نحوه برخورد صحیح با تحقیر در محیط کار و راه‌های مقابله آن

تحقیر کردن در روان شناسی به ایجاد احساس پشیمانی و حماقت در دیگران با صدمه زدن به احترام و موقعیت آن ها می گویند. افرادی که تحقیر می شوند، اغلب نسبت به خود احساس بسیار بدی پیدا کرده و احساس حماقت و شرمندگی می کنند و اعتماد به نفس و غرورشان را از دست داده و گاهی ممکن است رفتاری حقارت بار در پیش بگیرند. اگر شما هم این حس ناخوشایند را تجربه کرده اید، ما نحوه برخورد صحیح با تحقیر در محیط کار و راه های مقابله آن را به شما آموزش خواهیم داد. با ما همراه باشید.

تحقیرشدن در محیط کار به چه معناست؟

تحقیرکردن شامل به کاربردن کلمات و رفتاری در قبال یک شخص است که با هدف زیرپاگذاشتن حرمت نفس و شرمسارکردن او انجام شود. تحقیر عزت نفس فرد را هدف قرار می دهد و تأثیرات مخرب ذهنی روی او می گذارد. در محیط کار، زورگویی عامل اصلی تحقیرشدن افراد است. وقتی کارمندی از سوی سایر همکاران یا رئیسش تحقیر شود، عزت نفسش خدشه دار می شود. هرچند زورگویی عامل اصلی تحقیر در محیط کار است، این پدیده خودش را به شکل های گوناگونی نشان می دهد؛ برای مثال، وقتی کسی طرز لباس پوشیدن همکارش را مسخره می کند یا ایده هایش را در جلسه کاری به سخره می گیرد، غیرمستقیم در حال تحقیرکردن اوست. گاهی تحقیرشدن پس از آن رخ می دهد که فرد نتوانسته به هر دلیلی وظایفش را انجام دهد. استفاده از چنین روشی برای سرزنش کردن فرد خاطی اصلا مناسب نیست؛ چراکه به استرس بیشتر در او منجر می شود.

چطور با تحقیرشدن در محیط کار مواجه شویم؟

مقابله با زورگویی و تحقیرِ ناشی از آن یکی از چالش های محیط کار به حساب می آید. برای مواجه نرم با تحقیرشدن در محیط کار راهکارهایی را در ادامه معرفی می کنیم:

۱. به اعصابتان مسلط باشید

وقتی کسی ما را به سخره بگیرد یا تحقیرمان کند، طبیعی است عصبانی شویم و بخواهیم واکنش جدی نشان بدهیم؛ اما این شیوه خصوصا هنگامی که خشمگین هستیم، نه تنها مسئله را حل نمی کند که ممکن است به بدترشدن شرایط منجر شود. باید آرامشمان را حفظ کنیم تا به موقع بتوانیم راه حل مناسبی برای این موضوع بیابیم. خشم فقط وجهه ما را بیشتر تخریب می کند.

۲. تأمل کنید

با برون ریزی و حاضرجوابی، هرچند آرام می شوید، در نهایت شاید بازنده باشید؛ چون هم عصبی شده اید و هم تحقیر. وقتی کسی با رفتار تحقیرآمیزش شما را به تقابل وامی دارد، پیش از واکنش نشان دادن، باید درباره برخی چیزها تأمل کنید:

• اول، به این فکر کنید که آیا باید جوابش را بدهم یا نه. به این فکر کنید که این فرد چه اهمیتی برای شما در محیط کار دارد. اگر فرد در جایگاه شغلی بالاتری از شماست، این تأمل می تواند به حفظ تصویر شما نزد او کمک کند.
• دوم، در این شرایط بهتر است تماس چشمی برقرار نکنید تا صبرتان را از دست ندهید.

۳. هرچه سریع تر محیط را ترک کنید

وقتی در محیط کار تحقیر شدید، سعی کنید هرچه سریع تر آنجا را موقتا ترک کنید. این کار بهتر از آنجا ایستادن و تحقیرشدن است. این کار، هم جلوی آسیب بیشتر به شما و هم جلوی دعوایی بزرگ را می گیرد. ترک کردن محیط به معنای ضعیف بودن شما نیست، بلکه به معنای ارزشی است که شما برای خودتان قائل شده اید و در جایی که فضای سمی دارد باقی نمانده اید.

۴. از قوه تخیل تان کمک بگیرید

تقریبا هیچ کس نیست که دست کم چند باری در زندگی اش تحقیر نشده باشد. خیلی از ما خاطرات سرزنش شدن در دوران مدرسه را به یاد داریم. حال که به آن دوران نگاه می کنیم، آن اتفاقات را چندان جدی ارزیابی نمی کنیم. می توان همین رویکرد را درباره محیط کار که الآن در آن حضور داریم نیز به کار ببریم. وقتی در محیط کار با سرزنش و تحقیر مواجه شدیم، می توانیم آن را چندان جدی نگیریم؛ مثلا همکاری که ما را تحقیر می کند مانند کودک ناپخته دوران مدرسه ببینیم یا حتی سگی که مدام پارس می کند، اما گاز نمی گیرد. این رویکرد، که موردتأیید بسیاری از روان شناسان نیز هست، ذهن مان را آزاد می کند و استرس ناشی از این پدیده را بسیار کاهش می دهد.

چطور با تحقیرشدن در محیط کار مقابله کنیم؟

هرچند پرهیز از تحقیرشدن در محیط کار و مقابله نرم با آن راه مناسبی برای مواجه با این پدیده است، گاهی لازم است با مسئله برخورد کنیم. هنگامی که شرایط حاد شود، پرهیز از مقابله یا کنارکشیدن، مشکل را حل نمی کند. بهتر است برای مقابله با این مشکل نیز راهکارهایی را به شما معرفی می کنیم:

۱. از کلمات تند استفاده نکنید و پاسخشان را هم ندهید

استفاده از کلمات تند و نامناسب روشی معمول در تحقیر افراد است. در چنین شرایطی، هرچند فشار زیادی را حس می کنید، خودتان را کنترل کنید و مثل آنها جوابشان را ندهید. از کلمات تند استفاده نکنید؛ چون شما یک سری اصول اخلاقی را رعایت می کنید که دیگری نمی کند. همچنین، جواب عبارت های نامناسب آنها را ندهید تا از شدت گرفتن تنش جلوگیری کنید. برخورد جدی اما مؤدبانۀ شما، هم باعث می شود کنترل اوضاع را به دست بگیرید و هم وجهه شما را حفظ می کند.

2. وقتی به سر حد تحمل رسیدید، سراغ مقام های بالاتر بروید

وقتی اوضاع قابل کنترل نباشد و همه راهکارهای دیگر شکست خورده اند، وقتی مدتی صبر کردید اما مسئله فروکش نکرد، و در نهایت اگر نتوانستید مسئله را حل کنید، بهتر است به سراغ مدیران بالادستی بروید و موضوع را از طریق آنها حل وفصل کنید.

۳. درباره این موضوع به صراحت صحبت کنید

تحقیرشدن صرفا با کلام نیست. گاهی فرد تحقیرگر از زبان بدن و حالت چهره و حتی طرز نگاه کردن برای رسیدن به هدفش بهره می برد. شاید در پشت این رفتارها، انگیزه های دیگری هم وجود داشته باشد. در چنین حالتی، موضوع را با شفافیت و قاطعیت با سایر همکاران در میان بگذارید. با این کار شاید فرد خطاکار دیگر به سراغ تکرار رفتارش نرود.

نکاتی برای مواجه بهتر با تحقیرشدن در محیط کار

وقتی کسی تحقیر می شود، احساسات ناخوشایندی را تجربه می کند. فرد، برای واکنش به این حالت، به چیزهای مختلفی فکر می کند. مهم این است که در همان لحظات اولیه واکنش شدیدی نشان ندهیم، چراکه این کار فقط فرد تحقیرگر را تشویق می کند کارش را ادامه دهد. ما در جامعه ای زندگی می کنیم که بسیاری از افراد از تحقیر و سرزنش کردن لذت می برند و دیدن ویرانی شخصیت دیگران برایشان خوشایند است. برای زیستن در چنین شرایطی فقط باید اعتمادبه نفس مان را حفظ و هوشمندانه عمل کنیم. رابرت استرنبرگ، روان شناس مشهور دانشگاه کورنل، درباره تحقیرشدن تحقیقات زیادی کرده است. او ۱۰ نکته را برای مواجه بهتر با این پدیده نام می برد که عبارت اند از:

• چیزی را مخفی نکنید؛
• قوی بمانید و قوی بازگردید؛
• از تجربیات پیشین تان برای مواجه با تحقیر کمک بگیرید؛
• پیش از برخورد با این مسئله، هوشمندانه برنامه ریزی کنید؛
• استرستان را با انجام کاری که از آن لذت می برید کاهش دهید؛
• درک کنید که شما تنها فردی نیستید که این وضعیت را تجربه کرده اید؛
• از این اتفاق مانند فرصتی برای نشان دادن بزرگی شخصیت خود بهره ببرید؛
• از کمک های عاطفی دیگران برای کاهش احساسات ناخوشایند بهره مند شوید؛
• اغلبِ سرزنش کنندگان از روی بدجنسی تحقیرتان نمی کنند، پس مسئله را شخصی نکنید؛
• نادیده بگیرید (این مورد آخر، به تعبیر استرنبرگ، بهترین سیاست در مواجه با تحقیرشدن است).

چطور اعتمادبه نفس خود را بازیابی کنیم؟

یکی از پیامدهای تحقیرشدن در محیط کار یا زندگی کاهش اعتمادبه نفس است. تحقیرشدن آسیب زاست و دردناک. این درد گاهی چنان تحمل ناپذیر می شود که فرد را ضعیف و زبون می کند. اعتماد به نفس نقش مهمی در مواجه با تحقیرشدن دارد. منتها چطور می توان اعتمادبه نفس آسیب دیده ناشی از تحقیرشدن را بازیابی کرد؟ پاسخ به این پرسش در عمل به نکات زیر نهفته است:

• ژست قوی بودن بگیرید؛
• عزیزان خود را در آغوش بگیرید؛
• مهارت های مواجه با استرس را بیاموزید؛
• اتفاق را با افراد قابل اعتماد در میان بگذارید؛
• سرسخت باشید و روی اهداف خود تمرکز کنید؛
• از تجربیات تان برای بازیابی اعتمادبه نفس تان استفاده کنید؛
• جملات انگیزشی ای را به یاد بیاورید که اعتمادبه نفس را تقویت می کنند؛
• نقطه بحران خود را شناسایی کنید و برای پیشگیری از رسیدن به آن برنامه داشته باشید.

نکاتی برای دوام در برابر تحقیر در محیط کار

با وجود همه راهکارهایی که برای مواجه و مقابله با تحقیر در محیط کار گفته شد، گاهی لازم است دندان روی جگر بگذارید و صبر کنیم. در این مدت، چگونه می توانیم در محیطی که تحقیر در آن نوعی رویه است دوام بیاوریم؟ برای پاسخ به این پرسش نکات زیر را بخوانید:

۱. مسئله را شخصی نکنید

همان طور که پیش تر گفته شد، اغلب تحقیرها از خصومت شخصی افراد نسبت به ما ناشی نمی شود. گاهی ما از تحقیرشدن در محیط کار خیلی دل گیر می شویم. گاهی هم استرس زیادی را تجربه می کنیم؛ چون انتظار چنین برخوردهایی را نداشتیم. با وجود این، بهتر است مسئله را شخصی نکنیم و خیلی احساسی با قضیه مواجه نشویم. می توانید چنین وقایعی را مانند پوشه ای بی ارزش روی رایانه خود در نظر بگیرید که باید نادیده گرفته شوند. اگر این پوشه را باز کنید، فقط زمان را تلف کرده اید. هرچه بیشتر به آن فکر کنید، بیشتر خودتان را اذیت می کنید.

۲. خودتان را سرزنش نکنید

وقتی خطایی از شما سر می زند و با سرزنش و تحقیر شدید همکار یا مدیرتان روبه رو می شوید، طبیعی است به شما بربخورد و شروع به سرزنش کردن خودتان کنید که چرا اجازه دادید چنین اتفاقی بیافتد. هرگز خود و مهارت هایتان را دست کم نگیرید. خطای شما به معنای ناتوانی شما نیست. خودتان را چه در خلوت و چه در حضور دیگران سرزنش نکنید. با این کار هیچ چیزی حل نمی شود. اعتماد به نفس خودتان را حفظ کنید و درصدد جبران خطا باشید.

۳. وظایف خود را انجام دهید

هرگز اجازه ندهید احساسات ناخوشایند ناشی از تحقیرشدن روی عملکرد شغلی تان تأثیر منفی بگذارد. چنین چیزی به معنای شکست شما و پیروزی کسانی است که شما را تحقیر می کنند. با حفظ تمرکز روی کارتان و انجام درست وظایف، شما هستید که پیروز می شوید.

۴. روابط کاری تان را تقویت کنید

همیشه افرادی هستند که شما را دست کم بگیرند و تحقیر کنند؛ اما همیشه کسانی هم هستند که به شما احترام بگذارند و کارتان را ستایش می کنند. تلاش کنید با گروه دوم ارتباط پایدار همراه با احترام متقابل ایجاد کنید. ایجاد شبکه ای از روابط مناسب در محیط کار به شما در مواجه با تحقیرگران یاری می رساند و حتی می تواند جلوی آن را بگیرد.

۵. واقعیت را تغییر ندهید

بر اساس تحقیقی، در هر دقیقه، حداقل ۲ نفر در این دنیا تحقیرشدن را تجربه می کنند. یادتان باشد شما تنها آدمی نیستید که تحقیر را تجربه کرده است. سعی نکنید به زور به فرد تحقیرگر چیزی را بفهمانید یا ذهنیت آنها را نسبت به خود تغییر دهید. به طور کلی، ایجاد تغییر در رفتار دیگران کار راحتی نیست. شما در محیط کار محدودیت دارید. به جای تلاش برای تغییر دیگران، روی ذهنیت و رفتار خود کنترل داشته باشید. خودتان باشید و از ذهن های منفی فاصله بگیرید.

آیا تحقیرکردن کارمندان عملکرد شغلی شان را بهتر می کند؟

یکی از رویکردهای بحث برانگیز برای تحریک انگیزه کارکنان و وادارکردنشان به تلاش بیشتر تحقیر و سرزنش کردن آنهاست. این رویکرد الزاما با تحقیر کلامی مستقیم همراه نیست، بلکه به شیوه های پیچیده تری خودش را در محیط کار نشان می دهد؛ برای مثال، وقتی کارکنان را به دو تیم رقیب تبدیل و برای بازنده مجازات های تحقیرآمیز تعیین می کنیم. مسئله دیگر اینکه این رویکرد بین مدیران طرفداران زیادی دارد. بسیاری از آنها گمان می کنند باید کارمندشان را به خاطر خطایی که مرتکب شده تحقیر کنند. آنها می پندارند این روش جلوی خطاهای بعدی را می گیرد. تصور می کنند اغلب کارکنان از تحقیرشدن وحشت دارند و چون تحقیر باعث شرمساری و سرافکندگی آنها می شود، تلاش خود را دو برابر می کنند تا از وقوع آن پیشگیری کنند.

اما آیا این رویکردها واقعا تأثیر مثبتی روی عملکرد شغلی کارمندان دارد؟ در پاسخ باید گفت گرچه تحقیرکردن کارمندان می تواند برای مدت کوتاهی تلاش آنها را بیشتر کند و در نتیجه شاهد عملکرد شغلی بالاتری از ایشان باشیم، منتها این مسئله با پیامد های طولانی مدت مانند استرس و اضطراب کاری و فرسودگی شغلی گره می خورد و در نهایت به ضرر کارکنان است. بهتر است برای تقویت انگیزه در کارکنان و بهبود عملکرد شغلی آنها به سراغ رویکردهای مناسب تر برویم. شما چه تجربه ای از تحقیرشدن در محیط کار یا زندگی شخصی دارید؟ از تأثیر آن و چگونگی مقابله با پیامدهای آن برای ما بگویید.

رفتارهای اشتباه در محیط کار که همکارانتان را کلافه می کند