نحوه و پرورش و نگهداری گیاه دارویی سرخارگل

سرخارگل (Echinacea pallida) از تیره Compositae ، بومی آمریکای شمالی بوده و در ایران مشاهده نشده است . از مهمترین خواص این گیاه افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن در مقابل عوامل بیماری زا می باشد که سبب گردیده این گیاه بعنوان یک داروی موثر در پیشگیری و درمان بسیاری از امراض همچون سرماخوردگی ، آنفولانزا ، عفونتها(۱) زخم ها و التهابات پوستی و عفونتها مورد استفاده قرار گیرد و در بسیاری از کشورها به صورت وسیعی کشت شده و محصولات دارویی آن به صورت قرص ، آمپول ، کرمهای موضعی و … عرضه گردد .

مشخصات:

سرخارگل با نام علمی “Echinacea” گیاهی علفی و چند ساله از تیرهٔ کاسنی می باشد که ارتفاع آن حداکثر به ۱ تا ۱٫۵ متر می رسد. برگ های پایین ساقه تخم مرغی تا نیزه ای شکل هستند که حداکثر ۳۰ سانتی متر طول و ۲۰ سانتی متر عرض دارند. ساقه از انشعابات فراوانی برخوردار بوده و دارای پرزهای زبر و خشن است. گل ها معمولاً به رنگ ارغوانی، صورتی، قرمز ارغوانی، زرد و نارنجی دیده می شوند و دیسک مرکز آن ها (گلهای لوله ای) سبز تیره، قهوه ای تیره و سیاه رنگ می باشد.

خواص سرخارگل یا اکیناسه

بهبود سیستم ایمنی:

بهبود سیستم ایمنی یکی از فواید سلامت سرخارگل است . سیستم ایمنی سالم نقش مهمی در محافظت از بدن در برابر بیماری ها و سرماخوردگی دارد. نوشیدن چای سرخارگل نیز به تسریع فرآیند التیام کمک می کند.

کاهش ریسک سرطان:

سرخارگل به دلیل داشتن خاصیت دارویی و مواد فیتوکمیکال توانایی مبارزه با تومورها را دارد ، با استفاده از سرخارگل می توان خطر سرطان مغز را کاهش داد.

ملین:

سرخارگل ، مانند بسیاری از گیاهان، می تواند بیماری مختلف مربوط به کل دستگاه گوارش و معده را تسکین دهد،به دلیل داشتن خاصیت ملینی و آرام بخشی به عنوان درمان خانگی طبیعی برای یبوست به کار می رود. اگر از این بیماری بطور مزمن رنج می برید، باید روزانه دو فنجان چای سرخارگل بنوشید تا نتایج قابل توجهی به دست آید. هرگز بیش از 2 فنجان چای روزانه ننوشید؛ زیرا مصرف زیاد آن زیان بخش است.

مبارزه با عفونت ها:

اکیناسه برای درمان عفونت ها عالی عمل می کند. طبق گفته موسسه ملی بهداشت، نوشیدن ، خوردن و یا استفاده از یک کرم سرخارگل می تواند خطر توسعه عفونت های قارچی به میزان 16 درصد را کاهش دهد و در درمان تب خال تناسلی، عفونت های جریان خون، مالاریا، بیماری های لثه، حصبه، سیفیلیس، عفونت های قارچی واژینال، و عفونت های دستگاه ادراری موثر است.

از بین بردن ویروس ها و باکتری ها:

ویروس ها و باکتری ها عامل بسیاری از بیماری ها در بدن هستند ، یکی از فواید شگفت انگیز سرخارگل مبارزه با ویروس ها و باکتری ها است ،با مصرف منظم اکیناسه می توان سیستم ایمنی را با افزایش تولید گلبول های سفید پوست افزایش داد. علاوه بر این، اکیناسه توانایی جلوگیری از ویروس ها و باکتری ها از حمله به سلول های سالم را دارد و برای کشتن ویروس ها و باکتری ها، اکیناسه باید به شکل طبیعی یا مکمل مصرف شود.

تسکین درد:

سرخارگل فواید سلامتی بسیاری دارد و جای تعجب نیست که به عنوان مسکن طبیعی قدرتمند در نظر گرفته شود. نوشیدن چای سرخارگل برای تسکین درد ناشی از ناخوشی های مختلف و بیماری هایی مثل سردرد، تب خال، سرخک، سوزاک، گلو درد، التهاب ورم لوزه، ورم معده، معده درد و دندان درد موثر است.

محافظت از سلامت دهان:

اکیناسه برای سلامت دهان خوب است و مصرف منظم آن می تواند خطر ورم لثه را که یک عفونت باکتریایی است ، کاهش دهد . علاوه بر این، نوشیدن چای سرخارگل یا مصرف مکمل های غذایی آن به شما کمک می کند که دندان های خود را سالم و قوی نگه دارید.

درمان زخم ها:

زمانی که از جراحات رنج می برید، باید اکیناسه را تا زمان ریکاوری و در روند التیام، روی آن ببندید. استفاده از سرخارگل می تواند به از بین بردن باکتری های سیستم بدن و روند التیام زخم ها کمک کند.

کاهش التهاب:

سرخارگل به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی با التهاب ناشی از عوامل مختلف مثل مواد سمی، استرس و ضعف خواب مقابله کند. برای تسکین التهاب، فقط باید سرخارگل را بطور منظم مصرف کنید. نوشیدن چای این گیاه برای افرادی که مجبور به مبارزه با شرایط التهابی مزمن مثل روماتیسم هستند، توصیه می شود.

نیازها و شرایط نگهداری سرخارگل:

نور: سرخارگل به نور فراوان احتیاج دارد. در نور آفتاب کامل با سایه جزئی بهترین رشد را دارد .

خاک: خاکهای سبک (شنی) و متوسط (لومی) بهترین خاک برای سرخارگل می باشد.

دما: این گیاه به سرما مقاوم بوده و تا دمای منفی ۱۰ درجه سانتی گراد را به راحتی تحمل می کند.

رطوبت: رطوبت متوسط در سبز شدن بذرهای سرخارگل نقش مهمی دارد.

کوددهی: سرخارگل گیاه کم توقعی است و نیاز زیادی به عملیات کود دهی ندارد ولی اگر در حین داشت بطور ماهیانه آن را با یک کود متعادل تغذیه کنیم نتیجهٔ بهتری خواهیم گرفت.

تکثیر سرخارگل:

سرخارگل معمولاً به دو طریق تکثیر می شود:

۱- تکثیر با بذر: بذرها از نیمهٔ دوم اسفند تا نیمهٔ اول فروردین در خزانه یا گلخانه پاشیده شده و با خاک تا عمق حداکثر ۲ سانتی متر پوشیده می شوند. بذور سرخارگل معمولاً از قوه رویشی پایینی برخوردار هستند و برای جوانه زنی نیازمند رطوبت بالا می باشند.

۲- تکثیر به وسیلهٔ تقسیم بوته: در این روش معمولاً از گیاهان ۳ ساله استفاده می شود. در اواسط پاییز ابتدا شاخ و برگ های اضافی و مزاحم حذف گردیده و سپس بوته از خاک خارج می شود. بوته را به چهار تا پنج قسمت که هر کدام دارای مقداری ریشه باشند تقسیم کرده و کشت می کنند. ریشه گیاهان تا زمان کاشت بایستی به صورت مرطوب نگهداری شود.

تناوب کشت سرخارگل

گونه های مختلف سرخارگل دو تا سه و حتی چهار سال در یک زمین باقی مانده و قابل برداشت هستند. از این رو باید با گیاهانی به تناوب کشت شوند که نه تنها زمین را از مواد و عناصر غذایی تهی نکرده بلکه از دوره رویشی کوتاهی نیز برخوردار باشند تا پس از برداشت فرصت کافی برای آماده سازی زمین وجود داشته باشد. تحقیقات نشان می دهد، غلات گیاهان مناسبی برای تناوب کاشت با گونه های مختلف سرخارگل هستند. چرا که پس از برداشت آن ها زمین از کیفیت مناسبی برای کاشت سرخارگل برخوردار می باشند.

آماده سازی خاک برای کشت سرخارگل

فصل پاییز، پس از برداشت گیاهانی که با گونه های مختلف گیاه سرخارگل به تناوب کشت شده اند، می بایست کودهای حیوانی و شیمیایی مورد نیاز به خاک اضافه شده و سپس شخم مناسبی (به عمق 35 سانتی متر) زده شود. اوائل بهار و قبل از کاشت نیز کلوخ ها شکسته و پس از تسطیح باید بستر خاک را برای کشت آماده نمود.

تاریخ و فواصل کاشت سرخارگل

زمان مناسب برای کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی اواخر پاییز است. بذرها در ردیف هایی به فاصله 40تا50 سانتی متر کشت می شوند. عمق کاشت بذر گونه های سرخارگل باید یک تا دو سانتی متر باشد.

اواخر پاییز(آذر) زمان مناسبی برای کاشت بذر در خزانه هوای آزاد و اوائل اسفند ماه نیز زمان مناسب برای کشت بذر در خزانه زیر پلاستیک است.

در محیط خزانه (اعم از خزانه هوای آزاد یا زیر پلاستیک) بذرها در ردیف هایی به فاصله 20 تا 35 سانتی متری کشت می شوند. عمق کشت بذر باید5/1 تا 2 سانتی متر باشد.

فاصله ردیف های کشت نشاء (حاصل از خزانه) در زمین اصلی 40 تا 50 سانتی متر و فاصله دو بوته روی ردیف نیز 25 تا 30 سانتی متر مناسب می باشد.

زمان مناسب برای تکثیر رویشی سرخارگل فصل پاییز(اوائل مهر) یا اوائل بهار (اواسط اردیبهشت) می باشد. در تکثیر رویشی فاصله مناسب برای انتقال بوته ها به زمین اصلی 40 تا 60 سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف 25 تا 30 سانتی متر می باشد.

مراقبت و نگهداری سرخارگل

آبیاری منظم و وجین علف های هرز نقش مهمی در رشد و نمو گونه های مختلف سرخارگل دارد. علف های هرز را می توان به صورت مکانیکی با دست (در سطوح کوچک کشت و یا در سطح خزانه) و یا توسط کولتیواتور (در سطوح وسیع کشت) وجین کرد.

با استفاده از علف کش های شیمیایی مانند ترباسیل، پندیمتالین و اوریزالین می توان به صورت پیش رویشی علف های هرز سرخارگل را کنترل کرد.

اگرچه آفت یا بیماری خاصی روی گونه های سرخارگل گزارش نشده است، ولی بعضی آفات و بیماری ها می توانند صدماتی را در طول رویش گیاهان به محصول وارد کنند.

شته ها (متعلق به زی خانواده آفیدینه، جنس آفیس) مانند شته سبز هلو می تواند خساراتی را به گونه های مختلف سرخارگل وارد کند. این شته توسط خرطوم خود از شیره گیاه تغذیه کرده و گیاه میزبان به شدت ضعیف می شود و عوارض مختلفی مانند زردی، پیچیدگی برگ ها و ریزش گل و میوه را به وجود می آورد. این آفت این آفت روی برگ ها و سایر اندام های گیاه میزبان از خود مایع چسبناک و شیرینی به نام عسلک ترشح می کند. عسلک در واقع مدفوع شته است که بیش از 60 درصد آن را مواد قندی تشکیل می دهد. عسلک ها محیط مناسبی را برای تکثیر قارچ های ساپروفیت به وجود می آورند. با حذف علف های هرز میزبان شته و با استفاده از کفشدوزک های هفت نقطه ای و زنبورهای پارازیتوئید می توان این آفت را کنترل کرد. با استفاده از سموم مناسب مانند پریمور، و سایر سموم فسفره مانند اکامت و متاسیستوکس (5/1در هزار) می توان جمعیت شته ها را نیز کنترل کرد.

سفیدک سطحی یا پودری از بیماری هایی است که در آن قارچ عامل سفیدک به صورت لکه های سفید رنگی در سطح ساقه و برگ ظاهر شده و اواخر فصل به صورت لکه های قهوه ای دیده می شود. این بیماری موجب پوک شدن دانه های گیاهان آلوده می گردد. با استفاده از عملیات به زراعی و همچنین استفاده از برخی سموم شیمیایی مناسب می توان این بیماری را کنترل کرد.

گونه های مختلف جنس فوزاریم نیز باعث ایجاد پوسیدگی گونه های مختلف سرخارگل می شوند. این قارچ ها موجب پوسیده شدن طوقه بوته ها گردیده و میسیلیوم آن ها د محل فساد کاملا" نمایان است. برخی گونه های فوزاریوم، باترشح مواد شیمیایی خاصی، سبب بروز هیپرتروفی در بوته می گردند. بوته های جوان بر اثر حمله این قارچ ها از بین می روند.

برگ های بالایی بوته های سرخارگل در صورت ابتلا به این بیماری خشک شده و پس از مدتی می افتند. برگ های پایینی نیز به مرور پوسیده و زرد رنگ شده و در نهایت خشک می شوند. رعایت نکات زیر در کنترل این بیماری ها بسیار موثر است.
الف) استفاده از بذرهای سالم و عاری از هرگونه آلودگی
ب) تیمار بذرها با قارچ کش های مرکوریک مانند آگروسان یا هگزاسان به مقدار دو گرم برای هر کیلوگرم بذر
ج) عدم کشت سرخارگل در زمین های آلوده به عوامل بیماریزای قارچی حداقل به مدت دو تا سه سال
د) انجام شخم عمیق در تابستان (امکان ابتلای گیاه را به بیماری کاهش می دهد).

نحوه پرورش و نگهداری درخت تسبیح