وجود نوعی همدلی و همراهی نامحسوس با گروه طالبان بنا بر ملاحظات سیاسی همچون دشمنی با ایالات متحده آمریکا و شکست پروژه آمریکایی دولت سازی پس از 11 سپتامبر در دولت های کرزای و اشرف غنی، قابل کتمان نیست.
ساعدنیوز: سفر امیر خان متقی سرپرست وزارت خارجه گروه طالبان به تهران برای رایزنی با مقامات وزارت خارجه کشورمان خصوصاً دیدار رسمی با آقای امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه گمانه زنی هایی را در خصوص به رسمیت شناختن این گروه در صدر دولت افغانستان توسط ایران مطرح کرده است. حتی برخی رسانه ها خبر از واگذاری سفارت افغانستان در تهران به این گروه به بهانه انجام امورات کنسولی مهاجرین افغان داده اند. به نظر حضرتعالی با توجه به موضع جامعه بین الملل در خصوص به رسمیت شناخته شدن دولت افراطی طالبان خصوصاً با توجه به کارنامه سراسر خونین این گروه و تنش های منطقه ای موجود، آیا ایران می تواند اولین کشوری باشد که این گروه را به رسمیت بشناسد یا کنسولگری افغانستان را تحویل این گروه دهد؟
دکتر احمد بخشی: این رویداد از دو منظر قابل بررسی است. سفر امیر خان متقی به تهران از یک منظر، نوعی سنجش افکار عمومی و واکنش های جامعه به مشروعیت دادن به این گروه است. یعنی خبری شدن احتمال واگذاری سفارت افغانستان در تهران بعد از ترک سفارت توسط سفیر دولت اشرف غنی به مقصد یکی از کشورهای اروپایی هدفش سنجش افکار عمومی و ارزیابی دیدگاه های عمومی است. منظر دوم، دیدگاه افعانی های حاضر در داخل و خارج افغانستان به این سفر است. ممکن است برخی موافق طالبان باشند و برخی نیز مخالف طالبان. به هر صورت، کشور افغانستان بعد از سقوط دولت اشرف غنی و مستقر شدن گروه طالبان به لحاظ سیاسی و اجتماعی و اقتصادی دچار یک بحران عمیق شده است و روابط این کشور با همسایگانش نیز در حیطه های مختلف با مشکلاتی اساسی روبرو است.
خود طالبان به این نوع رفت و آمدها و ملاقات ها یک نگاه کاملاً راهبردی در راستای مشروعیت دهی به حکومت اش دارد. طبیعتاً بدون داشتن مشروعیت منطقه ای و بین المللی سامان دهی به وضعیت اسف بار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی افغانستان غیرممکن است. از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران بنا بر سیاست های کلان خودش در خصوص افغانستان و مواضع بین المللی بر تشکیل دولت جامع با حضور تمامی اقوام افغان تأکید دارد. البته سخنگوی وزارت خارجه جناب آقای خطیب زاده گفتند که "آمریکا با اشغال 20 ساله افغانستان مسبب اصلی اوضاع آشفته کنونی افغانستان است و گروه طالبان دارای جایگاه مردمی در این کشور هستند"؛ این گفته ایشان به صورت تلویحی نوعی مشروعیت بخشی است. این نوع ایهام ها زمینه را برای گمازنه زنی های مختلف فراهم می کند. ولی نمی توانیم این موضوع را کتمان کنیم که ایران به خاطر منافع ملی خودش اعم از حضور خیل عظیمی از مهاجرین، مراودات تجاری و امنیت مرزها نیازمند کنشگری فعالانه در خصوص افغعانستان است. بنابراین، اصل همسایگی اقتضاء میکند که با گفتگو و تعامل زمینه برقراری سامان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در افغانستان فراهم شود.
نکته مهم این است که این امنیت مد نظر کشور ما و سایر کشورهای منطقه و بلکه کل جامعه بین الملل در گرو تشکیل دولتی جامع و فراگیر در افغانستان است. باید تمام مردم افغانستان از غرب تا شرق و از شمال تا جنوب، در این دولت حضور داشته باشند. این سیاست منطقه ای جمهوری اسلامی است که بارها از سوی مقامات رسمی کشورمان مطرح شده است. اما وجود نوعی همدلی و همراهی نامحسوس با گروه طالبان بنا بر ملاحظات سیاسی همچون دشمنی با ایالات متحده آمریکا و شکست پروژه آمریکایی دولت سازی پس از 11 سپتامبر در دولت های کرزای و اشرف غنی، قابل کتمان نیست. این همدلی و همراهی در برخی موارد به صورت رسمی و برخی موارد به صورت غیررسمی بیان می شود.
امنیت مد نظر کشور ما و سایر کشورهای منطقه و بلکه کل جامعه بین الملل در گرو تشکیل دولتی جامع و فراگیر در افغانستان است. باید تمام مردم افغانستان از غرب تا شرق و از شمال تا جنوب، در این دولت حضور داشته باشند.
ساعدنیوز: یکی دیگر از گمانه زنی های رسانه ای که همزمان با سفر امیر خان متقی به تهران و دیدار با آقای امیرعبداللهیان در فضای رسانه ای مطرح بود، احتمال دیدار آقای متقی با احمد مسعود فرمانده جبهه مقاومت پنجشیر است. آیا اساساً با توجه به واقعیت های موجود، چنین دیداری می تواند رخ دهد؟
دکتر احمد بخشی: همان طور که عرض کردم، سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران از ابتدای بحران افغانستان و حضور دوباره طالبان در صحنه سیاسی این کشور، تشکیل دولت فراگیر با حضور تمام سلیقه ها و قومیت ها بوده و هست. طبیعتاً بخشی از این سلیقه ها و رهبران قومیت ها و جریان های سیاسی افغانستان در ایران حضور دارند و مورد حمایت جمهوری اسلامی بوده اند. من اطلاعی در زمینه رخ دادن چنین دیداری ندارم و نه رد می کنم و نه تأئید می کنم. ولیکن چنین ملاقات هایی می تواند زمینه تشکیل دولت فراگیر در افغانستان را فراهم کند؛ دولت فراگیر هم مد نظر جمهوری اسلامی ایران است و هم جامعه بین المللی بر آن تأکید دارد. البته موانعی نیز بر سر راه این دیدارها وجود دارد. طالبان بخشی از این نیروها و سلیقه ها را به دلیل حضور در دولت اشرف غنی به رسمیت نمی شناسد.
به هر صورت، در ایران هم در تهران و هم در مشهد، شخصیت های برجسته ای از گروه های مختلف و قومیت ها و سلیقه های مختلف از افغانستان حضور دارند و تعامل فعال این افراد با طالبان با میانجی گری جمهوری اسلامی ایران می تواند بسیار مفید فایده باشد. البته ما اطلاعی دقیق از وقوع یا عدم وقوع چنین دیدارهایی نداریم. شاید در حاشیه دیدار امیرخان متقی و آقای عبداللهیان چنین دیدارهایی نیز رخ داده باشد. نکته مهمتر این است که ایران به عنوان یک کنشگر تأثیرگذار منطقه ای می تواند زمینه تشکیل دولت فراگیر را فراهم سازد. این آرزوی قلبی خود من است که چنین دولتی تشکیل شود و سامان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی افغانستان بهبود یابد و همان طور که گفتم، امنیت افغانستان که تابعی است از امنیت منطقه و خودش نیز بر امنیت منطقه تأثیر دارد فقط با تشکیل دولت فراگیر تأمین می شود. سایر کشورهای همسایه نیز باید حضور فعالانه تری داشته باشند چرا که بخشی از نیروهای افغان نیز به طور مثال در پاکستان حضور دارند. در اینجا باید یک اتحاد منطقه ای برای حل بحران افغانستان شکل بگیرد. امیدواریم که ما شاهد چنین تعامل فعالانه ای برای حل مشکلات مردم افغانستان باشیم.
دکتر احمد بخشی : سقوط پنجشیر و رفوزه شدن طالبان در امتحان اعتدال
