میوه دست بودا
دست بودا یا لیموی دست (برگردان از واژه انگلیسی Hand Lime)، یک نوع لیموی غیر معمول است که میوه آن به قسمت های انگشت مانند، شبیه به آنچه که درصور و تندیس های بودا دیده می شود، تقسیم شده است. این گیاه به نام دست بودا به زبان چینی (佛手柑)، ژاپنی (仏 手 柑)، کره ای (불수 AZAN) و ویتنامی (Phật thủ) شناخته می شود. دست بودا یک درختچه یا درخت کوچک با شاخه های طولانی و نامنظم پوشیده شده با خار است. برگهای بزرگ و بیضی شکل آن در طول رشد از رنگ سبز کم رنگ به سبز پر رنگ تغییر رنگ داده و حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر رشد می کنند. گل های معطر سفید دست بودا از قسمت خارجی متمایل به صورتی یا بنفش شده و در خوشه های چندتایی رشد می کنند. انگشت های میوه تنها حاوی قسمت سفید میوه و گاهی اوقات مقدار کمی پالپ اسیدی است، اما بسیاری از آنها کاملا بدون پالپ هستند و برخی از آنها بی دانه هستند. این گیاه حساس به سرما، گرمای شدید و خشکسالی است و غالبا آن را در آب و هوای معتدل کشت میکنند. دست بودا می تواند از قلمه شاخه های دو تا چهار ساله رشد کند و معمولا این گیاه بصورت پیوندی پرورش داده می شود. ارقام مختلف و گونه های دست بودا معمولا در شکل میوه آن است. به نوعی که در ارقام “دست باز” قسمتهای انگشت میوه از هم باز هستند و ارقام “دست بسته” میوه ها از انگشتان به هم چسبیده تشکیل شده است . همچنین میوه های نیمه انگشتی وجود دارد که میوه در بخش مرکزی جمع شده است و بخش های کناری انگشت دارد. منشا این نوع لیمو به طور معمول به شرق دور احتمالا شمال شرقی هند یا چین، جایی که خاستگاه اکثر ارقام مرکبات است برمی گردد.
شرایط محیطی برای کاشت و پرورش دست بودا
این میوه در شرایط آب و هوای معتدل رشد نسبتا بهتری میکند و به خشکی و گرما به شدت حساس است. این درخت معمولا در ساحل کالیفرنیا و دره های داخل ایران خوب رشد میکند. این گیاه به خاطر حجم بالای شاخ و برگ مناسب نگهداری در منزل نمیباشد.ر واقع میوه بومی هند (شمال شرق) و چین است. این میوه از قدیمی ترین دانه های مرکباتی کشت شده در کشاورزی است. تنها از پوست این میوه استفاده میشود و قسمت داخلی آن خوردنی نیست، این میوه ها محصول درختچه ها و یا بهتر است بگوییم درختان کوچکی که شاخه بلند و نامرتبی دارند و سراسر خار هستند است. برگ های این درختچه ها سبز کمرنگ (گل های سفیدش گاها رنگ مایه بنفشی هم دارند)، بزرگ (به طول 10 تا 15 سانتی متر) و مستطیلی اند. به صورت خوشه های خوشبو ظاهر میشوند. دارای ترکیبات کومارین و روغن است
مصارف میوه دست بودا:
اگرچه برخلاف سایر مرکبات، میوه دست بودا حاوی پالپ و آبدار نیست. ولیکن به طور عمده برای شکل میوه و عطر و بوی منحصر به فردش می تواند در دسر ها، غذاهای طعم دار و نوشیدنی ها و یا در شیرینی پزی به عنوان اسانس استفاده شود. پوست خرد شده و خشک شده از میوه های نرسیده و سبز دست بودا نیز به عنوان یک تونیک در طب سنتی تجویز می شود. دست بودا عموما به عنوان یک درخت زینتی در باغ ها و گلدان ها در حیاط و تراس کاشته می شود. میوه آن بسیار معطر است و در چین، مالزی و ژاپن برای عطر سازی و معطر ساختن فضای اتاق ها و یا وسایل شخصی مانند لباس استفاده می شود. همچنین میوه دست بودا به عنوان یک پیشکش مذهبی به معابد بودایی تقدیم می شود و با توجه به سنت بودا میوه هایی که شبیه به یک دست بسته است، ارجحیت دارد زیرا دست های بسته نماد نماز در آیین بودا بشمار میروند. در کشور چین، دست بودا نماد خوشبختی و طول عمر است. همچنین این گیاه میتواند هدیه ای برای سال نو چینی باشد.
- خوشبو کننده: این میوه بسیار معطر است و در چین و ژاپن برای تزئین یا برای خوشبو کردن اتاق ها و وسایل شخصی و کمد لباس ها از آن استفاده می شود. حتی میتوانید مقداری از پوست آن ها هنگام شستشوی لباسها در ماشین لباسشویی بیندازید تا رایحه اش روی لباسهایتان ماندگار شود.
- مراسم مذهبی : در چین میوه دست بودا نماد شادی ، طول عمر ، ثروت و خوشبختی است و به عنوان هدیه سال نو و هدیه سنتی معبد به حساب می آید. طبق سنت بودا ترجیح می دهند که انگشتان میوه در موقعیت بسته بشد تا باز زیرا دستهای بسته نماد دعا کردن برای بوداست. محبوبیت این میوه گستردگی جهانی ندارد ولی اخیرا به دلیل خواص درمانی فراوان و خواص ارتقا دهنده سلامتی مورد توجه قرار گرفته است.
- تهیه کوکتل دست بودا: برای تهیه کوکتل سارکوداکتیلیس میتوانید یک چهارم فنجان از سارکوداکتیلیس رنده شده یا چرخ شده را به همراه 1 قاشق چایخوری آب لیمو یا آب ماندارین ، 150 میلی لیتر نوشابه یا آب گازدار ، تعدادی برگ نعنا و 1 قاشق غذاخوری شکر و تکه های یخ مخلوط نمایید و نوش جان کنید.
- عصاره گیری دست بودا: برای گرفتن اسانس بسیار معطر و با کیفیت دست بودا میتوانید نوشیدنی دلخواه خود را در شیشه ای بریزید و سیتروس انگشتی را ساطوری کنید و در به شیشه اضافه نموده درش را ببنید و چند بار تکان دهید و سپس به مدت 1 – 2 هفته در جایی خنک قرار بگیرید تا اسانس میوه کاملا خارج شود. سپس صاف کنید و برای تهیه یک کوکتل جدید به جین یا نوشابه جدیدتان اضافه کرده و به همراه مقداری ریحان تازه میل نمایید.
- تهیه مارمالاد و آبنبات: پوست سیتروس انگشتی بر خلاف سایر مرکبات تلخ نیست و کاملا شیرین و آبنباتی است. در آشپزی سنتی چین ، دست بودا را به شکل گل و پرنده برش می زده اند و در عسل میجوشانده اند و در ضیافت های شاهانه برای تزئین میز از آن استفاده می کرده اند شما هم میتوانید برای تهیه آبنبات های خوشمزه و زیبا سیتروس انگشتی را به شکل های دلخواه برش بزنید و در آب و شکر بجوشانید تا غلیظ شود.
- طعم دهنده و مرینیت: از سیتروس انگشتی میتوانید به عنوان جایگزین پوست مرکبات در تمام دستور پخت ها ، کیک ها ، وافل ، دسرها یا برای طعم دار کردن سالاد ها و سس ها استفاده کنید. برای تهیه یک مرینیت خوشمزه و خوش عطر با سیتروس انگشتی میتوانید از ترکیب کمی رنده پوست سیتروس ، روغن زیتون ، آب لیمو ، نمک ، سرکه بالزامیک ، آویشن خرد شده و سیر استفاده کنید. اجازه دهید این مرینیت به مدت یک شب در یخچال بماند و سپس برای مرینیست انواع گوشت و کباب ها و غذا ها از آن استفاده کنید.
- طعم و مزه دست بودا: انگشتان میوه فقط حاوی قسمت سفید میوه هستند که گاهی ممکن است کمی پالپ اسیدی در آن ها دیده شود ولی اغلب آنها کاملا بدون آب و برخی بدون دانه هستند. آب میوه دست بودا بسیار ناچیز است و معمولا پالپ کمی دارد و بدون هسته است. طعم تلخ و شیرینی یا نیمه تلخ دارد به همین دلیل مصرف آن فراگیر نشده است و توزیع محدودی دارد.
هشدار مصرف دست بودا
گرچه هزاران سال استفاده از این میوه در طب سنتی هند میتواند نشانه ای از اثر بخشی آن باشد ولی علیرغم فواید زیادی که در مورد این میوه گفته می شود بسیاری از آن ها هنوز به مرحله تایید علمی نرسیده اند. همیشه قبل از استفاده از یک میوه جدید به خصوص میوه ای قدرتمند مانند دست بودا به رژیم غذایی خود بهتر است با پزشکتان مشوت کنید. اگر فشار خون پایینی دارید ، مصرف این میوه میتواند باعث افت فشار خونتان شود و انتخاب عاقلانه ای برای شما محسوب نمی شود.
برخی خواص دست بودا:
دست بودا سرشار از ویتامین C است. این ویژگی باعث می شود که آن را برای جوان سازی پوست بسیار موثر باشد. علاوه بر این، به عنوان یک عامل ضد پیری عمل می کند و باعث می شود که تابش نور خورشید به پوست آسیب نزند. در ادامه به تفصیل به خواص میوه دست بودا می پردازیم.
- افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن به علت وجود پلی ساکارید سارکولاکتریس
- درمان بیماری هپاتیت نوع A
- از بین برنده نفخ شکم
- در برخی مناطق این میوه به علت معطر بودن برای خوشبو کردن هوا استفاده میشود.
- عرق این میوه باعث انسداد شراین رگ ها میشود و جریان خون را بالا میبرد، اگر غلظت آن بیشتر شود از انقباض قلب جلوگیری میکند.
- کاهش ضربان قلب
- پایین آوردن فشار خون
- تسکین بیماری آسم
- پختن سه تا شش گرم از این میوه برای کبد، طحال، درد شکم و ریه مفید است.
- برطرف کننده حالت تهوع است.
- درمان سرفه خلط دار.
موثرترین روش کاشت و پرورش میوه لایم بری
