شلیل نوعی میوه از خانواده هلو است. گونه ای از هلو با ژن مغلوب است که میوه های بدون کرک تولید می کند و به همین علت هلوی بدون کرک نیز نامیده می شود و طعمی مطبوع و شیرین تر از هلو دارد.
شلیل نوعی هلو است که در اثر جهش رویشی در یکی از ژن های هلو ایجاد گشته است و به اندازه هلو قدمت دارد. این جهش دارای تواتری بالا است و پیوسته در طبیعت در هر جهت (یعنی از هلو به شلیل و از شلیل به هلو) انجام می پذیرد و نتیجه آن در هلو از بین رفتن کرک های روی میوه و ایجاد رنگ و عطر و طعم خاص شلیل، و در شلیل برگشت به هلو می باشد.
هلو و شلیل ممکن است از بذر یکدیگر نیز به وجود بیایند و با هم قابل تلقیح نیز هستند. در ایران حدود ۲۰ رقم شلیل یافت می شود که مهمترین آنها شلیل زرد و شلیل قرمز هستند که هر دو متعلق به مشهد می باشند.
توليد نهال درخت شليل از بذر يا هسته ميوه
بذر بسیاری از درختان میوه پس از کاشت چون نتاج متفاوتی در اثر دگر گشنی بوجود می آورند کشت بذر آنها مرسوم نیست. . بذر حاصل از هسته درختان میوه هسته دار مانند شلیل و یا هلو صفات خوبی از والدین خود را به همراه دارند. شلیل نوعی هلو است که پوست صاف و گوشت تیره تر دارد. بیشتر درختان شلیل بدست آمده از بذر ,میوه ای مثل میوه بذرگیری شده تولید می کنند.
بهترین زمان برای بذر گیری از هسته ,فصل تابستان از میوه کامل رسیده می باشد.بذر برخی از ارقام درختان شلیل بذر کامل تولید نمی کنند مانند میوه درختان شلیل زودرس که ممکن است بذرآنها به خوبی جوانه نزنند.
هسته را از میوه های رسیده شلیل جدا کنید و بگذارید آنها به مدت 3 یا 4 روز خشک شوند.خشک کردن هسته امکان گرفتن بذر از داخل آنها را آسان تر می کند. پوسته هسته خشک شده اسان تر ترک می خورد . با احتیاط چند ضربه آهسته به هسته خشک بزنید تا بیشتر ترک بخورد یا هسته را بین انبر قرار داده به اهستگی فشار دهید تا هسته ترک بردارد.احتیاط کنید که بذر داخل هسته آسیب نبیند. مواد بازدارنده طبیعی در بذر شلیل وجود دارد که از جوانه زنی آن جلوگیری می کند.نگهداری بذر شلیل در دما های سرد مثل یخچال موجب غیر فعال شدن این مواد بازدارنده می شود.در شرایط طبیعی ماه های سرد زمستان در طبیعت این مواد را غیر فعال می کند.پس بذر شلیل را تا مدتی در یخچال می گذراند که پس از رفع سرمای بهاره نسبت به کاشت آن داخل گلدان اقدام می کنند. در بهار بذر شلیل را به مدت یک شب در اب خیس می دهند. سپس بذررا درگلدان دارای خاک باغچه به عمق حداقل دو برابراندازه طول بذر قرار می دهند. در مدت کمتر از یک ماه جوانه زنی در بذر مشاهده می شود. گرمای محیط کشت حدود 23 درجه سانتی گراد باشد.نهال حاصل از بذر شلیل در مدت 7-5 سال به بار دهی می رسد.
شرایط محیط رشد شلیل
- آب و هوای مناسب : پایدارى هلو، در برابر سرماى زمستانه، از سیب و گلابى کمتر و تقریباً مشابه بِه مى باشد. براى هلو، سرماى کشنده معمولاً حدود ۲۱- درجه سانتى گراد است ولى اگر هوا به سرعت سرد شود در دماهاى ۹- الى ۱۳- درجه نیز جوانه ها و حتى شاخه هاى جوان خشک مى شوند. نیاز سرمائى هلو براى بیرون آمدن از استراحت زمستانه ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ ساعت دماى زیر ۷ درجه سانتىگراد مى باشد. هلو، در برابر گرماى تابستان، مقاومتر از سیب است و در تابستان هاى گرم، میوه آن مانند گلابى از کیفیت بهترى برخوردار مى شود.
- عمر درخت شلیل : شلیل درختی نسبتاً کم عمر است. علت عمر کم بودن آن، چوب ترد و شکننده اش است و علت تردی چوبش نسبت زیاد پوست به استوانه مرکزی آن است. به همین دلیل تربیت آن به صورت Open Cnter است تا شاخه هایش در اثر وزن زیاد نشکند.
- نکات گرده افشانی : گل ها در بهار و قبل از برگ ها به وجود می آیند. این گل ها منفرد یا دوتایی، به قطر ۲٫۵ تا ۳ سانتیمتر، به رنگ صورتی و دارای پنج گلبرگ می باشند. گل شلیل، به صورت جانبی، از یک جوانه ساده روی شاخه یکساله به وجود می آید. بیشتر ارقام این درخت خودبارورند.
گرده افشانی می تواند توسط باد انجام شود ولی کندو گذاری در باغ ، مقدار محصول را بالا می برد. بهتر است در زمان گلدهی هوا خشک باشد. زمان گلدهی اوایل بهار بعد از بادام و زردآلو و حدود ۳ هفته قبل از سیب می باشد. زمان رسیدن میوه در ارقام زودرس از اوایل تابستان و در ارقام دیررس در اوایل پاییز است. - خاک : ریشه هلو، در برابر کمبود تهویه خاک بسیار حساس است و از غرقاب شدن، به شدت آسیب مى بیند. این درخت، براى بهترین رشد، به خاک هاى نسبتاً سبک، با ژرفاى ۱ تا ۵/۱ متر و زهکش کامل نیاز دارد.
تکثیر رایج شلیل
ازدیاد شلیل همانند هلو به روش پیوند انجام می شود. این گیاه را می توان روی پایه های هلو، زردآلو، بادام و آلو پیوند زد.
فاصله کشت برای ارقام معمولی شلیل، ۶ تا ۷ متر است و در یک باغ خوب می توان انتظار ۴۰ تا ۵۰ تن محصول در هکتار داشت. در روش های داربستی فواصل کشت کمتر و مقدار محصول بسیار بیشتر است و تا ۱۱۰ تن در هکتار نیز می رسد.
توصیه هایی برای کاشت هسته شلیل در منزل
برای کاشت شلیل در گلدان انتخاب بذر مناسب بسیار مهم است. برای این منظور لازم است از بذر درختان شلیلی پا کوتاه استفاده کنید، البته چنانچه قصد دارید شلیلی شما بار دهد در غیر این صورت و به عنوان یک گیاه زینتی می توانید از هر هسته شلیلیی برای کاشت استفاده کنید.
انتخاب گلدان مناسب نیز مهم است. در مراحل بعدی رشد نهال شلیل قطر گلدان ۴۵ تا ۹۰ سانتیمتر باشد. برای جدا کردن گوشت میوه شلیل از هسته آن را داخل دهان نکنید زیرا احتمال دارد بزاق دهان بر روی قوه نامیه گیاه تاثیر گزارد.
مراحل کشت هسته شلیل در گلدان
۱- ابتدا بایستی هسته را از گوشت میوه شلیل جدا کنید. اگرچه این کار کمی مشکل است ولی تلاش کنید تا کاملا گوشته میوه از هسته جدا شود. به این منظور میتوانید میوه شلیل را ۳ تا ۴ روز در سایه بگذارید تا خشک شود، در این صورت جدا کردن هسته آسانتر خواهد بود.
۲- در مرحله بعد لازم است قسمت چوبی هسته را به آرامی بشکنید. دقت کنید که هنگام جدا کردن پوسته چوبی مغز هسته آسیب نبیند زیرا امکان سبز شدن هسته در صورت آسیب از بین خواهد رفت. برای جدا کردن هسته چوبی میتوانید از انبر استفاده کنید تا پوسته چوبی ترک بخورد و بتوانید مغز هسته را خارج کنید.
۳- برای کاشت هسته شلیل در گلدان بهتر است چند روزی هسته را داخل پلاستیک و در داخل یخچال قرار دهید تا مواد بازدارنده موجود در هسته که مانع جوانه زنی بذر میشوند، غیر فعال شوند.
نکته : توجه داشته باشید که هسته شلیل را در کنار میوه هایی مانند موز در یخچال نگزارید زیرا اتیلن تاثیر منفی بر قدرت جوانه زنی هسته شلیل خواهد داشت. در شرایط طبیعی ماه های سرد زمستان در طبیعت این مواد را غیر فعال می کند.
۴- هسته شلیل را یک شب در آب بخسانید. در این مرحله هسته شلیل آماده کاشت داخل گلدان است.
۵- گلدان مورد نظر را با خاک مناسب (مخلوطی از خاکبرگ و شن) پرکنید. هسته شلیل را در عمق دو برابر اندازه طول هسته شلیل در خاک بکارید.
۶- گلدان را در دمای ۲۳ درجه سانتیگراد قرار دهید. هسته شلیل در حدود یک ماه بعد جوانه خواهد زد. نهال حاصل از کاشت هسته شلیل در گلدان در صورت شرایط مساعد محیط در مدت ۷-۵ سال به باردهی می رسد. بنابراین لازم است با بزرگ شدن نهال، آن را به گلدان بزرگتر انتقال دهید. در حین رشد کود دهی را فراموش نکنید .
نحوه پرورش و نگهداری درختچه توری
