نحوه اقدام قانونی برای خسارت تاخیر یا عدم انجام تعهد

خسارت تاخیر یا عدم انجام تعهد

در کلیه قرارداد های رایج بین مردم ، تعهداتی برای هر یک از طرفین مقرر می گردد که بایستی در فرجه زمانی مشخصی به انجام برسانند و در صورت تخلف از انجام این تعهدات معمولا در قرارداد رقم مشخصی را به عنوان خسارت تاخیر در انجام این تعهدات قرار می دهند که متعهد له می تواند علاوه بر انجام اصل تعهد خسارت مذکور را نیز مطالبه نماید .

این خسارت قراردادی گاها به صورت خسارت روزانه بوده و به ازای هر روز تاخیر در انجام تعهد، به میزان این خسارت افزوده می گردد. در فرضی که در قرارداد میزان مبلغ مشخصی برای خسارت تاخیر در انجام تعهد مشخص نشده باشد دریافت این خسارت چالش بزرگی است که دریافت آن به اثبات موارد متعددی بستگی دارد از آن جمله اثبات ورود خسارت به متعهد له است یعنی خواهان باید اثبات نماید که در نتیجه تاخیر متعهد در انجام تعهد به وی خسارت وارد شده است و تعیین میزان آن معمولا از طریق کارشناس رسمی دادگستری می باشد .

نکته دیگر اثبات رابطه سببیت بین عدم انجام تعهد و ورود ضرر به متعهد له است و معمولا احراز این موارد امری تخصصی و فنی است و نیاز به کار کارشناسی دارد، در اکثر موارد متعهد برای گریز از پرداخت این خسارت و در دفاع مقابل طرح این دعوای حقوقی به اثبات عوامل فورس ماژور متوسل می گردد به عبارت دیگر متعهد برای اینکه محکوم به پرداخت این خسارت نگردد باید ثابت کند که عدم انجام تعهد یا تاخیر در انجام تعهد ناشی از عواملی است که خارج از حیطه اقتدار اوست و مربوط به عوامل خارجی است که قادر به رفع آن نبوده است و در این فرض متعهد به جبران خسارت محکوم نمی گردد لذا این دعوای حقوقی هم از طرف خواهان ( متعهد له ) و هم از طرف خوانده ( متعهد ) دارای پیچیدگی های فنی و تخصصی است که مسائل متعدد و مختلفی در آن موثر است و اثبات و احراز آن برای دادگاه نیازمند یک وکیل دادگستری متخصص در دعاوی ملکی است و حتی بیان جزئیات آن در این مرقومه نمی گنجد و بهتر است افرادی که قصد طرح چنین دعوایی دارند و یا دعوایی با این عنوان علیه وی طرح گردیده است با یک وکیل دادگستری متخصص مشاوره نمایند.

شرایط مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

برای مطالبه این خسارت می بایست دارای شرایطی بود تا دادگاه اجازه مطالبه این نوع خسارت را بدهد. شرایط مطالبه خسارت ناشی از تاخیر در انجام تعهد به شرح زیر می باشند:

• گذشتن زمان انجام تعهد

اغلب در قراردادها زمانی که باید تعهد انجام شود ، تعیین می شود و دو طرف قرارداد باید در زمان مشخص شده تعهد خود را انجام دهند . زمان تعیین شده می تواند یک روز خاص و یا یک مهلت مشخص باشد . مثلا فروشنده متعهد می شود در روز سوم اردیبهشت 99 کالا را به خریدار تحویل دهد و یا اینکه مثلا خریدار و فروشنده توافق می کنند که فروشنده ظرف مدت 3 ماه مهلت دارد تا کالا را به خریدار تحویل دهد .

با توجه به این مسئله، می توان گفت اولین شرطی که برای مطالبه خسارت لازم است این است که طرف قرارداد تعهدش را در مدت مشخص شده انجام ندهد. زیرا بعد از پایان یافتن مدت قرارداد، طلبکار می تواند بدون اینکه نیاز به اثبات داشته باشد، خسارت عدم انجام تعهد را مطالبه کند.

• خودداری مدیون از انجام تعهد

فردی که از او خسارت عد م انجام تعهد مطالبه می گردد می بایست از روی عمد تعهدش را به انجام نرسانیده باشد و زمان ایفای تعهد نیز سپری و انجام تعهد نافرجام مانده باشد.

برای مثال ممکن است فردی تصادف کند و تصادف او باعث شود که در انجام تعهدش ناتوان باشد که در این صورت او ملزم به پرداخت خسارت نخواهد بود. اما اگر شخص بدون هیچ دلیل منطقی و قانونی از انجام تعهد خود سر باز زند باید خسارت را به طرف مقابلش بپردازد.

• وجود ضرر و رابطه سببیت

یکی از شرایط مطالبه خسارت عد م انجام تعهد وجود ضرر می باشد. چنانچه عد م انجام تعهد و یا دیر انجام دادن آن باعث ضرر و زیانی به طرف مقابل شود او می تواند خسارت دریافت کند.

برای مثال اگر فردی در قرارداد ذکر کند که در تاریخ…. مقداری میوه به سردخانه منتقل شود و این کار را به عهده طرف مقابلش در قرارداد بگذارد، در صورتی که طرف مقابل میوه ها را به سرد خانه منتقل نکند و میوه ها خراب شود می بایست خسارت را بپردازد زیرا صاحب میوه ها زیان دیده است.

شخصی که زیان دیده است باید بتواند به دادگاه ثابت نماید که ضرری که به او تحمیل شده نتیجه عد م انجام تعهد فرد مقابلش است تا دادگاه خسارت او را وصول نماید.

رابطه سببیت یعنی ربط داشتن ورود ضرر به فعل یا ترک فعل شخص متعهد. مثلا اگر میوه های مذکور بر اثر سیل از بین برود کسی ضامن نیست ولی اگر شخص متعهد کوتاهی کرده باشد و میوه ها تلف شود او مسئول است.

نحوه مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

برای مطالبه خسارت ناشی از عد م انجام تعهد فرد می بایست به دادگاه مراجعه نماید و دادخواستی را مبنی بر مطالبه خسارت ارائه نماید. او می بایست در دادگاه ثابت کند که به او زیان وارد شده است و فرد از روی عمد تعهدش را انجام نداده است. در صورتی که فرد بتواند این دو مورد را نزد دادگاه اثبات نماید دادگاه نیز شخصی که تعهدش را انجام نداده ملزم به پرداخت خسارت می کند.

نکات مهم خسارت قراردادی

1. اگر طرفین در قرارداد میزان خسارت قراردادی یا همان وجه التزام را مشخص کرده باشند دادگاه نمی تواند به مبلغ بیشتر یا کمتر رای دهد.
2. اگر طرفین در قرارداد مبلغ خسارت را مشخص نکرده باشد دادگاه رسیدگی کننده در صورت ورود خسارت با جلب نظر کارشناس مبلغ خسارت را تعیین می نماید. فرق این مورد با بند قبل این است که در اینجا حقی باید وارد شده باشد تا محکمه حکم به پرداخت آن دهد و صرف تخلف کافی نیست اما در بند قبل به صرف تخلف و در هر حال طرف محکم به پرداخت خسارت قراردادی میشود.
3. در سیستم حقوقی ایران خسارت ناشی از عدم النفع یا خسارت غیر مستقیم قابل مطالبه است.
4. در سیستم حقوقی ایران خسارت از خسارت قابل مطالبه نیست یعنی اگر شما مستحق دریافت خسارت تاخیر تادیه شده باشید خسارت تاخیر در پرداخت خسارت تاخیر تادیه (خسارت دیرکرد) قابل مطالبه نیست.
5. اصولا و به نظر بسیاری از حقوقدانان طرف متخلف نمی توان مطالبه خسارت نماید. یعنی اگر شما خود در انجام تعهدات قراردادی تان تعلل و کوتاهی نموده اید نمی توانید بابت تاخیر یا عدم انجام تعهد از طرف مقابل مطالبه خسارت نمائید.

تعلیق قرارداد چه شرایطی دارد؟

مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی در این مورد گفته: درخصوص مطالبه خسارت وارده، خواهان باید این جهت را ثابت نماید که زیان وارده بلاواسطه ناشی از عدم انجام تعهد یا تأخیر آن و یا عدم تسلیم خواسته بوده است در غیراین صورت دادگاه دعوای مطالبه خسارت را رد خواهد کرد.

بنابراین برای جبران خسارت عدم انجام تعهد شرایط زیر ضروری است:

• مدت معین برای انجام تعهد تمام شده باشد.
• ضرری از تأخیر متوجه متعهد له شده باشد.
• عدم انجام تعهد مربوط به خود متعهد باشد و ناشی از علت خارجی نباشد.
• جبران خسارت به موجب قرارداد یا عرف یا قانون لازم باشد.

تعهدات طرفین در عقود معاوضی مانند خرید و فروش، در مقابل هم قرار داشته و تعهدات طرفین همسنگ است و صرفاً با ایفاء تعهد از سوی یک طرف و تخلف طرف دیگر، ایفاء کننده تعهد، امکان استفاده از خسارت قراردادی و وجه التزام را خواهد داشت.

وجه التزام قراردادی

وجه التزام یک نوع ضمانت اجرای انجام تعهد برای طرفین است. غالباً به شکل مبلغی ست که در صورت عمل نکردن یکی از طرفین به تعهدش، ملزم به پرداخت آن به طرف مقابل است. وجه التزام در زمان تنظیم قرارداد به عنوان جریمه تاخیر در انجام تعهد یا انجام ندادن تعهدات نوشته می شود.

مثلاً: در قولنامه های خرید و فروش، طرفین توافق می کنند در صورتی که یکی از آن ها در زمان مشخص در دفترخانه جهت انتقال حضور پیدا نکنند مبلغ مورد توافق را بابت عدم حضور به دیگری پرداخت کند. دادگاه به حکم احترام به اراده طرفین در صورت وجود وجه التزام در قرارداد، به همان مبلغ حکم می کند.

فرق وجه التزام و جبران خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

وجه التزام مبلغ مقطوع و مشخصی است که در صورت عمل نکردن به تعهد باید پرداخت شود. ولی اگر چنین چیزی در قرارداد ذکر نشده باشد، برای جبران، میزانی که دادگاه معین می کند اخذ خواهد شد.

الزام به تنظیم سند رسمی

از مسایل حقوقی شایع، که به دنبال معامله (خرید و فروش) ملک، خریداران را با مشکل مواجه می کند، خودداری فروشنده ملک از حضور در دفتر خانه و تنظیم سند رسمی انتقال است.

بخصوص با موج های افزایش قیمت ملک، این مشکلات بیشتر می شود. در حالی که عموماً فروشنده مقدار زیادی از قیمت معامله را دریافت نموده است؛ به دلایلی مثل ادعای بالا رفتن ارزش ملک و یا عدم توانایی بر پرداخت بدهی بانک از انتقال سند خودداری می کند.

خریدار می تواند از دادگاه تقاضای الزام به تنظیم سند رسمی کند؛ و البته اگر ملک، در رهن بانک باشد، همزمان تقاضای فک رهن نیز بدهد. اگر فروشنده همچنان از انتقال، سرباز زند، نماینده دادگاه سند انتقال را در دفتر اسناد رسمی به نام خریدار امضا می کند.

نمونه دادخواست مطالبه خسارت قراردادی

خواهان: .......... فرزند: ............. سن:......... شغل:آزاد به نشانی: تهران .....

خوانده: ............ فرزند:....... سن : ........... شغل: آزاد به نشانی: تهران.........

وکیل یا نماینده قانونی: مسعود محمدی وکیل پایه یک دادگستری نشانی : تهران ، میدان فاطمی - میدان گلها - بلوار گلها

خواسته موضوع و بهای آن: مطالبه وجه التزام و خسارت تاخیر در انجام تعهد مذکور در ماده 6 قرارداد مورخ 86 علی الحساب مقوم به ...............میلیون ریال

دلایل و منضمات داخواست (مدارک):

1- قرارداد فی مابین

2- وکالتنامه دادگستری

3- پروانه ساختمان

ریاست محترم دادگاه

شرح دادخواست

با سلام و تقدیم احترام

به استحضار عالی می رساند موکل و خوانده محترم به موجب قرارداد پیوست در مورد ساخت و تجمیع دو پلاک ثبتی با یکدیگر توافق نموده اند طبق ماده 5 قرارداد مورد اشاره دوره ساخت نهایتا 12 ماه می باشد که شروع آن نیز از تاریخ اخذ جواز ساخت و تخلیه ملک توسط مالک وتحویل آن به سازنده نموده و همچنین خوانده محترم (سازنده) در تاریخ 87 مجوز ساخت را از مرجع مربوطه اخذ نموده اند با عنایت به مراتب فوق صدور دستور آن مقام مبنی بر پرداخت وجه التزام و خسارت تاخیر در انجام قرارداد وفق بند 2 از قسمت ب ماده 6 قرارداد فی مابین از زمان وقوع تخلف تا زمان تحویل ملک مورد استدعاست بدوا صدور قرار تامین خواسته مورد استدعا است.

نمونه لایحه پرونده مطالبه خسارت قراردادی

ریاست محترم شعبه ... دادگاه عمومی

با سلام و تقدیم احترام

در خصوص پرونده کلاسه .......و بایگانی............. با عنایت به جلسه رسیدگی مورخ 1391 ساعت 11 و نیز لایحه تقدیمی خوانده به عرض آن مقام می رسانم .

1- خوانده محترم در بند 1 لایحه خود چنین استدلال نموده اند که چون با مخالفت شهرداری دستور نقشه شماره.......... مورخ 1386 پذیرفته نشده و متعاقبا دستور نقشه موضوع پروانه ساختمان شماره ............. مورخ 1387 صادر شده است و پروانه ساختمان اخیر ملاک عمل و توافق قرار گرفته است نتیجتا مطابق ماده 293 قانون مدنی موضوع تعهد تبدیل به تعهد دیگری شده است در پاسخ به این استدلال باید گفت موضوع قرارداد فی مابین موکل و خوانده محترم مشارکت در احداث بنا و اعیان در عرصه به پلاک ........ می باشد و نه چیز دیگرآیا به نظر آن مقام،در تعهد خوانده تبدیلی صورت گرفته که مورد مشمول ماده 293 قانون مدنی گردد. گذشته از این، شرط وجه التزام، وثیقه یا رهن نیست که در دایره شمول این ماده قرار یرد بلکه ضمانت اجرای تخلف از انجام تعهد است.

2- در پاسخ به بند 3 لایحه خوانده محترم هم باید گفت، در اجرای بند ب ماده 6 قرارداد فی مابین موکل جهت تنظیم وکالتنامه خطاب به خوانده (آقای ..........)اعلام آمادگی نموده اند که وکالتنامه با اختیارات لازم به نفع ............. به شماره...........مورخ 1388 تنظیم می گردد و در همان روز آقای ............به پسر خود آقای ............با همان اختیارات وکالت می دهد(وکالت نامه شماره ...... مورخ 1388) در نتیجه این اعطای وکالت به فرد دیگر توسط خود خوانده بوده و تخلف موکل محسوب نمی شود.

همچنین است اعطای وکالت به آقای ............... (داماد آقای ........)

3- خواسته موکل مطابق دادخواست تقدیمی عبارت از مطالبه وجه التزام مندرج در بند 2 قسمت ب ماده 6 قرارداد فی مابین با عنایت به ماده 5 قرارداد که مدت اجرا و تکمیل و تحویل بنای موضوع قرارداد را ظرف 12 ماه پس از اخذ جواز ساخت و تحویل ملک به سازنده از سوی موکل، قرارداد است. در مورد ملاک شروع مهلت 12 ماهه هم به نظر می رسد واقعه موخر(اخذ جواز ساخت یا تحویل ملک) ملاک شروع مهلت باشد. در این خصوص مدارک لازم در جلسه رسیدگی تحویل حضرتعالی گردید(اجاره نامه موکل که موید تخلیه ملک موضوع قرارداد است وتصویر پروانه ساختمان).

4- رای صادره توسط، شعبه 25 دادگاه عمومی در خصوص پرونده کلاسه ........... با خواسته اصلی الزام به تحویل و خواسته متقابل آقای............. تحت عنوان الزام به پرداخت وجه قرض الحسنه از قرار مبلغ چهل میلیون تومان توسط موکل، که تنها در خصوص این خواسته ها منجر به گزارش اصلاحی شده نیز ضمیمه پرونده می باشد و به اندازه کافی گویا ست واحتیاج به هیچ توضیح دیگری نیست.

5- متاسفانه حتی بعد از صدور دستور توسط شعبه 25 دادگاه عمومی در پرونده کلاسه فوق جناب آقای..........ملک را تحویل نداده و با صدور اجراییه و الزام دادگاه و حضور دادورز وتنظیم صورتجلسه مورخ 1391 نسبت به اجرای حکم تمکین ننموده اند و مبلغ 40 میلیون ریال موضوع تعهد موکل هم مطابق دستور دادگاه و البته با امتناع خوانده به صندوق دادگستری واریز و با دستور حضرتعالی و در مقام تامین خواسته موکل توقیف گردیده است.(پیوست شماره 3)

در پایان ضمن جلب نظر آن مقام به مدارک پیوست این لایحه و نیز دادخواست تقدیمی و یادآوری این مطلب که حدود 6 سال از شروع قرارداد گذشته و کمتر از دو ماه است که موضوع قرارداد اجرا شده و نیز تاکید بر این موضوع که پرگویی و تهافت وسخنان درشت و عاقل مابانه خوانده جز به هدف انحراف ذهن دادگاه محترم بنظر نمی رسد، از حضرتعالی تقاضای صدور حکم وجبران ضرر موکل وفق قرارداد فی مابین طرفین را دارم.

نمونه رأی دادگاه مطالبه خسارت قراردادی

بتاریخ : 93 کلاسه پرونده : ...... شماره دادنامه: ......

مرجع رسیدگی : شعبه....... دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی .......

خواهان: آقای ............با وکالت آقای مسعود محمدی وکیل پایه یک دادگستری و به نشانی: تهران ، میدان فاطمی - میدان گلها - بلوار گلها

خوانده: آقای ............... به نشانی: تهران خ امام خمینی

خواسته: خسارت تاخیر تادیه

گردشکار: خواهان دادخواستی به خواسته فوق به طرفیت خوانده بالا تقدیم داشته که پس از ارجاع به این شعبه و ثبت به کلاسه فوق و جری تشریفات قانونی در وقت فوق العاده مقرر دادگاه بتصدی امضاء کننده زیر تشکیل است با توجه به محتویات پرونده ختم رسیدگی را اعلام و بشرح زیر مبادرت بصدور رای مینماید.

متن رای دادگاه

در خصوص دعوی خواهان آقای ............. با وکالت آقایان مسعود محمدی وکیل پایه یک دادگستری به طرفیت ........... به خواسته مطالبه وجه التزام خسارت تاخیر تادیه در انجام تعهد مذکوردر ماده 6 قرارداد به تاریخ 86 و خسارت دادرسی نظر به اینکه به موجب قرارداد پیوست در مورد قرارداد ساخت و تجمیع دو پلاک ثبتی با یکدیگر توافق نموده اند که مطابق ماده 5 دوره ساخت 12 ماه و شروع آن نیز از تاریخ اخذ جواز و تخلیه و به موجب بند 2 قسمت ب ماده 16 از قرارداد خوانده دعوی متعهد گردیده در دوره ساخت 12 ماهه نسبت به ساخت موضوع قرارداد مشارکت اقدام نماید با توجه به اخذ مجوز ساخت در تاریخ 87 شروع دوره ساخت به تاریخ فوق و نیز قرارداد اجاره شماره ........ مورخه 86 که تاریخ تحویل ملک از سوی خواهان به خوانده اثبات می نماید و همچنین به موجب کلاسه 90/245 شعبه 25 دادگاه حقوقی تهران که منتهی به گزارش اصلاحی موضوع دادنامه شماره ....... مورخه 90 دلالت بر استحقاق خواهان به مطالبه وجه التزام موضوع قرارداد معنونه به شرح ستون خواسته را دارد اولا دادگاه به موجب پرونده استنادی و گزارش اصلاحی مارالذکر به موجب مطالب خارج نویس صورتجلسه مورخه 93 ضمیمه 19 پرونده اعلام گردید(هرچنددرمتن دادنامه نیامده) توضیح اینکه گزارش اصلاحی منافاتی با مطالبه خسارت از سوی آقای........ به طرفیت ..........نمی باشد. بنابراین موضوع از شمول گزارش اصلاحی و توافق حاصله خارج بوده و ثانیا به موجب پروانه ساخت شماره *** مورخه 87 مجوز ساخت در تاریخ فوق بوده بنابراین با توجه به بند 5 و بند 2 از قسمت ب ماده 6 قرارداد اعلامی می دارد در صورت اجرای توافق در موعد مقرر ب هشرح ماده 5 تکمیل نشود طرف دوم(خوانده دعوی) می بایست به ازای هر روز تاخیر در ایفای تعهد روزانه به مبلغ دو میلیون ریال خسارت و ضرر و زیان دیرکرد و تکمیل بنا به طرف مقابل بپردازد. با توجه به عدم اجرای تعهد از سوی خوانده، خواهان از تاریخ 1388 روزانه دو میلیون ریال تا زمان تحویل آپارتمان ها به موجب صورت جلسه 1391 به موجب پرونده استنادی مارالذکر مدیون می باشد با توجه به جمع مواعد روزانه......... روز در روز .......میلیون ریال مستندا به مواد 198 و 515و 519 از قانون آیین دادرسی مدنی حکم به محکومیت خوانده به پرداخت .....ریال تا زمان تحویل آپارتمانها به شرح صورت جلسه مزبور در حق خواهان صادر و اعلام می کردد خواهان مکلف است پس از قطعیت حکم و قبل از صدور اجرائیه نسبت به هزینه دادرسی مطابق تعرفه قانونی در حق دولت اقدام نماید رای صادره حضوری و ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در محاکم تجدیدنظر استان تهران است.

نمونه رای اصلاحی در پرونده خسارت قراردادی

بتاریخ : 1393 کلاسه پرونده : ......... شماره دادنامه : .............

مرجع رسیدگی : شعبه ...... دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی ........

خواهان: آقای ........ با وکالت آقای مسعود محمدی وکیل پایه یک دادگستری به نشانی: تهران ، میدان فاطمی - میدان گلها

خوانده: آقای ....... به نشانی: تهران خ امام خمینی ............

خواسته:

1- مطالبه طلب

2- تامین خواسته

گردشکار: به تاریخ 1393 در وقت فوق العاده شعبه.... به تصدی امضاء کننده ذیل دادگاه تشکیل است پرونده کلاسه فوق تحت نظر است نظر به وقوع اشتباه سهوی اعدادی دادگاه با بررسی اوراق و محتویات پرونده ختم رسیدگی را اعلام و به شرح ذیل مبادرت به صدور اصلاحی می نماید.

متن رای دادگاه :

در خصوص دادنامه شماره ....موضوع کلاسه............ صادره از این دادگاه نظر به وقوع اشتباهی سهوی بدین منظور که در دادنامه مزبور نام وکیل خواهان مسعود مهدی قید شده که نام صحیح آن مسعود محمدی است و نیز در محاسبه هزینه دادرسی اشتباه سهوی رقمی رخ داده که هزینه دادرسی صحیح آن ........... ریال می باشد مستندا به ماده 309 قانون آیین دادرسی مدنی نظر به وقوع اشتباه سهوی دادگاه حکم به تصحیح دادنامه مزبور به شرح فوق صادر و اعلام می گردد رای تصحیحی جزء لاینفک دادنامه فوق الذکر بوده وارائه آن بدون رای اصلاحی ممنوع است.

همه چیز درباره قرارداد پرکیس و نحوه نوشتن آن