مزایای عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای

به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی ساعد نیوز به نقل از مهر، ایران از سال های دور همواره به دنبال عضویت کامل در پیمان شانگهای بوده است؛ با این وجود، اعضای این سازمان تحت تأثیر تحریم های اقتصادی، موافق عضویت کامل ایران نبودند و حتی در سال ۲۰۱۵، چین علت مخالف را تحریم های شورای امنیت سازمان ملل عنوان کرده بود.

گفتنی است، سازمان همکاری های شانگهای یک نهاد همکاری میان دولتی است که باهدف همکاری چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی، از سوی رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان در سال ۱۹۹۶ تشکیل شد.

با این وجود، در سال های اخیر به دلیل بالا گرفتن تنش های روسیه و چین با ایالات متحده، فضای مساعدی جهت عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای فراهم شد؛ در واقع چین و روسیه در سال های اخیر به دلیل تنش با آمریکا تحت برخی از تحریم های این کشور و اتحادیه اروپا قرار گرفته اند و همین امر فرصت مناسبی را برای ایران ایجاد کرد تا عضویت کامل ایران در این سازمان که یک سوم از اقتصاد دنیا را شامل می شود، تحقق یابد.

مزایای عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای

بدون شک، عضویت ایران در این پیمان سبب می شود که روابط دوجانبه کشور با تک تک اعضا بهبود یابد و ایران از ظرفیت های اقتصادی جدید بهره مند شود؛ از سوی دیگر به دلیل عدم عضویت غربی ها در این سازمان، ظرفیت های قابل توجهی برای ایران ایجاد خواهد شد و کشور قادر خواهد بود بدون امتیازدهی به غرب، در مسیر خنثی سازی شرایط تحریمی قدم بردارد.

همچنین ایران قادر خواهد بود از ظرفیت کشورهای چین و روسیه در پرونده هسته ای یا قطعنامه شورای امنیت بهره ببرد، درعین حال بستر مناسبی جهت نهایی شدن قرارداد ۲۵ سال با چین و قرارداد بلندمدت با روسیه فراهم خواهد شد.

به طورکلی «امکان تجارت مستقیم و پایدار با کشورهای عضو»، «ایجاد اعتماد همه اعضا جهت تعامل همه جانبه»، «تقویت اثرگذاری در بازار بین المللی نفت و گاز»، «کاهش هزینه حمل ونقل در صادرات و واردات»، «سرعت بخشیدن به روند حذف دلار از معاملات»، «مشارکت سازنده در حل وفصل مناقشات منطقه ای»، «افزایش همکاری در زمینه های مختلف از قبیل انرژی و تورسیم» و «برقراری امکان مشارکت گسترده در ساختارهای سیاسی نظامی و امنیتی»، از مهم ترین مزایای عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای به شمار می رود.

واکنش های جهانی نسبت به عضویت ایران در شانگهای

عضویت ایران در پیمان شانگهای در برهه زمانی رخ داد که نشست مجمع عمومی سازمان ملل در پیش بوده و از سوی دیگر احیای توافق هسته ای میان ایران، کشورهای اروپایی و آمریکا در هاله ای از ابهام قرار دارد.

شورای روابط خارجی اروپا، عضویت ایران در پیمان شانگهای را راهی برای بیمه شدن جمهوری اسلامی از تحریم های دانست، بر این اساس ایران قادر است با کمک چین و روسیه، وضع تحریم های جدید سازمان ملل ناکام سازد.

علاوه بر این تریتا پارسی، مدیر اندیشکده Quincy، عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای را کلید خروج از انزوا و آغاز راه ورود به اقتصادی جهانی عنوان کرد.

واکنش های داخلی به عضویت ایران در پیمان شانگهای

خبر تغییر عضویت ایران از ناظر به رسمی در پیمان شانگهای واکنش های مثبت و منفی فراوانی به دنبال داشت، هرچند این خبر، تحت تأثیر راهپیمایی شکوهمند اربعین و برخی حواشی دیگر، بازخورد فراوانی نداشت؛ با این وجود بررسی واکنش های کاربران در فضای مجازی، خالی از تأمل نیست.

محمد مهاجری در توییتی نسبت به اخبار منتشر شده مبنی بر عضویت ایران در پیمان شانگهای واکنش نشان داد و نوشت: «سازمان شانگهای اگر قرار بود فایده ای داشته باشد دو سوم اعضایش برای اقتصاد روزمره شان، لنگ نبودند… ذوق زدگی دولت رئیسی برای پیوستن به این سازمان تشریفاتی، یعنی الکی خوش بودن به اینکه دیپلماسی مان سقف آسمان را شکافته!».

این در حالی است که بخش قابل توجهی از کاربران فضای مجازی از اظهارنظر این فعال رسانه ای، ابراز تعجب کردند چراکه اولاً عضویت در سازمان شانگهای در دولت های گذشته نیز پیگیری می شد کمااینکه بهانه هایی همچون رفع تحریم های آمریکا و تعامل با سازمان بین الدولی FATF از سوی دولتمردان برای عدم عضویت ایران در سازمان شانگهای مطرح شده بود. حال چرا باید دستیابی به چنین موفقیتی در دولت سیزدهم که می تواند زمینه دستاوردهای اقتصادی را فراهم کند بایستی به واسطه دلایل کاملاً سیاسی، مورد مغالطه های اینچنینی قرار گیرد؟!

پیمان مولوی، دبیر انجمن اقتصاددانان ایران نیز نوشت: «پیمان شانگهای بله مهم است و لازم نیست کسی به آن اذعان کند، اما سوال این است. ایران چه طرفی از آن خواهد بست؟ آیا می تواند داده ستانده را متوازن کند؟ تجربه فرصت سوزی های قبلی در بخش نفت، گاز و … ما را مأیوس می کند؛ چون در تمام کشورهای عضو این پیمان اقتصاد، اولویت اصلی است.»

بررسی شبهات عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای

داده های گمرک ایران حکایت از این دارد که تا پایان مردادماه سال جاری، مجموع صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای عضو شانگهای بیش از ۹ میلیارد بوده که نسب به مدت مشابه سال ۱۴۰۰ حدود ۸۰۰ میلیون رشد داشته است.

نکته جالب توجه این بوده که میزان صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در پنج ماهه نخست سال ۱۳۹۷ و پیش از خروج آمریکا از برجام، ۷.۸ میلیارد دلار بوده؛ اما تحت تأثیر تحریم و ضعف در دیپلماسی اقتصادی شاهد کاهش صادرات غیرنفتی به این کشورها بوده ایم.

به گونه ای که تا پایان مردادماه سال ۱۳۹۸ فقط ۴ میلیارد و ۷۶۴ میلیون دلار و در پنج ماه نخست سال ۱۳۹۹ نیز فقط ۳ میلیارد و ۸۵۴ میلیون دلار صادرات غیرنفتی به کشورهای عضو پیمان شانگهای، کالا ارسال شده بود.

اما این نرخ در سال ۱۴۰۰ افزایش یافت به بیان دیگر تیم اقتصادی دولت سیزدهم اثبات کرد که با بهره گیری از ظرفیت های بین المللی، بخشی از مشکلات اقتصادی قابل حل است و تکیه به برجام تنها راه خروج از مشکلات اقتصادی نخواهد بود.

علاوه بر این، بررسی سهم ایران از تجارت خارجی هریک از کشورهای عضو نشان می دهد، ظرفیت تجاری قابل توجهی برای کشور وجود دارد که، عضویت دائم ایران می تواند شرایط تجارت و حضور ایران در بازارهای کشورهای عضو را تا حدودی تسهیل نماید.

نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این بوده که شبه عضویت هرساله ایران در پیمان شانگهای از اساس اشتباه بوده و درگذشته سندی مبنی بر عضویت دائم ایران به امضا نرسیده بود.

از سوی دیگر داده های صادراتی و وارداتی ایران به خوبی نمایانگر آن است که در صورت عضویت دائم کشور، ایران به دلیل قرارگیری در نقطه خاص (شاهراه حیاتی) به دروازه عبور و مرور این کشورها تبدیل خواهد شد و این امر شرایط خوبی را برای کشور فراهم خواهد کرد.

البته نباید به عضویت ایران در پیمان شانگهای دید عجیبی و انتظار خارق العاده ای از آن داشت، به بیان دقیق تر، این سازمان با وجود اینکه یک سوم از اقتصاد دنیا را شامل می شود؛ اما تا حدودی تحت تأثیر مشکلاتی از قبیل درگیری های مرزی میان برخی از کشورها، تنش های اقتصادی جهت کسب سود بیشتر و … است؛ با تمام این اوصاف، عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای را می توان آغاز راه حضور ایران در بازارهای جهانی دانست و در صورت حصول توافق هسته ای و توجه به اقتصاد دانش بنیان دستیابی به رشد اقتصادی بیش از ۸ درصدی نیز دور از انتظار نیست.

البته در سال ۲۰۱۶ دو کشور هند و پاکستان به عضویت دائم این سازمان درآمدند و ایران، افغانستان، بلاروس و مغولستان به عنوان اعضای ناظر شناخته می شوند، البته از این پس، ایران نیز به عنوان یکی از اعضای دائم پیمان شانگهای، همکارهای اقتصادی، فرهنگی و امنیتی خود را با دیگر کشورها توسعه خواهد داد.

در انتها باید گفت هرچند عضویت صرف ایران در پیمان شانگهای نتایج شگرفتی برای کشور نخواهد داشت اما تداوم این مسیر و انعقاد توافق نامه های دوجانبه در حوزه های مختلف با تک تک کشورهای عضو، اتفاقات مثبتی را در عرصه اقتصاد ایران رقم خواهد زد.

بیایید بانک بزنیم؛ پیشنهاد ایران به سازمان همکاری شانگهای