نیمی از ایران بدون آب!

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز و به نقل از روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز ،١٢ استان از ٣١ استان ایران تا ٥٠ سال آینده تمام سفره های زیرزمینی آب شان را از دست می دهند. با خشک شدن کامل تقریبا نیمی از استان های ایران جمعیت زیادی مجبور به مهاجرت هستند.

پروژه «کاهش ردپای آب» کلید خورد ایران ٣ برابر ظرفیت اکولوژیستی خود آب مصرف می کند ایران فقط به واسطه صادرات هندوانه ٧ برابر ظرفیت سد کرخه آب صادر کرده است

جمعیتی که عیسی کلانتری، وزیر پیشین کشاورزی قبلا آن را ٥٠ میلیون نفر تخمین زده و می گوید پذیرش این جمعیت بزرگ از سوی کشورهای دیگر حتما با دردسرها و مشکلات زیادی مواجه می شود. این موضوع در حالی رخ می دهد که هدایت فهمی، کارشناس منابع آب وزارت نیرو هم می گوید دیگر برای اصلاح الگوی مصرف آب خیلی دیر شده است. او توضیح می دهد: «برای مصرف کنونی آب مان به ٣ ایران نیاز داریم.»

زیرا ایران ٣ برابر ظرفیت اکولوژیستی خود آب مصرف می کند. او تأکید می کند: مدیریت مصرف تقاضا دیگر یک انتخاب نه، بلکه یک الزام اجتناب ناپذیر است. وزارت نیرو هر چند دیر اما حالا پروژه ای به نام «کاهش ردپای آب» را کلید زده است. مردان ساختمان نیایش حالا می خواهند کمی عقب افتادگی سال های گذشته را جبران کنند. پروژه ای که چند روز پیش هم رضا اردکانیان، وزیر نیرو در اجلاس جهانی آب از اجرای آن خبر داد.

آن گونه که هدایت فهمی، کارشناس منابع آبی وزارت نیرو می گوید: اهداف این پروژه مشخص و به تمامی دستگاه های مرتبط با آن ابلاغ شده و طبق آن ٢١ میلیارد مترمکعب باید مصرف سرانه آب کاهش یابد. براساس آنچه در این طرح آمد میزان مصرف آب در حوزه کشاورزی باید از ٩٠ میلیارد مترمکعب به ٥٥ میلیارد و آب شرب از ٨ میلیارد به ٦ میلیارد مترمکعب کاهش یابد. البته شرایط برای واحدهای صنعتی کمی متفاوت است و باید ٩٠ درصد آب مصرفی در آن مورد استفاده مجدد قرار گیرد.

واردات آب مجازی، ٢,٥ برابر صادرات آن

در حدود سه دهه گذشته (سال ١٩٨٦ تا ٢٠١١میلادی) میزان صادرات آب مجازی در جهان از ٤٣٨ میلیارد مترمکعب به ٩٨٩ میلیارد مترمکعب افزایش یافته است. آن گونه که آمارها نشان می دهد آمریکا با ٣٤ درصد بیشترین سهم صادرات آب مجازی را به خود اختصاص داده است و کشورهای آفریقایی که با بحران کمبود آب دست وپنجه نرم می کنند با سهم ٣,٨ درصدی در انتهای جدول صادرات آب مجازی قرار گرفته اند.

فکر می کنید چرا اتحادیه اروپا تلاش می کند محصولاتی مثل نخ، پارچه و پنبه را از کشورهایی مثل ازبکستان و یا هند تأمین کند؟یا چرا شرکت قدرتمند اپل آیفون معروفش را در چین تولید می کند؟ مگر ساخت یک تلفن همراه چقدر آلودگی دارد؟ یا مگر کارگرهای چینی چقدر ارزان تر از ربات های هوشمند خط تولیدهای آمریکایی دستمزد می گیرند؟ درواقع علت اصلی اینجاست که هر گوشی تلفن همراه هوشمند حدود ١٥٠٠ لیتر آب مجازی در خود دارد و چین با صادرات میلیون ها گوشی آیفون درواقع در سال یک دریاچه بزرگ از آب کشورش را صادر می کند!

اما این کلاه فقط بر سر کشورهای دیگر نرفته است و ایران هم یکی از قربانیان این اقتصاد آبی شده است. هر چند که فهمی، کارشناس منابع آبی وزارت نیرو می گوید که واردات آب مجازی ما ٢,٥ برابر صادرات آن است اما در کشوری با منابع تجدیدپذیر ١٣٠میلیاردمترمکعبی در بهترین حالت این رقم حداقل باید به ٥ برابر افزایش یابد.

او که معتقد است صادرات محصولات آب بر متوقف و تأمین آن از محل واردات حتی با قیمت تمام شده بالاتر باید صورت گیرد، ادامه می دهد: به دلیل مفت بودن آب در ایران، رویه تولیدات کشاورزی در کشور ما به سمت تولید ارزان ترین و پرآب بر ترین محصولات حرکت کرده و البته این محصولات بیشترین سهم صادرات را نیز به خود اختصاص داده است. به گفته او، بررسی های اولیه نشان می دهد که در میان مدت امکان کاهش ۳۲ درصدی رد پای آب (از جمله آب مجازی) وجود دارد و می توان از این طریق درد بی آبی ایران را تا حدی تسکین بخشید.

٣ برابر ظرفیت سد کرخه آب صادر کردیم

نگاهی به آمارهای موجود نشان می دهد که گفته های کارشناسان چندان هم بیراه نیست. به عنوان مثال در سال ٩٣ چیزی در حدود ٨٣٣ هزار تن هندوانه از ایران صادر شده است. تحقیقات ثابت کرده هر کیلوگرم هندوانه ٤٠٠لیتر آب مجازی در خود دارد. این مفهوم به این معناست که در سال ٩٣ معادل ٣٣٣٢٠٠٠٠٠٠٠٠ لیتر آب مجازی از کشوری که با بحران بی آبی دست وپنجه نرم می کند، صادر شده است؛ یعنی به گفته رضا راعی عزآبادی، مدیرکل دفتر مطالعات منابع آب ایران فقط به واسطه صادرات هندوانه 7 برابر ظرفیت سد کرخه آب صادر کرده ایم.

٥٥ میلیارد مترمکعب سهمیه کشاورزی از منابع آبی

آمارهای وزارت نیرو نشان می دهد که پتانسیل منابع تجدیدشونده آبی کشور در بهترین حالت ١٣٠ میلیارد متر مکعب است که ٩٣ درصد از آن با بازده نگران کننده تنها ٣٥ درصدی در بخش کشاورزی مصرف می شود. این در حالی است که بازده آبیاری در کشورهای توسعه یافته تا ٧٠ درصد بالا می رود.

پس اساسا در دنیای امروز علت اصلی بحران های آب مصرف غلط است، نه نبود آب کافی. متهم اصلی بحران کم آبی در ایران به اذعان فهمی ٩٠ میلیارد مترمکعب از سرانه مصرف آب ناخالص و ٧٠ میلیارد مترمکعب از سرانه مصرف آب خالص را به خود اختصاص داده، این در حالی است که این مقام مسئول در وزارت نیرو بر این باور است که می توان میزان مصرف در این بخش را به ٥٥ میلیارد مترمکعب کاهش داد. به گفته او، اکنون میانگین جهانی بهره وری آب در بخش کشاورزی ١,١ کیلوگرم محصول به ازای هر مترمکعب آب است؛ آماری که در ایران عملکرد به مراتب پایین تری دارد.

سفره های زیرزمینی آب در ۱۲ استان ایران تا ۵۰ سال آینده خشک می شود

«۱۲ استان از ۳۱ استان ایران طی ۵۰ سال آینده با خشک شدن کامل سفره های زیرزمینی آب خود مواجه خواهند شد.» نیویورک تایمز با اشاره به نقش کم آبی در تحولات سیاسی و اجتماعی نوشت: نیجریه، سوریه، سومالی و حالا ایران در هر کدام از این کشورها به انحای مختلف بروز بحران آب موجب بروز مجموعه ای از ناآرامی های اجتماعی، مهاجرت گسترده، آشوب و حتی جنگ شده است.

در دوره تغییرات اقلیمی، درس هایی که این کشورها گرفته اند می تواند مورد استفاده بسیاری از کشورهای دیگر قرار گیرد. انستیتوی منابع جهانی در ماه جاری میلادی نسبت به گسترش استرس های آبی در سراسر جهان هشدار داده است: «پیش بینی شده که ٣٣ کشور جهان در سال ٢٠٤٠ میلادی با استرس بسیار بالای آبی مواجه باشند.»

نیویورک تایمز در بخش دیگری از گزارش خود آورده است که کمبود آب می تواند موجب اعتراضات خیابانی شود. چنانچه دسترسی به آب یکی از دلایل مشترک ناآرامی در هند بوده است. این عامل می تواند مورد سوءاستفاده گروه های تروریستی نیز قرار گیرد، برای مثال گروه الشباب به دنبال استفاده از جوامع مواجه با خشکسالی در سومالی برای عضوگیری بوده است. کمبود آب همچنین می تواند موجب مهاجرت های گسترده از مناطق حاشیه ای به شهرهای پرجمعیت شود.

ایران جدیدترین نمونه از کشورهایی است که در آن وقوع بحران آب منجر به نارضایتی عمومی شده است. این، به ویژه در شهرهای کوچک این کشور مصداق بیشتری دارد. مزارع خشک و دریاچه ها به شوره زار تبدیل شده است. میلیون ها نفر به مراکز استان ها و شهرهای بزرگ مهاجرت کرده اند و بیکاری منجر به افزایش نارضایتی میان جوانان شده است. تقریبا ١٤ سال است که ایران با خشکسالی مواجه است.به طور خلاصه این که وقوع یک بحران آبی، چه در نتیجه عوامل طبیعی، چه سوء مدیریت انسانی و چه هر دو، می تواند هشداری اولیه نسبت به وقوع یک دردسر جدی در آینده نه چندان دور باشد.

گروهی از مقامات بازنشسته ارتش آمریکا ماه گذشته در مقاله ای هشدار دادند که استرس آبی (کمبود آب سالم) به «یک فاکتور رو به رشد در مناطق حساس و محل نزاع جهان» تبدیل خواهد شد. در این مقاله همچنین آمده است: «با افزایش جمعیت جهان و تأثیرات ناشی از تغییرات اقلیمی، چالش های استرس آبی در طول زمان افزایش خواهد یافت.»

بر اساس پیش بینی ها، تغییرات اقلیمی موجب گرم تر و خشک تر شدن ایران خواهد شد. عیسی کلانتری، وزیر سابق کشاورزی ایران زمانی گفته بود که کمبود آب در صورتی که مدیریت نشود، موجب خواهد شد که ٥٠ میلیون نفر از جمعیت ایران ناگزیر به ترک این کشور شوند.ایران نیز مانند بسیاری از کشورها از هند گرفته تا سوریه، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سیاست خودکفایی در تولید مواد غذایی را در پیش گرفت.

این سیاست به خودی خود هدف گذاری بدی نبود، اما همان طور که کاوه مدنی، کارشناس آب در ایران می گوید، این هدف گذاری بدان معناست که دولت کشاورزان را تشویق می کند تا محصولات نیازمند آب نظیر گندم را در سراسر کشور کشت کنند. به گفته کلودیا سادوف، متخصص آب در بانک جهانی، (نتیجه این بود که) ٢٥ درصد از کل آبی که از آبخوان ها، رودخانه ها و دریاچه ها خارج شده از مقدار آبی که (توسط طبیعت) مجددا قابل بازگشت به این منابع است، فراتر رفته است.» نرخ خالی شدن سفره های آب زیرزمینی ایران امروز بین سریع ترین نرخ ها در جهان قرار دارد، به نحوی که براساس محاسبات میشل، ١٢ استان از ٣١ استان کشور «طی ٥٠ سال آینده، به طور کامل سفره های زیرزمینی شان خشک خواهد شد.»