینامۀ شهید محسن فخری‌زادۀ مهابادی، فیزیکدان هسته‌ای ایران مهم ترین مراقبت های لازم بعد از کراتینه مو استوری معناداری که منوچهر هادی منتشر کرد همه چیز درباره‌ی هزینه نگارش CV برای اپلای پادشاهی که فقط 20 دقیقه سلطنت کرد+عکس ساعت دیواری خاص و معنادار منزل منوچهر هادی که بخاطر عشق زیادش به سوفیا اینگونه طراحی شده+عکس/ چقد جالبه 👌 نگاهی به حیاط باصفا و دلباز ویلای زیبای حسن جوهرچی +عکس/ دارندگی و برازندگی یعنی این!
تیتر امروز   
12 دروغ شاخداری که پدر و مادرها در بچگی به ما گفتند / خیلی از باورهای کودکیمان حقیقت ندارد و باید با واقعیت رو به رو شد اگر این 10 رفتار را در اولین قرارتان دیدید پا به فرار بگذارید / اگر طرف مقابل این رفتارها را داشت بدون فرد مناسبی برای ازدواج نیست جزئیات مسمومیت شدید یک جوان در پی بلعیدن مواد مخدر چهرۀ «خون‌آشام ایتالیایی» بعد از 400 سال بازسازی شد+ عکس امروز آخرین مهلت ثبت‌نام دیدار رمضانی دانشجویان با رهبر معظم انقلاب جایی که ابر‌ها زیر پای‌تان شناورند/ پیشنهادی رویایی برای سفر یک روزه در اطراف تهران واکنش معین به انتشار خبر حضور پنهانی‌اش در ایران/ معین چند بار به ایران آمده؟ عروسی مجلل دختر شاه اینجا برگزار شد!+عکس کتک کاری و بزن بزن در مراسم عروسی دختر قلعه نویی/شوخی بی جا کار دست مهمان داد پادشاهی که فقط 20 دقیقه سلطنت کرد+عکس شغل و تحصیلات دختر و پسر مهران مدیری/ ماشالا جفتشون مثل پدر هنرمندن!+عکس بیوگرافی محمدرضا گلزار، مجری برنامه پانتولیگ! ناگفته های زندگی خصوصی اش+ فیلم و عکس‌های جذاب و دیدنی خاطره شیرین رهبر معظم انقلاب از بافتن موی دخترشان قبل از رفتن به عید دیدنی/من بافتن موی سر را خیلی خوب بلدم اما با یک دست نمیشود +عکس این تست شخصیت رو انجام بده و ببین چقدر آدم تنهایی هستی!! 15 توصیه طلایی برای کسانی که رژیم خود را در سفر می‌شکنند / لازم نیست دور رفتن به رستوران را خط بکشید