زندگینامه شمس لنگرودی شاعر و مورخ ادبی معاصر ایرانی

محمدتقی جواهری گیلانی معروف به محمد شمس لنگرودی (زادهٔ ۲۶ آبان ۱۳۲۹ در لنگرود) شاعر، پژوهشگر، بازیگر، خواننده و مورخ ادبی معاصر ایرانی است. وی دیپلمِ ریاضی و لیسانسِ اقتصاد و بازرگانی دارد و مدرس دانشگاه بوده و تاریخ هنر درس می دهد.

شمس لنگرودی در سال ۱۳۲۹ در خانواده ای روحانی و ادیب در محله آسید عبدالله لنگرود متولد شد. وی در دبستان کورش و دبیرستان های امیرکبیر، ملی محمدیه و خیام شهر لنگرود تحصیل کرد و در سال ۱۳۴۸ دیپلم ریاضی گرفت. علاقه پدر به شعر و کتابخوان بودن مادر سبب شد که به شعر و ادبیات علاقه مند شود و در سال ۱۳۴۶ اولین شعرش که تقلیدی از اشعار نادر نادرپور بود در هفته نامه امید ایران چاپ شد.

تحصیل شمس لنگرودی در رشت

در مهر ماه سال ۱۳۴۹ تحصیل در رشته اقتصاد را در مدرسه عالی بازرگانی رشت آغاز می کند. شمس جوان که در لنگرود مجبور به حفظ شان روحانی پدر بود، با حضور در فضای توأم با مدارا و فرهنگی رشت، جهان دیگری را تجربه می کند. در همین ایام در حالی که سخت تحت تأثیر زندگی و شعر بودلر بود در دبیرستان های رشت نیز تدریس می کرد تا در بهمن ماه سال ۱۳۵۳ توانست با درجه کارشناسی اقتصاد از مدرسه عالی بازرگانی رشت فارغ التحصیل شود.

انتشار اولین کتاب شمس لنگرودی

در سال ۱۳۵۴ به تهران رفت و در دبیرستان دخترانه خوارزمی مشغول به تدریس ادبیات فارسی شد ولی پس از چند ماه به دلایل سیاسی از کار اخراج شد و به رشت بازگشت. نخستین دفتر شعرش رفتار تشنگی را با هزینه شخصی در سال ۱۳۵۵ منتشر کرد. خود او معتقد است که انتشار این کتاب در واقع خداحافظی با دوره خاص فکری و زیبایی شناسی و آغازی دیگر در نوع تفکر ادبی او بوده است. در سال ۱۳۵۸ با فرزانه داوری ازدواج می کند و در همان سال از محل کارش در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تهران که دو سال در آنجا مشغول به کار بود، اخراج می شود.

شمس لنگرودی در زندان

در شهریور ۱۳۶۱ و به دنبال زندانی شدن برادر، دستگیرشده و در اوین زندانی می شود، سرانجام با تلاش های پدر و وساطت و پیگیری آیت الله حسینعلی منتظری پس از حدود ۱ سال از زندان آزاد می شود. تجربه زندان تأثیر عمیقی در افکار و جهان بینی شمس لنگرودی گذاشت و تصمیم گرفت که با تمام وجود به ادبیات بپردازد.

شهرت شمس لنگرودی

نام شمس لنگرودی پس از انتشار مجموعه های «خاکستر و بانو» و «جشن ناپیدا» در اواسط دههٔ ۱۳۶۰ مطرح شد و پس از چاپ «قصیدهٔ لبخند چاک چاک» به شهرت رسید؛ سپس ده سالی را با سکوت در شعر می گذراند و سرانجام در سال ۱۳۷۹، مجموعه شعر «نت هایی برای بلبل چوبی» را روانه بازار کتاب می کند. این شاعر در دههٔ ۱۳۸۰ سال های سکوت و کم کاری را جبران می کند؛ در این سال ها هشت مجموعه شعر از او منتشر می شود که از آن جمله است: «پنجاه وسه ترانهٔ عاشقانه»، «رسم کردن دست های تو» و «شب، نقاب عمومی است». از این میان، مجموعه شعر «۲۲ مرثیه در تیرماه» از طریق رسانه های اینترنتی منتشر شده است. شمس لنگرودی در سال ۱۳۸۹ در فیلم فلامینگو شماره ۱۳ به کارگردانی حمیدرضا علیقلیان در نقش یک شاعر ظاهر شد. در سال ۱۳۹۲ در فیلم پنج تا پنج به کارگردانی تارا اوتادی همراه با رضا کیانیان بازی کرد و پس از آن در سال ۱۳۹۳ در فیلم سینمایی احتمال باران اسیدی به کارگردانی بهتاش صناعی ها مجدداً به ایفای نقش پرداخت که برای بازی در این فیلم کاندیدای دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد در نهمین جشن انجمن منتقدان سینمای ایران شد. در اسفندماه ۱۳۹۳، شمس لنگرودی طی نامه کوتاهی از جشنواره شعر فجر که در آن نامزد دریافت جایزه شده بود کناره گیری کرد.

تدریس شمس لنگرودی در دانشگاه پارس تهران

وی از سال ۱۳۹۵ در درس آشنایی با ادبیات کهن ایران و جهان مشغول تدریس است.

سبک نگارش شمس لنگرودی

محمد شمس لنگرودی در ابتدای راه شاعری تحت تأثیر زبان و نگاه فریدون توللی، فریدون مشیری و به ویژه نادر نادرپور بود. با وارد شدن به جریانات سیاسی و تحت تأثیر شرایط زمانه به شعر سیاوش کسرایی و در نهایت احمد شاملو متمایل می شود و می توان بخش بزرگی از اشعار او را متأثر از زبان شاملو دانست. پس از کتاب قصیده لبخند چاک چاک بود که به تدریج توانست از تحت تأثیر بودن دیگران فاصله بگیرد و با سادگی و روانی کلام و مفاهیم به زبان محاوره نزدیک شود. او در کتاب «نت هایی برای بلبل چوبی» با آرمان خواهی و نگاه ایدئولوژیک خداحافظی و سعی در ساختن جهان جدیدی در شعرش می کند. زبان ساده، کوتاه نویسی، طنز، پرداختن به زندگی روزمره و پر رنگ بودن عشق از ویژگی های اصلی شعرهای اخیر شمس لنگرودی است.

فیلم های شمس لنگرودی

• دوباره زندگی (۱۳۹۶)
• رفتن (۱۳۹۵)
• احتمال باران اسیدی (۱۳۹۳)
• پنج تا پنج (۱۳۹۲)
• فلامینگو شماره ۱۳ (۱۳۸۹)

جوایز شمس لنگرودی

• سال ۱۳۸۱ جایزه بنیاد بیژن جلالی در عرصهٔ تحقیق
• جایزه شعر احمد شاملو- برای منظومه بازگشت و اشعار دیگر
• رژه بر خاک پوک، نشر مرکز
• آن ها که به خانه من آمدند نشر افق ۱۳۹۴
• تاریخ تحلیلی شعر نو در ۴ جلد، نشر مرکز
• گردباد شور جنون، تحقیقی در سبک هندی و احوال و اشعار کلیم کاشانی، نشر چشمه
• مکتب بازگشت بررسی شعر دوره های افشاریه، زندیه، قاجاریه، نشر مرکز ۱۳۷۵
• از جان گذشته به مقصود می رسد (زندگی نیما یوشیج)، فرهنگ ایلیا رشت ۱۳۹۰
• رباعی محبوب من، نشر مرکز ۱۳۸۸
• روزی که برف سرخ ببارد، نشر مرکز ۱۳۸۹
• شبی که مریم گم شد، تصویرگر: سارا ایروانی ۱۳۷۸
• رومی و بومی؛ روایت تازه از حکایت موش و گربه، تصویرگر: نیلوفر مهراد، نشر چشمه ۱۳۹۰

دربارهٔ شمس لنگرودی

• سخت مثل آب، فیلم مستندی نود دقیقه ای دربارهٔ زندگی و شعر شمس لنگرودی به کارگردانی آرش سنجابی و تهیه کنندگی سعید اردهالی
• بازتاب زندگی ناتمام، مجموعه مصاحبه هابه کوشش مژگان معقولی
• تاریخ شفاهی زندگی نامهٔ شمس لنگرودی از سری کتاب های تاریخ شفاهی ایران زیر نظر محمد هاشم اکبریانی، مصاحبه کننده: کیوان باژن، نشر ثالث ۱۳۸۷

زندگی مشترک شمس لنگرودی

محمد شمس لنگرودی در سال 1358 با فرزانه داوری ازدواج کرد. حاصل این ازدواج ، الیانا است که در سال 1367 متولد شد.

زندگینامه ایرج میرزا از جمله شاعران برجستهٔ ایرانی