۸ متر زیر خاک کربلا چه خبر است؟

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از فارس، «نیزه و شمشیرهای نبرد عاشورا بین امام حسین(ع) و لشکریان یزید پیدا شده است.» احتمالا شما هم در چند سال اخیر با متن ها و تیترهایی شبیه به این مواجه شده اید. متن هایی که بعضا روی تصاویری هم مونتاژ شده و مدعی بودند که تصاویر ابزارهای جنگی است که سال ها قبل در نبرد کربلا اتفاق افتاده است. در این گزارش می خواهیم راجع به واقعیت همین مسائل صحبت کنیم. اطلاعات جذاب و دست اولی گردآوری کرده ایم که بی مناسبت با این روزها نیست.
اگر توفیق شده و به کربلا رفته باشید احتمالا منطقه خیمه گاه را دیده اید. منطقه ای در ضلع جنوب غربی حرم امام حسین(ع) که در زمان نبرد عاشورا، خیمه حضرت زینب(س) و دیگر اعضای خانواده امام(ع) در آن نقطه بنا شده بود. با فاصله چند صد متر هم حرم و ضریح امام حسین(ع) و بعضی یاران ایشان مثل حبیب ابن مظاهر و حضرت علی اکبر(ع) قرار دارد. بخشی که ضریح سیدالشهدا(ع) قرار گرفته همان گودال قتلگاه است. قضیه از این قرار است که از چند سال قبل، مقرر می شود تا در منطقه خیمه گاه صحن جدیدی ایجاد شود؛ صحنی که به نام حضرت زینب(س) نامگذاری شده بود.

شبستانی در زیرِ زمین

مسؤولان عراقی به دلیل بافت فشرده آن منطقه و گران بودن زمین به مهندسان فنی و مشاور پیشنهاد می دهند که بخش مهمی از صحن در زیر زمین ساخته شود. پیشنهادی که در نهایت مقبول می افتد و مقرر می شود شبستان اصلی صحن، زیر زمین باشد و روی سطح زمین هم صحن روباز و بدون سقف ساخته شود. چیزی که مشابه آن را در صحن جامع رضوی در مشهد و صحن مسجدالنبی(ص) در مدینه دیده اید. برای شروع کار باید این منطقه را خاکبرداری کرد. منطقه ای که 21 مهر 59 شمسی (برابر با عاشورای سال 61 قمری) شاهد درگیری بین سپاه سیدالشهدا(ع) و لشکر یزید بوده حالا بعد از حدود 1335 سال بعد باید خاکبرداری شود. حتی تصورش هم می تواند مو بر اندام هر کسی سیخ کند. بعد از همین خاکبرداری بود که شایعات پیدا شدن لوازم و اشیایی از نبرد عاشورای سال 61 هجری مثل بمب ترکید، اما واقعیت ماجرا چه بود؟
بعد از پذیرفته شدن پیشنهاد طرف عراقی مبنی بر احداث شبستان زیر زمین منطقه بین خیمه گاه و قتلگاه(محل فعلی ضریح سیدالشهدا) مطالعات مقدماتی علمی و مهندسی شروع می شود. مسؤولان عراقی پیشنهاد اولیه خاکبرداری تا عمق 28 متری زمین را مطرح می کنند. با این حال مطالعات مهندسی و زمین شناسی طرف ایرانی نشان می دهد که به دلایل متعدد علمی، نمی توان بیش از 14 متر پایین تر رفت و اینگونه است که خاکبرداری آغاز می شود. تیم مهندسی آغاز به کار می کند و بیل مکانیکی ها و مهندسان طرح در منطقه مورد نظر مستقر می شوند.

رسیدن به زمین محل درگیری

در هر منطقه ای از کره زمین، لایه های متعددی از خاک و گل و فرسایش و رسوب وجود دارند که طی سال ها روی یکدیگر انباشته شده اند. محل مورد نظر هم از این قاعده مستثنا نیست. هشت متر اولیه ای که خاک برداری می شود، لایه ها و رسوب هایی بوده که طی سال ها بعد از حادثه عاشورا روی سطح زمین قرار گرفته اند. این به آن معناست که سطح واقعی زمینی که روی آن نبرد عاشورا اتفاق افتاده در ارتفاع 8- است. به عبارت دیگر، تیم مهندسی بعد از هشت متر گود برداری و خاک برداری به منطقه ای می رسد که همان زمینی بوده که در روز عاشورای سال 61 هجری(قمری) محل نبرد و درگیری طرفین قرار گرفته.

بیش از 8 متر ممنوع

سطح واقعی قبرها و مزار شهدای کربلا هم در همین عمق است. دقیقا به همین دلیل بود که بعدها وقتی موضوع افزایش ارتفاع گنبد سیدالشهدا(ع) پیش آمد و نیاز به تقویت و مقاوم سازی ستون های اطراف مضجع شریف امام حسین(ع) بود، خط قرمز خاک برداری در اطراف مزار امام(ع) هم هشت متر تعیین شد و تیم مهندسی اجازه نداشت از این عمق پایین تر برود. پایین تر از این عمق، مزار شهدا کربلا بود که پیکرهای شریف آنها در دل زمین به ودیعه گذاشته شده است.

فسفات های واقعیت

شایعات مبنی بر پیدا شدن اشیا و لوازمی از نبرد عاشورا هم در این عمق مطرح شده است. نکته مهم آن که تیم مهندسی و خاک برداری در این مرحله، اشیا و لوازم فلزی نیافته اند به آن معنا که سالم یا نیمه سالم باشد. اصولا فلز در چنین بازه ای از زمان سالم باقی نمی ماند و تجزیه و فسفات می شود. آنچه یافت شده آثار و نشانه های رگه های فسفات و اکسید است. رگه هایی که به احتمال زیاد بقایای سلاح و ابزارهای فلزی بوده که در 1335 سال قبل (شمسی) در نبرد روز عاشورا مورد استفاده طرفین قرار گرفته است از شمشیر گرفته تا نیزه و سپر و امثالهم. مشخصا رگه صاف فسفات کشف شده که احتمالا مربوط به نیزه یا سلاحی شبیه به آن است. از دیگر رگه های کشف شده، سطح دایره شکلی از اکسید بود که به احتمال زیاد مربوط به ابزاری مانند سپر مبارزان و جنگاوران بوده. ذکر این مطلب خالی از لطف نیست که علاوه بر رگه های فسفات و اکسید، بعضا ظروف سفالی و کوزه هایی هم کشف شده که مشخص نیست از بقایای عاشورای سال 61 هجری باشد.

عجایب یک گنبد

از دیگر بخش هایی که در طرح توسعه و بهسازی حرم سیدالشهدا(ع) مورد توجه قرار گرفت، گنبد اصلی حرم بود. سابقه گنبد فعلی به صد و اندی سال قبل باز می گردد. یک گنبد خشتی هزار تنی که روی پایه های اصلی ساختمان اطراف ضریح قرار گرفته. معماران در آن زمان برای مقاوم ساختن بنا در برابر لرزش و زلزله، فضای بین گنبد و پایه ها را توسط چوب های ساج مهار کرده بودند. استفاده از چوب باعث می شد در زمان زلزله یا هر ارتعاش دیگری، لرزش از گنبد به پایه ها و از پایه ها به گنبد منتقل نشود. بعد از مطرح شدن افزایش ارتفاع گنبد، نیاز بود که این پایه ها تقویت شوند و همین باعث شد تیم مهندسی، به دنبال تزریق بتون بین گنبد و پایه ها باشد. در این مرحله هم اتفاق عجیب دیگری افتاد. تمام چوب هایی که بیش از یک قرن قبل برای گرفتن ارتعاش بنا بین فضای گنبد و پایه ها قرار گرفته بودند، موریانه زده و تهی و تبدیل به پودر شده بودند. وزن گنبد خشتی هزار تنی در این مدت توسط همین خاک چوب های موریانه زده سست و تهی تحمل می شده. این که چرا این سازه هزار تنی در این مدت سقوط نکرده هم سوال جالبی است که هنوز کسی پاسخی برای آن ندارد. خاک چوب های موریانه زده خالی و فضا توسط کلاف های فلزی پر شده و در ادامه هم بتون به آن تزریق می ‍ شود تا مقدمات استقرار گنبد جدید روی این پایه ها فراهم شود. گنبد بتونی جدید تا چند ماه آینده روی بنای فعلی قرار خواهد گرفت.