پوتین تلاش می کند تا ترکیه را به عنوان هاب انرژی منطقه و دنیا معرفی کند، تا کشورهای اروپایی ناچار شوند، با قیمت هایی که به هر حال پوتین تحت عنوان بورس گاز و بورس انرژی تعیین می کند، خریداری کنند!
ساعدنیوز: تحرک ترکیه و آذربایجان در حوزه انرژی در ماه های اخیر بسیار بیش از گذشته شده است و برگزاری جلسات متعدد منطقه ای و بین المللی سران این دو کشور با محوریت انرژی افزایش یافته است. چه مسائلی به عقیده حضرتعالی چه مسائلی باعث شده است که سطح بازیگری ترکیه و آذربایجان حداقل در عرصه دیپلماسی انرژی ارتقاء یابد؟
علی حیدری: طی دو سال گذشته، و بعد از جنگ قره باغ، روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی ترکیه و آذربایجان، بسیار عمق پیدا کرده است. همه تلاش ترکیه مبنی بر تحقق این شعار "یک ملت، دو دولت" از طرف آنکارا در حال عملیاتی شدن است. بنابراین، ترکیه در تلاش است تا این شعار را محقق کند و تأثیرگذاری خودش در منطقه را از طریقِ اتحاد با آذربایجان پیش ببرد.
آنکارا تلاش می کند تا از این طریق بر قفقاز مسلط شود، و در مرحله بعد، ارتباط بهتر، سریعتر با کشورهای آسیای میانه از طریق آذربایجان برقرار کند. به همین دلیل، در دو سال گذشته، رابطه ترکیه با آذربایجان به نحو چشمگیری توسعه پیدا کرده است.
اما این که چرا روابط انرژیک دو کشور، طی ماه های گذشته گسترش پیدا کرده، می توانیم به تحولاتی اشاره کنیم که در منطقه رخ داده است؛ از جمله جنگ روسیه و اوکراین که باعث شده، مسکو، تمرکزش در منطقه کاهش پیدا کند، و طرف های منطقه ای و کشورهای منطقه، از این کاهش تمرکز برای پیشبرد اهداف خودشان، به خصوص در حوزه انرژی و گاز استفاده کنند.
ما طی ماه های گذشته، علاوه بر آذربایجان، تحرک کشورهای دیگر، مثل ترکمنستان، را شاهد هستیم. گذشته از این، می توانیم بگوئیم که آقای پوتین در این اثناء تلاش می کند تا ترکیه را به عنوان هاب انرژی منطقه و دنیا معرفی کند، تا کشورهای اروپایی ناچار شوند، با قیمت هایی که به هر حال پوتین تحت عنوان بورس گاز و بورس انرژی تعیین می کند، خریداری کنند! پوتین مسئولیتی هم در قبال این نخواهد داشت، و خواهد گفت، که این قیمت ها در ترکیه تعیین می شود. از طرف دیگر، امتیاز بسیار خوبی به اردوغان داده شده، تا در محور روسیه قرار بگیرد.
مجموعه این عوامل باعث شده که تحرکات ترکیه در زمینه انرژی و گاز در منطقه افزایش پیدا کند. اولین گام این تحرکات، با هم پیمان منطقه ای اش یعنی آذربایجان در حال برداشته شدن است. آذربایجان هم انگیزه بسیار زیادی برای این موضوع دارد، چون علاوه بر ابعاد مالی قضیه، که عایدات زیادی را نصیب این کشور خواهد کرد، در بُعد سیاسی هم، باعث افزایش وزنه سیاسی باکو در حوزه انرژی و در اروپا خواهد شد.
این امر باعث می شود که سطح بازیگری ترکیه و اردوغان در اروپا هم افزایش پیدا کند.
اگر قرار باشد که فشاری بر ایران وارد شود، در حوزه تعیین قیمت گاز برای قراردادهای بلندمدت در آینده خواهد بود.
ساعدنیوز: نشست سران سه کشور ترکیه، آذربایجان و ترکمنستان در شهر آوازه با محوریت موضوع انرژی چه اهداف راهبردی ای در حوزه انرژی را دنبال می کند و آیا این نشست اهداف دیگری نیز در موضوعات دیگر دارد؟
علی حیدری: هدف از این نشست، به دست گرفتن بخش عظیمی از نیازهای انرژیک اروپا از طرف این کشورها است، یعنی مجموعه کشورهای آذربایجان، ترکمنستان و احتمالاً در گام های بعدی، ازبکستان و دیگر کشورهای آسیای میانه. ترکیه تلاش می کند تا از طریق این کشورها بتواند علاوه بر این که، مرکز تبادل جهانی گاز بشود، و نیز تأمین نیازهای گازی و تنوع بخشیدن به سبد خرید گازی خودش، تأمین نیازهای گازی اروپا را هم در دست داشته باشد. این امر باعث می شود که سطح بازیگری ترکیه و اردوغان در اروپا هم افزایش پیدا کند.
همان طور که در پاسخ به سؤال قبلی هم عرض کردم، این کشورها، یعنی آذربایجان، ترکمنستان و بخشی از کشورهای آسیای میانه، هم تمایل دارند تا در این بازی نقش آفرینی کنند. زیرا، علاوه بر عایدات مالی، باعث می شود که وضعیت جدیدی در حوزه سیاسی و بین المللی را تجربه کنند، و از وابستگی تام به روسیه تا حدودی فاصله بگیرند، و در وضعیت جدید اروپا هم نقش آفرین باشند.
ساعدنیوز: با توجه به اهمیت همکاری های ایران و ترکمنستان در حوزه سوآپ گازی و نیز واردات ایران از ترکمنستان در پی افت فشار در استان های شمالی و ضرورت تداوم این همکاری، آیا این احتمال وجود دارد که ترکیه و آذربایجان برای تحت فشار قرار دادن ایران جهت تن دادن به اجرای طرح کوریدور زنگزور در روند همکاری های ترکمنستان و ایران در حوزه انرژی اختلال ایجاد کنند؟
علی حیدری: تصور من این است که اگر قرار بر این است که ایران در این حوزه تحت فشار قرار گیرد، برای قرارداد جدید گازی با ترکیه تحت فشار قرار خواهد گرفت. یعنی ترکیه از این موضوع به عنوان برگی برای چانه زنی با ایران برای کاهش قیمت پیشنهادی گاز استفاده کند و در مذاکرات گازی، دست بالا را داشته باشد. مذاکرات گازی ای که از مدتی پیش آغاز شده، و طی 3 سال آینده یعنی تا 2025 باید نهایی شود. ترکیه تلاش می کند تا سبد دریافت گازی خودش را متنوع کند، تا بتواند با همه طرفین، چانه زنی را داشته باشد و از بهترین قیمت گازی برای خودش بهره مند گردد. چون سالانه بیش از 50 میلیارد دلار بابت واردات گاز و انرژی از سوی ترکیه هزینه می شود!
بنابراین، هر چقدر دست آنکارا در حوزه انتخاب کشورها و تعیین قیمت ها بازتر باشد، می تواند در این موضوع، یعنی پرداختِ گازبها صرفه جویی کند و در رشد اقتصادی بیشتری داشته باشد. همین طور، می تواند برای خرید گاز ایران و انتقال آن به اروپا چانه زنی داشته باشد؛ که به نوعی، این کشوری که هیچ منبع گازی را ندارد، تبدیل به هاب انرژی منطقه و دنیا کرده؛ و به نوعی، از یک کشور ترانزیتی به یک کشور تأثیرگذار در قیمت انرژی تبدیل خواهد کرد. در کنار این مسائل، ترکیه می تواند نیازهای خودش به انرژی را نیز تأمین کند. پس اگر قرار باشد که فشاری بر ایران وارد شود، در حوزه تعیین قیمت گاز برای قراردادهای بلندمدت در آینده خواهد بود.
به نظر نمی رسد که روابط ترکمنستان، آذربایجان و ترکیه، اختلالی در همکاری های گازی ایران و ترکمنستان ایجاد کند. اما در این خصوص، ما هم باید هشیار باشیم و فعالیت ها و اقدامات منطقه ای خودمان در حوزه گازی را باید افزایش دهیم. از جمله این که تلاش بیشتری داشته باشیم، تا کشورهای دیگر، انتقال گاز خودشان به اروپا را از طریق ایران داشته باشند. این کار کمک خواهد کرد تا در آینده در حوزه ترانزیت انرژی دچار انزوای راهبردی نشویم.
اردوغان برای نبرد با یونان مهیا شده است؟
*** این مصاحبه توسط سمیرا شمس عضو تحریریه ساعدنیوز تهیه شده است.
