به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از خبرگزاری فارس، فقط «کرونا» دید و بازدید عیدانه ایرانی ها را تعطیل نکرد؛ یک بار هم «تیفوس» همین کار را کرد. از سال ۱۳۱۸ جنگ جهانی دوم شروع شد و از سال ۱۳۲۰ ایران بی دفاع باوجود اعلام بی طرفی توسط بریتانیا و شوروی اشغال شد. کمبود مواد غذایی و قحطی و بیماری و ناامنی که بماند امراض واگیر هم از راه رسیدند و روزگار ایرانی ها سیاه شد.
در میان این بیماری ها از همه بدتر تیفوس بود که سال ۱۳۲۱ از راه رسید و اسفند آن سال دولت ایران رسماً از همه گیری تیفوس خبر داد.
دلایل همه گیری تیفوس نیز مشکلات ناشی از اشغال نظامی ایران، سوءتغذیه مردم و از همه مهم تر استقرار نظامیان خارجی اعلام شد که از جبهه های آلوده به بیماری ها به ایران آمده بودند.
البته فروردین همان سال نخستین گروه از مهاجران لهستانی با کشتی های روسی وارد بندر انزلی شده بودند و منابع تاریخی، بیماری تیفوس را نتیجه ورود و استقرار آنان در شهر های ایران معرفی کرده اند. هر چه بود نوروز ۱۳۲۲ از ترس تیفوس، مردم عید نداشتند.
شیوع ناگهانی و غافلگیرانه!
پس از کشمکش های جنگی و سیاسی فراوان میان لهستان و شوروی قرار شده بود اسرای لهستانی از خاک شوروی به اروپا بازگردند یا به کشور های دیگر مهاجرت کنند و مسیر این مهاجرت از ایران می گذشت. طی جنگ جهانی دوم حدود ۱۶۰ هزار نظامی و غیرنظامی لهستانی وارد ایران شدند و برخی هایشان نیز حداقل تا پایان جنگ در ایران ماندند.
لهستانی ها با لباس هایشان که آلوده به حشرات ناقل تیفوس بود بیماری آوردند یا حداقل انتشار بیماری تیفوس به نامشان نوشته شد. تیفوس یک بیماری کشنده است که از طریق شپش، کک، کنه و موش به انسان منتقل می شود. عفونت حاد ناشی از این بیماری می تواند پوست، دستگاه عصبی، دستگاه گوارش و عضلات بدن را درگیر کند. هنگامی که رعایت بهداشت فردی به دلایلی نظیر جنگ ممکن نباشد این بیماری همه گیر می شود و تلفات می گیرد.
همان سال که جنگ جهانی دوم شروع شد واکسنی نیز برای تیفوس کشف شده بود، ولی در ایران اشغال شده، خبری از واکسن نبود. تیفوس به عنوان یک بیماری غیر شایع در ایران وجود داشت، ولی آن سال مردم غافلگیر شدند و نمی دانستند برای مقابله با شیوع ناگهانی این بیماری چه باید کرد. وضعیت خراب تر از این حرف ها بود و هنگامی که جنگ و بیماری تمام شد دولت ایران حتی نمی دانست چند نفر به دلیل این بیماری فوت شده اند. آماری در کار نبود، ولی تاریخ می گوید هزاران ایرانی به دلیل تیفوس مردند. باقی هم به دلیل حصبه و وبا و گرسنگی و جنگ. تلفات ایران در جنگ جهانی دوم را حدود ۲ تا ۴ میلیون نفر تخمین می زنند.
صابون کمیاب بود
بهار ۱۳۲۲ اوج همه گیری تیفوس بود. مردم از ترس در خانه هایشان مانده بودند. این بیماری سراسر کشور را گرفته بود، ولی بیشتر در تهران و مشهد و اصفهان و کرمان و حاشیه جنوبی ایران قربانی می گرفت. دارو کمیاب بود و تعدادی از پزشکان و پرستاران و حتی دانشجویان پزشکی که داوطلبانه به مردم کمک می کردند خودشان به تیفوس مبتلا شده و درگذشتند.
در آن شرایط که حتی صابون کمیاب بود مرگ ومیر ناشی از تیفوس و شیوع این بیماری به دلیل ضعف بهداشت عمومی، داد نمایندگان مجلس را درآورد؛ «هر جای دنیا که تشریف ببرید قیمت استحمام از همه چیز ارزان تر است. اینجا کدام حمام که شما بروید کمتر از یک تومان است... مردم فقیر بیچاره که نمی توانند با این قیمت حمام کنند... آن وقت بروید آب این حمام ها را ببینید چه کثافتی است. خب، آن آب از این نهر ها می آید که تویش رخت می شویند، تویش پر از سگ مرده و گربه مرده است و وقتی که می آید در حمام یک قدری زیرش را آتش می کنند...»
«امان الله خان اردلان» وزیر بهداری نیز در روز هایی که هزاران نفر از جمعیت ۷۰۰ هزارنفری تهران به تیفوس مبتلا شده بودند در مجلس شورای ملی چنین گزارش داد: «ما الآن در بیمارستان شفا، نجات و رازی تقریباً ۳۰۰ تختخواب داریم که بیمار های تیفوس را می پذیریم، ولی آنچه مشهود است بیماری زیادتر از این است و متأسفانه محلی برای نگاهداری این ها نیست. باید حقایق را گفت.»
پول عید مردم، حمام صحرایی شد!
روزنامه ها نوشتند و مردم هم تصمیم گرفتند که آن سال خرید عید نکند و به دیدوبازدید نروند. به جایش پول عید را به بیماران تیفوسی کمک کنند که اغلب نیز از مردم فقیر بودند. با همین روحیه یک انجمن جلوگیری از بیماری تیفوس در تهران تشکیل شد که ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار ریال اعانه مردمی جمع کرد. با این پول یک حمام صحرایی با ۴۸ دوش در میدان سنگلج برپا کردند و خانه و اثاثیه هزاران مبتلابه تیفوس نیز ضدعفونی شد. اعلامیه هایی هم برای اطلاع رسانی درباره روش های پیشگیری از شیوع تیفوس به تعداد زیاد تهیه و توزیع شد.
لهستانی ها چه شدند؟
اغلب مهاجران لهستانی در اردوگاه هایی در شهر های مختلف ایران ازجمله بندر انزلی، مشهد، همدان، قزوین، خرمشهر، اهواز و اصفهان زندگی می کردند. برخی از آن ها نیز در شهر ها به کارگری و مشاغل مختلف مشغول شده بودند. آرامستان مخصوص لهستانی ها که در برخی شهر های ایران باقی مانده یادگار همین مهاجرت گروهی است. اردوگاه های لهستانی ها در تهران در محله های یوسف آباد، دوشان تپه و سرخه حصار بود. بخشی از آنان در ایران ماندند و برای خودشان مدرسه و کلیسا دایر کردند. حتی همان سال های جنگ روزنامه ای هم به زبان لهستانی برای خودشان منتشر می کردند.
درنهایت پس از پایان جنگ «کارول بادر» وزیرمختار لهستان در ایران در نامه ای به استاندار خراسان از مهمان نوازی ایرانیان قدردانی کرد. نماینده مهاجران لهستانی نیز پیش از ترک ایران در نامه ای برای ایرانی ها چنین نوشت: «این حسن میهمان نوازی و پذیرایی... هیچ گاه از خاطره ملت لهستان پاک نخواهد شد. همه ما که در وطن شما زندگانی کرده ایم بهترین یادبود ها را از آن حفظ خواهیم کرد. ما نه تن ها با قلبی مملو از امتنان ایران را ترک می کنیم بلکه بهترین ادعیه صمیمانه خود را برای سعادت و ترقی کشور شما و ملت ایران نثار می کنیم.»
