پایان نامه چیست ؟
هنگامی در دوره های تحصیلات تکمیلی که شامل مقاطع بالاتر از کارشناسی ارشد می شود تحصیل می کنید، برای به پایان رسانیدن دوره های خود باید پایان نامه ارایه دهید. در دوره کارشناسی ارشد از کل واحدهایی که دانشجو باید بگذراند، پایان نامه 6 واحد را به خود اختصاص داده است. در دکتری نیز پایان نامه یا تز دکتری شما 18 واحد درسی را اختصاص داده که تقریبا نیمی از واحدهایی است که باید برای این دوره پاس کنید. با این تفاسیر می توان فهمید که پایان نامه بخش مهمی از تحصیل دانشجویان می باشد. نکته مهمی که باید دوباره تاکید کنیم این است که ارایه پایان نامه لازمه فارغ التحصیلی است و بدون آن دانشجویان نمی توانند دوره تحصیلی را پایان داده و مدرک دریافت کنند. علاوه بر این می توان به اهمیتی بالایی که پایان نامه و موضوع آن در سابقه پژوهشی و اعتبار علمی دانشجو و موفقیت های آتی وی دارد، اشاره نمود. اما پایان نامه چیست؟
طبق تعریف پایان نامه «نوشته ای است که از راه تجزیه و تحلیل منطقی و انجام پژوهش و تحقیق های علمی اقدام به پاسخگویی با سوالی علمی می کنید.» این تعریف از پایان نامه جنبه تحقیقاتی و پژوهشی پایان نامه را نشان می دهد. افراد در شروع دوره های تحصیلی با انتخاب استاد راهنما شروع به انتخاب موضوع و انجام تحقیق برای نگارش پایان نامه می کنند. هنگامی که تحقیق و پژوهش انجام گرفت و نتایج خوبی از آن به دست آمد فرد اقدام به نگارش پایان نامه می کند که دارای اسلوب و ساختار خاص به خود می باشد.
ضرورت و اهمیت پایان نامه
ضرورت:
در کلیه رشته های دانشگاهی، در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری، نگارش و ارائه پایان نامه ضروری است. البته در دوره کارشناسی برخی رشته های فنی و هنری نیز دانشجو ملزم به تهیه پایان نامه تحصیلی است. در حوزه علوم پزشکی، برحسب مقطع تحصیلی، پایان نامه ها به سه گروه علوم پایه، عمومی (بالینی)، و تخصصی تقسیم می شوند. پایان نامه های پژوهشی متعلق به دوره های تحصیلات تکمیلی یکی از انواع منابع اطلاعاتی ردیف اول محسوب می شوند.
اهمیت:
پایان نامه ها را معمولاً از دو دیدگاه ارزیابی می کنند:
- به عنوان گامی مقدماتی و نخستین تحقیق جدّی و منضبط دانشجو در زمان بندی مشخص؛
- به مثابه کاری نهایی که برآیند کل یافته های دانشجو در طول دوره تحصیلی است.
عمده دلایل تهیه پایان نامه تحصیلی عبارتند از:
- یادگیری روش شناسی تحقیق؛
- توسعه نگرش علمی؛
- کسب موفقیت برای مطالعه ای جدی و عمیق و کسب تجربه علمی در حوزه موضوعی خاص؛
- کسب مهارت برای مطالعه نقّادانه و موشکافانه؛
- بهره مندی از اطلاعات جدیدتر؛
- شرط لازم برای دریافت مدرک تحصیلی؛
- انتشار نتایج پایان نامه به شکل مقاله پژوهشی در مجلات علمی و تخصصی.
قابلیت های این گونه منابع از نظر اطلاعاتی و پژوهشی، سبب شده است که پایان نامه ها را از دو دیدگاه در رشته های مختلف دانشگاهی و پژوهشی مورد توجه قرار دهند: یکی به عنوان مدرک مفید پژوهشی (به اعتبار متن تحقیق)؛ و دیگری به مثابه نوعی کتابشناسی تخصصی (به اعتبار فهرست مآخذ پایانی).
استفاده از پایان نامه تابع شرایط ویژه ای است زیرا، از لحاظ حقوقی، تکثیر و نقل از پایان نامه های تحصیلی بدون اجازه از صاحبان اثر (دانشجو و استاد راهنما) مجاز نیست. طبق قانون واسپاری، نسخه های محدودی به دانشکده محل تحصیل و کتابخانه مربوط ارائه می شود و در کتابخانه ها نیز سعی شده است از پایان نامه ها فقط در حد مطالعه در محل و احیاناً معدودی نقل قول با ذکر منبع و یا استفاده از منابع و مراجع معرفی شده و نهایتاً روبرداشت چکیده پایان نامه ها استفاده شود.
ساختار کلی پایان نامه :
پس از انتخاب موضوع پایان نامه باید به آماده سازی بخش های مختلف آن بپردازید. ساختار کلی پایان نامه بدین شکل است:
- صفحات آغازین ( جلد ، صفحه بسم الله الرحمن الرحیم، صفحه عنوان، صورت جلسه دفاع از پایان نامه، تعهدنامه، چکیده، فهرست)
- فصول پایان نامه
- منابع و مراجع
- ضمیمه ها و پیوست ها
- صفحات پایانی (ترجمه چکیده به انگلیسی، صفحه عنوان انگلیسی)
فصول پایان نامه
پایان نامه های کارشناسی ارشد طبق استاندارد اکثر دانشگاهها شامل ۵ فصل میشوند. این فصول به ترتیب موارد زیر را در بر می گیرند:
- فصل اول: مقدمه و طرح مسئله ( کلیات تحقیق )
- فصل دوم: مروری بر منابع یا روش تحقیق
- فصل سوم: مدلها و ایده های تحقیق
- فصل چهارم: نتایج تحقیق
- فصل پنجم: نتیجه گیری جمع بندی و پیشنهادات
مراحل نگارش یک پایان نامه کارشناسی ارشد
انتخاب موضوع پایان نامه
اولین قدم در راه نوشتن پایان نامه کارشناسی ارشد،را باید محکم برداشت تا بتوان پایان نامه را راحتتر پیش یرد پس باید در انتخاب موضوع دقت لازم و زیرکانه عمل کرد.موضوع پایان نامه خود کارشناسی ارشد را با توجه به معیارهایی مانند نیاز جامعه، در اختیار داشتن امکانات تحقیق نظری و عملی، داشتن دانش وعلاقه در زمینه مورد نظر، آینده شغلی و مواردی از این قبیل انتخاب کنید و سعی کنید موضوع پایان نامه شما در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتر تغییر زیادی نداشته باشد.تا بتوان موضوعی مناسب و در خور پیدا کنیدکه بسیار اهمیت داردبهتر است در انتخاب موضوع پایان نامه علایق خود و امکاناتی را که در اختیار دارید جهت انتخاب موضوع پایان نامه خود در نظر بگیرید. موضوعی که انتخاب می کنید باید جدید باشد و نباید در گذشته انجام شده باشد. پرسش اصلی پایان نامه خود را مشخص کنید. هر تحقیق علمی سعی دارد که پاسخی به یکی از سوال های علمی که تا کنون جوابی برای آن وجود نداشته است، حال زمانی که موضوع را انتخاب کردید نوبت به انتخاب اساتید راهنما و مشاور می رسد.
انتخاب منابع تحقیق
مرحله بعدی برای نوشتن پایان نامه کارشناسی ارشد ، انتخاب منابع تحقیق برای تهیه پایان نامه وآماده سازی برای نگارش است بعد از انتخاب موضوع مورد تحقیق حالا نوبت به این می رسد که مقالات و کتب منتشر شده در زمینه موضوع شما را بررسی کنید و از تمامی تحقیقات انجام شده آگاه شوید. این کار را هم برای فهمیدن کارتان باید انجام دهید و هم برای اینکه نشان دهید که در مسیر علمی منطقی، تحقیق شما حرکت می کند. منابع اولیه و منابع ثانویه خود را انتخاب کرده و تمامی آن ها را فهرست کنید. یادتان باشد که اطلاعات منابع استفاده شده در پایان نامه باید در انتهای آن آورده شود.
منابع اولیه خودتان را انتخاب نمایید.
منابع اولیه، منابعی هستند که توسط فردی نگاشته شده اند که خالق ایده، داستان، نظریه، آزمایش و غیره بوده است. آن ها مبانی واقعی و مهمی هستند و درصورتی که مشغول نوشتن یک تز تحلیلی باشید، در تز کارشناسی ارشد خود از آن ها استفاده می کنید.
مثلاً، رمانی که نوشته ی ارنست همینگوی است یا یک مقاله در یک مجله ی علمی که در آن نتایج جدیدی برای نخستین بار بیان شده است، هر دو را ممکن است بتوان منابع اولیه ی یک پروژه بشمار آورد.
منابع ثانویه چه منابعی هستند؟
منابع ثانویه، منابعی هستند که راجع و پیرامونِ منابع اولیه نگاشته شده اند. لازم است که این منابع در تز کارشناسی ارشد شما گنجانده شوند، چراکه باید نشان دهید که درک عمیقی از محیط موضوع موردنظرتان دارید و آنچه را دانشمندان برجسته در خصوص سوژه ی پژوهشتان گفته اند، درک کرده اید.
مثلاً، کتابی که راجع به رمان ارنست همینگوی یا یک مقاله علمی نوشته شده است و به بررسی یافته های فرد دیگری می پردازد، هر دو از منابع ثانویه بشمار می روند.
سابقه تحقیق را بررسی کنید. ببینید آیا قبلا کسی در زمینه مورد نظر تحقیق انجام داده است یا خیر؟ برای این مورد لازم است تعداد زیادی مقاله از مجلات معتبر، مقاله از کنفرانس، کتاب، گزارش تحقیق و مواردی از این قبیل را شناسایی کرده باشید و یک نسخه از آنها را به همراه یک جمع بندی برای خود حفظ کرده باشید.زمانی که کار تحقیق و پژوهش و جمع آوری اطلاعات به پایان رسید حال نوبت به نگارش حرفه ایی و تخصصی دارید.. برای این کار ابتدا باید رئوس مطالب را برای خود مشخص کنید تا بتوانید راحت تر پایان نامه را بنویسید. بدین منظور ضوابط مربوط به نگارش را از دانشکده خود تهیه کنید و ایده تحقیق انجام شده را برای خود بنویسید تا ابعاد کار در ذهنتان مشخص تر شود. رئوس مطالب کار خود را بنویسید و طرح کلی پروژه انجام شده را برای خود تهیه کنید. در نهایت آشنایی کاملی از ساختار و شکل پایان نامه پیدا کنید.
جهت پاسخ گویی به پرسش اصلی پایان نامه تان، لازم است تحقیق خود را انجام دهید. متون مختلف و مربوطه را بخوانید، آزمایش های مربوطه را انجام دهید، آن چه لازم است در راستای پاسخ به پرسش پژوهشی تان انجام دهید، به انجام رسانید. با این کار خواهید فهمید که آیا پروژه ی انتخاب شده توسط شما ارزش ادامه دادن را دارد یا خیر؛ و درخواهید یافت که آیا مشکلاتی ذاتی در مسیر انجام پژوهش تان وجود دارد که باید برطرف گردند یا خیر. این امر هم چنین به شما کمک خواهد کرد، اطلاعاتی را که برای پیشروی به مرحله ی بعد لازم دارید، گردآوری نمایید.
برنامه زمان بندی انجام پایان نامه را تهیه کنید.
بعد از اتمام مراحل بالا و ویرایش و نگارش پایان نامه باید پایان نامه آماده را نوشت و در نهایت تایپ کرد .برای این کار حتما برنامه زمانبندی شده ای را برای خود تعیین کنید و یک زمان پایانی برای تمام شدن نوشتن برای خود انتخاب کنید تا بتوانید منظم تر و با برنامه تر، پایان نامه را بنویسید. در نوشتن خود باید در تنظیم بخش های مختلف دقت به خرج دهید و متنی که می نویسید کاملا علمی باشد و برای هر نظریه علمی که به کار می گیرید منبع معتبر علمی ارایه دهید. ارجاعات داخل متن را رعایت کنید. در نهایت بارعایت نکات نگارشی پایان نامه خود را نوشته و تحویل دانشگاه داده و آماده دفاع ازآن شوید مدارک مورد نیاز دانشکده را فراهم و اقدام های قانونی را برای شروع تحقیق انجام دهید.
توجه داشته باشید که تصویب پایان نامه تازه شروع کار است. شما شش ماه فرصت دارید تا از پایان نامه خود دفاع کنید.
مراحل اخذ، تدوین و دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد تمامی رشته ها و گرایش ها
- انتخاب موضوع پایان نامه
- انتخاب استاد راهنما و مشاور
- تکمیل فرم انتخاب موضوع پایان نامه و ارائه به مدیر گروه
- تکمیل پروپوزال زیر نظر استاد راهنما و مشاور و ارائه پرپوزال به گروه تخصصی
- تصویب پرپوزال در گروه تخصصی و ارسال به پژوهش دانشکده
- صدور کد برای پایان نامه
- نگارش پایان نامه
- اعلام آمادگی دفاع و داوری پایان نامه
- برگزاری جلسه دفاع از پایان نامه
- ثبت نمره نهایی
برای تهیه یک پایان نامه مورد تایید نکاتی در خصوص مطالب بالا و رفع ابهامات میدهیم تا دانشجویان بتوانند بهترین موضوعات را انتخاب و پایان نامه ایی ارایه دهند که برای آینده کشور مفید وقابل استفاده باشد.ارایه یک پایان نامه معتبر در سطح بین المللی باعث میشود تا اختراعات و نو آوری های خوبی انجام شود.
۱-آیا خلاصه پایان نامه ضرورتی دارد؟
پاسخ: خلاصه پایان نامه های کیفی یا کمی میتواند در ژورنال های کنفرانس های داخل و خارج از کشور و همچنین در ژورنال های معتبر که impact factor دارند درج شود. در صورتی که انگلیسی بوده و توسط یک native ویرایش شود.
۲-برای انجام مرور منابع خوب چه باید کرد؟
پاسخ: بهترین کار، مطالعه زیادی منابع گوناگون مانند کتاب و مقاله است. یادداشت برداری از منابع خوب و سپس برقراری ارتباط معنا دار بین مفاهیم مربوط به پیشینه تحقیق، می تواند مرور منابع خوبی را که به ذهنیت خواننده در درک پایان نامه و علت پرداخت به موضوع کمک کرده است، فراهم کند.
بررسی مرور منابع پایان نامه های معتبر ایرانی و خارجی در رشته شما نیز میتواند اشراف اطلاعاتی و درک شما را از شیوه نگاش و پرداخت به مقوله مرور منابع، افزایش دهید.
۳-در بخش تحیل آماری ضعیف هستم. چه باید بکنم؟
پاسخ: بهتر است بخش را در اختیار متخصصان آمار گذاشه تا داده های شما را تحلیل کنند.
۴-شیو ه رفرنسی دهی در پایان نامه چگونه باید باشد؟
پاسخ: شیوه های مختلف از جمله Harvard referencing system در دسترس است.
۵-آیا برای اخذ ادمیشن از دانشگاه های خارج، اصل پایان نامه باید ضمیمه مدارک شود؟
پاسخ : خیر. خلاصه کفایت می کند.
راهنمای جامع مراحل انجام پایان نامه کارشناسی ارشد از تصویب تا دفاع
