به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از ایسنا، با نزدیک شدن مهرماه ۱۴۰۰ موضوع بازگشایی مدارس به یکی از مسائل خطیر کشور در دوران شیوع کرونا بدل شده است. علی رغم آنکه با شروع واکسیناسیون سراسری بازگشایی حضوری و محدود مدارس بدیهی به نظر می رسید، لیکن با شیوع سویه جدید دلتا، عدم پیشرفت کافی در واکسیناسیون عمومی و نگرانی از سویه جدید کرونا دوباره تردیدها درباره بازگشایی حضوری مدارس در مهرماه را شدت بخشید.
هرچند اخیراً سرپرست وزارت آموزش وپرورش اعلام کرد که سه گام برای بازگشایی مدارس طراحی شده است که «در گام اول مدارس کم جمعیت هستند که تقریبا برای بازگشایی حضوری این مدارس هیچ منعی وجود ندارد. مدارس زیر ۱۰۰ نفر و ۷۵ نفر و کلاس های زیر ۱۵ نفر را داریم که تقریبا حدود ۱۰۰ هزار کلاس درس زیر ۱۵ دانش آموز و ۴۰ هزار مدرسه با جمعیت زیر ۷۵ نفر داریم و تامین سلامت را همکاران ما انجام می دهند و زمینه حضور اینها را بعد از مدتی از شروع سال تحصیلی مهیا کنیم.»
وی اضافه کرد: گام دوم مدارس با جمعیت متوسط هستند که برای اینها به سمت رویکرد ترکیبی خواهیم رفت، یعنی بخشی از اینها را به دو گروه تقسیم خواهیم کرد، بخشی به صورت حضوری و بخشی به صورت مجازی که بستگی به ظرفیت مدرسه دارد که ممکن است در دو یا سه روز با رعایت همه پروتکل ها و استانداردها طراحی شود. آن سه روز دیگر را در فضای مجازی فعالیت خودشان را ادامه خواهند داد. گام سوم مدارس پرجمعیت هستند که تقریبا بیشترین مشکل را در این بخش داریم. در این بخش هم با آرامش بیشتری حرکت می کنیم و امیدواریم که بتوانیم حداقل ارتباط را با فضای آموزشی برقرار کنیم. حالا یا یک روز یا دو روز در هفته که بستگی به ظرفیت خود مدرسه دارد.
مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری در هفته ابتدایی شهریورماه، ابعاد بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید را بررسی و پیشنهادهای خود برای بازگشایی مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۰ - ۱۴۰۱ را ارائه کرده است.
تحلیل وضعیت کشور برای بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید
علی رغم ضرورت بازگشایی مدارس و انتظارات قبلی برای حضوری شدن مدارس در سال جدید تحصیلی، شیوع گسترده نوع دلتا در اکثر کشورهای جهان بازگشایی مدارس در شرایط کنونی را به امری پرخطر تبدیل کرده است.
در حاضر بازگشایی مدارس به صورت حضوری وابسته به فراهم بودن شرایط در ارتباط با پنج مؤلفه اصلی میزان پیشرفت واکسیناسیون سراسری، افق زمانی و مکان های واکسیناسیون کودکان و نوجوانان، کنترل پیک پنجم کرونا و جلوگیری از ورود و شیوع سویه لامبدا، برنامه ریزی مناسب برای رعایت فاصله گذاری در رده های درس و تأمین حداقل روزانه یک ماسک برای دانش آموزان، جلب رضایت خانواده ها در صورت فراهم شدن شرایط ایمن بازگشایی حضوری مدارس است.
۱- پیشرفت واکسیناسیون معلمان و واکسیناسیون سراسری
با توجه به اینکه شروع واکسیناسیون معلمان پیش شرط بازگشایی مدارس در سال جدید خواهد بود، پیش بینی می شود واکسیناسیون معلمان تا قبل از مهرماه و واکسیناسیون کادر مرتبط با مدرسه اعم از سرویس و اداری تا پایان مهرماه ۱۴۰۰ صورت گیرد.
۲- امکان علمی واکسینه کردن دانش آموزان
طبق آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی که منطبق با نظرات مشاوران و متخصصان آن سازمان است، واکسن های فایزر و بیونتک واکسن های مناسبی برای گروه های سنی بالای ۱۲ سال است. گروه های ۱۲ تا ۱۷ سال گروه های پرخطر در مقابل بیماری کووید ۱۹ و سویه های جدید آن در اولویت تزریق واکسن نسبت به گروه های دیگر سنی در میان دانش آموزان به شمار می روند.
کودکان و نوجوانان در اکثر مواقع فاقد بیماری های زمینه ای جدی بوده و اهمیت واکسیناسیون در این گروه های سنی، کاهش انتقال بیماری به افراد بزرگسال است.
در اکثر مطالعات بالینی بیان شده است که کودکان و نوجوانان به حالت شدید بیماری و بستری شدن در بیمارستان دچار نمی شوند، اما در موارد نادری نیز دیده شده است که کودکان در اثر ابتلا به کووید ۱۹ فوت کرده اند. نکته حائز اهمیت این است که نوجوانان بین ۱۲ تا ۱۷ سال در معرض خطر جدی و حتی بستری شدن در بیمارستان قرار دارند.
تاکنون بیش از ۱۳ هزار نوجوان ۱۲ تا ۱۷ سال در بیمارستان بستری شده اند و مطالعات نشان داده است میزان بستری برای این گروه سنی بسیار بیشتر از زمان شیوع آنفولانزا در سال ۲۰۰۹ میلادی است. تا اواسط ماه مه ۲۰۲۱، یک و نیم میلیون مورد ابتلا در سنین ۱۲ تا ۱۷ سال گزارش شده است که از این میان ۱۲۵ نوجوان جان خود را از دست داده اند. در بسیاری از کشورها واکسیناسیون افراد زیر ۱۹ سال آغاز شده است و واکسن فایزر به عنوان مناسب ترین واکسن جهت این گروه های سنی معرفی می شود.
برخی از این کشورها عبارتند از فرانسه از تاریخ ۱۵ ژوئن واکسیناسیون افراد بالای ۱۲ سال را آغاز کرده و بیش از ۲ میلیون کودک که ۴۰ درصد آنها ۱۲-۱۷ ساله بودند واکسینه شده اند. در اسپانیا ۴۰ درصد افراد ۱۲ تا ۱۹ ساله واکسینه شده اند. در امریکا ۴۰ درصد افراد ۱۲ تا ۱۷ سال، حداقل یک دز از واکسن فایزر را دریافت کرده اند. آلمان واکسیناسیون را برای افراد ۱۲ تا ۱۷ ساله به عنوان گروه های در معرض خطر توصیه می کند و تاکنون ۲۰ درصد افراد ۱۲ تا ۱۷ ساله یک دز و ۱۰ درصد آنها هر دو دز را دریافت کرده اند. در ایتالیا استفاده از واکسن فایزر برای افراد ۱۲ تا ۱۵ ساله در اواخر ماه میانجام شده است و در جولای نیز استفاده از واکسن مدرنا برای افراد ۱۲ تا ۱۷ ساله تأیید شد. همچنین ۳۵ درصد افراد ۱۲ تا ۱۹ سال اولین دز را دریافت کرده اند و ۱۸ درصد هر دو دز را دریافت کرده اند.
پیش شرط های بازگشایی مدارس
با توجه به مطالب بیان شده به منظور بازگشایی مدارس پیش شرط های ذیل در این مورد الزامی است:
- انتخاب واکسن مناسب و دارای اثربخشی بالا برای گروه های سنی ۱۲ تا ۱۸ سال
- بهبود اطلاع رسانی و افزایش آگاهی والدین با هدف کاهش امتناع از تزریق واکسن به فرزندان
- واکسیناسیون گسترده و سریع گروه هدف ذکر شده با هدف کاهش گردش ویروس در نوجوانان
- واکسیناسیون سراسری فعالان آموزشی به صورت ویژه معلمان در کشور. ایده آل ترین وضعیت ممکن به منظور بازگشایی مدارس تزریق سه نوبت واکسن به معلمان و مرتبطین آموزشی و دو نوبت واکسن مناسب به دانش آموزان بالای ۱۲ سال است.
- در وضعیت فعلی واکسنی ایمن برای تزریق به کودکان زیر ۱۲ سال وجود ندارد و تنها راه حفظ سلامتی، فاصله گذاری اجتماعی و کاهش انتقال بیماری از طریق ایمن سازی سایر گروه های سنی است.
- در ایران هنوز تصمیمی برای واکسیناسیون افراد ۱۲-۱۸ ساله صورت نگرفته است و لازم است به زودی درباره آن تصمیم گیری شود.
همچنین در این شرایط با توجه به نااطمینانی های جهانی نسبت به واکسن ها و اثربخشی حاصل از آن، این تصمیم که والدین در مقابل واکسیناسیون فرزندان خویش سخت بوده و مقاومت به خرج دهند، بسیار قابل درک خواهد بود. دلایل اصلی امتناع والدین از تزریق واکسن را می توان در دو گروه اصلی قرار داد؛ در این باره آنچه مسلم است ضرورت برنامه ریزی دولت برای تزریق هر چه سریعتر واکسن گروه سنی ۱۳-۱۸ سال است. جدای از فوریت اجرای واکسیناسیون گروه سنی ۱۳-۱۸ سال، اعلام هر چه سریعتر برنامه زمان بندی آن باعث خواهد شد خانواده ها از برنامه ریزی حساب شده دولت برای بازگشایی مدارس اطمینان حاصل کنند.
۳- کنترل پیک پنجم کرونا و جلوگیری از ورود و شیوع سویه لامبدا
با توجه به وضعیت فعلی مرگ و میر در کشور قرار داشتن در قله مرگ و میر پیش بینی ها حاکی از آن است که آمار مرگ و میر در دو هفته آینده رو به کاهش می گذارد. بر این اساس به نظر می رسد با فرض عدم ورود سویه لامبدا، رسیدن به آمار مرگ و میر روزانه کمتر از ۱۰۰ نفر، دوماه(یعنی تا پایان مهرماه) به طول می انجامد. لذا تقریباً مشخص است در شرایط موجود امکان بازگشایی حضوری مدارس در اول مهرماه در اکثر نقاط کشور غیر ممکن است.
همچنین در مورد سویه لامبدا پیش بینی ها حاکی از آن است که در صورت عدم اتخاذ تدابیر لازم در کشور و عدم وضع محدودیت در مرزها و فرودگاه های کشور دو ماه آینده کشور دوباره با شیوع سویه جدید کووید مواجه شده و در پایان پاییز با مرگ و میر فزاینده ناشی پیک ششم شیوع مواجه شویم. ناگفته نماند که شیوع سویه لامبدا همزمان با فصل شیوع آنفولانزا می تواند عواقبی بسیار وخیم تر از پیش بینی ها داشته باشد.
جلوگیری از شیوع سریع سویه لاندا و به تعویق انداختن هر چه بیشتر همه گیر شدن آن در کشور باعث می شود فضای عدم قطعیت موجود در بازگشایی مدارس کمی تعدیل شده و در صورت فراهم آمدن دیگر پیش شرط های لازم، مدارس را بازگشایی کرد. همچنین این تأخیر باعث می شود واکسیناسیون سراسری با توجه به سرعت کنونی تزریق در کشور پیش از شیوع پیک جدید، در اوایل زمستان تکمیل شده و بخشی از نگرانی ها درباره سویه جدید برطرف شود.
۴. برنامه ریزی مناسب برای رعایت فاصله گذاری در رده های درس و تأمین حداقل روزانه یک ماسک برای دانش آموزان
وزارت بهداشت و آموزش وپرورش دستورالعمل هایی برای رعایت شیوه فاصله گذاری و رعایت پروتکل های بهداشتی برای مدیریت فضای بهداشتی مدارس به ستاد کرونا ارائه داده اند. این دستورالعمل ها می توانند برای بازگشایی حضوری مدارس مؤثر افتند.
مهم ترین اقدامات در سه حوزه ذیل است:
١- گسترش فضای برگزاری کلاس های درس
۲- پراکنده سازی ساعات برگزاری کلاس ها جهت کاهش تراکم دانش آموزان
۳- تأمین و توزیع اقلام بهداشتی نظیر ماسک و دستکش در مدارس و مواد ضدعفونی کننده
لازم به ذکر است دولت یا آموزش وپرورش باید در این زمینه بودجه ای برای تهیه ماسک، مواد ضدعفونی کننده و همچنین ارتقاء امکانات بهداشتی مدارس به خصوص در مناطق محروم کشور اختصاص دهد. برای مثال تخمین زده می شود با فرض حضور دو روز در هفته ای دانش آموزان در مدارس نیاز به تأمین یک میلیارد ماسک برای دانش آموزان وجود دارد.
۵- جلب رضایت خانواده ها در صورت فراهم شدن شرایط ایمن بازگشایی حضوری مدارس
در نهایت علاوه به بر شرایط عینی، آمادگی ذهنی خانواده ها شرط لازم هر گونه تصمیم گیری در بازگشایی مدارس است. بسیاری از خانواده ها به خصوص در طبقه متوسط شهری حتی پس از واکسیناسیون معلمان حاضر به فرستادن دانش آموزان خود به مدرسه نیستند.
لذا آگاهی بخشی و اقناع ذهنیت اجتماع نسبت به کارایی واکسیناسیون موضوعی است که در سطوح کلان سیاستگذاری کرونا باید مورد توجه قرار گیرد.
البته تفکیک میان گروه های مختلف اجتماعی در این زمینه لازم است. این مهم در صورتی ممکن می شود که دولت در این زمینه نگرش سنجی منطقه ای انجام داده و میزان همراهی خانواده ها با تصمیم بازگشایی مدارس در مناطق مختلف را از قبل ارزیابی کند.
چند پیشنهاد برای بازگشایی مدارس
مدیریت بیماری کرونا در کشور معطوف به تقویت سه عامل فاصله گذاری اجتماعی و کاهش تحرک جمعیت، استفاده از ماسک و واکسیناسیون سراسری است. در این میان بازگشایی حضوری مدارس با عامل فاصله گذاری و کاهش تحرک جمعیت در تعارض قرار می گیرد. در مقابل آموزش عمومی کشور در دوران همه گیری کرونا و به دلیل کیفیت کم آموزش های مجازی با سه مشکل اساسی یعنی کاهش کیفیت آموزش و افزایش نابرابری، آسیب های سلامت جسمی و روانی دانش آموزان و مشکلات خانواده مواجه است.
در سال گذشته و پیش از شروع واکسیناسیون در دنیا بسیاری از کشورها در ایامی که با اوج همه گیری مواجه نبودند اقدام به بازگشایی مدارس کردند. در کشور ما نیز مدل سازی انجام شده نشان از آن داشت که بازگشایی مدارس در دو روز هفته در شهر پرجمعیتی چون تهران ۱۰ درصد به آمار ابتلا و مرگ و میر می افزاید. لذا در بهمن ماه گذشته با توجه به شیوع کمتر بیماری در مناطق کم جمعیت تر این پیشنهاد توسط مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری ارائه شد که مدارس با محدودیت هایی بازگشایی شوند؛ اما شرایط حال حاضر با هشت ماه پیش از دو جهت تغییر یافته است. وجه منفی این تغییر آن است که شدت شیوع سویه های جدید بیماری افزایش یافته و قابل مقایسه با گذشته نیست و در مقابل وجه مثبت وضعیت جدید اغاز واکسیناسیون سراسری در کشور است.
لذا شرایط جدید نیازمند سیاست ها و ملاحظات جدید در بازگشایی مدارس است. با توجه به مؤلفه های اصلی مؤثر در تعیین شرایط بازگشایی مدارس که شرح آن رفت، پیشنهادات و توصیه های زیر به ستاد کرونا ارائه می شود: با توجه به پایان پیک پنجم شیوع کرونا در پایان مهرماه و ایمن شدن کامل معلمان در همین زمان به نظر می رسد امکان بازگشایی حضوری مدارس حداقل تا آغاز آبان ماه وجود ندارد.
در عین حال بازگشایی حضوری مدارس در ابتدای آبان ۱۴۰۰ منوط به در نظر گرفتن ملاحظات ذیل است:
۱- پیش از هر چیز باید توجه داشت که حضوری شدن مدارس وظیفه دولت و حاکمیت بر حسب تعهد قانونی برای فراهم کردن آموزش عمومی در کشور است. لذا با توجه به عدم کفایت حداقلی آموزش های مجازی، دغدغه بازگشایی حضوری باید برای همه دستگاه های کشور اولویت تلقی شده و حداکثر حمایت ها از وزارت آموزش وپرورش در این موضوع به عمل آید.
۲- واکسیناسیون معلمان تا پایان شهریور انجام شود.
٣- پیک پنجم کنترل شده و کشته ها هر چه زودتر به زیر ۱۰۰ نفر برسد.
۴- تمهیدات لازم در مرزهای زمینی و هوایی کشور برای جلوگیری از ورود سویه لامبدا اندیشیده شود تا واکسیناسیون سراسری پیش از شروع پیک ششم کرونا به پایان رسد. ورود ویروس لامبدا به کشور می تواند سبب بی اثر شدن تمام برنامه ریزی ها شود.
۵- نیاز است هر چه سریعتر برنامه زمان بندی واکسیناسیون ۱۲-۱۸ سال مشخص شود.
۶- ایجاد اعتماد اجتماعی نسبت به امنیت سلامت دانش آموزان پس از بازگشایی شرط لازم امکان پیاده سازی هر تصمیم در این موضوع است. لذا پیشنهاد می شود دولت نگرش سنجی منطقه ای در این باره انجام داده و میزان همراهی خانواده ها با تصمیم بازگشایی مدارس در مناطق مختلف را از قبل ارزیابی کند. همچنین در مورد بازگشایی مدارس اولویت ها و موارد زیر باید در برنامه ریزی ها مورد توجه قرار گیرد.
۷- دبستان ها در اولویت بازگشایی قرار گیرد. با توجه به نظر متخصصان در رابطه با عدم نیاز به واکسیناسیون در کودکان زیر ۱۲ سال، لازم است دو برنامه متفاوت برای بازگشایی حضوری مدارس در دو دوره دبستان و دبیرستان ارائه شود.
۸- با توجه به سه عامل فرهنگ زندگی، تراکم کلاس ها و همچنین همراهی خانواده ها با تصمیم بازگشایی حضوری، بهتر آن است برنامه ریزی برای بازگشایی در شهرهای کوچک و بزرگ به صورت جداگانه انجام شود.
۹- در دوران بازگشایی حضوری مدارس لازم است رصد منطقه ای به طور مداوم انجام شده و تصمیم گیری به مناطق آموزشی واگذار شود.
۱۰- بازگشایی مدارس دبیرستان در شهرهای بزرگ منوط به واکسیناسیون دانش آموزان است.
پیشنهادات یک عضو کمیسیون آموزش مجلس برای بازگشایی مدارس
