رتینوپاتی دیابتی چیست؟
رتینوپاتی دیابتی عارضه ای ناشی از دیابت است که به دلیل تغییرات ایجاد شده در رگ های خونی رخ می دهد. پرده شبکیه لایه عصبی در پشت چشم است که نور را درک می کند و تصاویر را به مغز می فرستد. وقتی عروق خونی در شبکیه آسیب می بینند ممکن است باعث نشت مایع یا خون شده یا منجر به رشد شاخه های عروقی شکننده و کلافه مانند شده و باعث تخریب شبکیه شود در نتیجه تصویری که شبکیه به مغز می فرستد تار شده یا کج و معوج می شود. رتینوپاتی دیابتی یکی از علل اصلی کاهش دید است و کسانی که دیابت درمان نشده دارند 25 برابر شانس بیشتری برای کوری نسبت به افراد عادی دارند.
علائم رتینوپاتی دیابتی
معمولاً در مرحله رتینوپاتی زمینه ای علامتی وجود ندارد. اگرچه ممکن است در صورت ایجاد تورم مرکز دید تاری دید به صورت تدریجی ایجاد شود. شما ممکن است هرگز به تغییر میزان دید خود پی نبرید. معاینه چشم پزشکی تنها راهی است که به کمک آن می توان تغییرات داخل چشم شما را پیدا کرد.
وقتی که خونریزی ایجاد می شود دید شما تار شده، لکه هایی در آن پیدا می شود و حتی ممکن است به کلی دید شما از بین برود. رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو اگرچه بدون درد است اما شکل شدیدی از بیماری است و نیازمند توجه پزشکی فوری است. حاملگی و افزایش فشار خون ممکن است رتینوپاتی دیابتی را تشدید کنند.
نقش بیمار در درمان رتینوپاتی دیابتی
- ویزیت چشم حداقل سالی یکبار توسط چشم پزشک: اگر مشکلی وجود داشته باشد، اگر زود تشخیص داده شود، درمانش هم موفق تر خواهد بود. پزشک رگ های خونی چشم را برای مشخص شدن نشانه های اولیه آسیب بررسی خواهد کرد.
- کنترل مرتب قند خون: اگر قند خون شما در حد پایین و ثابت نگه داشته شود، آسیب به عروق خونی کوچک در چشم نیز کند خواهد بود. شما باید در سال چندین بار آزمایش خون A1C را انجام دهید.
- کنترل فشار خون: فشار خون بالا به تنهایی می تواند عامل بروز بیماری های چشم باشد. اگر فشار خون بالا و دیابت را توامان دارید، نیاز به دقت بیشتری برای کنترل فشار خون هست. از پزشک خود برای نحوه اندازه گیری دقیق فشار خون مشورت بگیرید. در نظر داشته باشید که برای بسیاری از مبتلایان به دیابت، فشار خون باید کمتر از 140/80 باشد.
- آزمایش سطح کلسترول: آزمایش خون برای بررسی میزان کلسترول بد یا همان ال دی ال و کلسترول خوب یا همان اچ دی ال می توان انجام داد.
- تغذیه سالم غذا: میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین های بدون چربی انتخاب خوبی هستند. خوب غذا خوردن سطح انسولین را در بدن شما تنظیم میکند.
- ترک سیگار: سیگار باعث بروز مشکلات عروق خون در چشم نیز می شود پس همین حالا سیگار کشیدن را متوقف کنید.
- انجام فعالیت های ورزشی:ورزش تاثیر بزرگی بر قند خون دارد. اگر از انسولین یا داروهای پایین آورنده قند خون استفاده می کنید، از پزشک خود سطح فعالیت بدنی که باید انجام دهید را بپرسید. همچنین سوال کنید که چه نوع تمرینی برای شما مناسب تر است.
- ملاقات با چشم پزشک در سه ماهه اول بارداری: هر گونه علائم چشمی در شما که منجر به تغییر در بینایی می شود، نیاز به مراجعه به پزشک دارد. تغییرات چشمی از قبیل:تاری دید، لکه های سیاه، چشمک زدن نور، از دست دادن نسبی یا کامل بینایی در یک یا هر دو چشم.
تشخیص رتینوپاتی دیابتی
بهترین راه برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی معاینه چشمی در فواصل منظم می باشد که توسط چشم پزشک بایستی انجام شود. رتینوپاتی بسیار شدید ممکن است کاملاً بدون علامت باشد. بیماری را می توان با درمان بهبود بخشید. برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی چشم پزشک با استفاده از دستگاهی بنام افتالموسکوپ بداخل چشم شما نگاه می کند. چشم پزشکی ممکن است قبل از معاینه با استفاده از قطره چشمی مردمک را باز کند.
چنانچه چشم پزشک رتینوپاتی دیابتی را تشخیص دهد ممکن است نیاز به عکس رنگی ته چشم یا آزمایش خاصی بنام "آنژیوگرافی با فلوئورسئین" باشد تا مشخص شود که شما احتیاج به درمان دارید یا نه؟ در آنژیوگرافی با فلوئورسئین یک ماده رنگی به داخل رگ شما تزریق می شود و عکسهای مخصوصی از چشم شما گرفته می شود.
درمان رتینوپاتی دیابتی
- سن شما
- تاریخچه پزشکی شما
- چگونگی نحوه زندگی شما
- چه مقدار شبکیه صدمه دیده است ؟
در بسیاری موارد احتیاجی به درمان نیست اما بیمار باید بطور مرتب تحت معاینات چشمی قرار گیرد. در دیگر موارد، درمان برای متوقف کردن صدمات ناشی از رتینوپاتی دیابتی و در صورت امکان بهبود دید انجام می شود.
جراحی لیزر: این روش اغلب در درمان رتینو پاتی دیابتی موثر است. یک اشعه قوی از نور لیزر بر بروی قسمت صدمه دیده شبکیه متمرکز می شود. تابش اشعه لیزر رگهای نشت کننده را می بندد و بدین وسیله تورم مرکز دید کم می شود. این نوع درمان "فوتوکوآگولاسیون - Photocoagulation" نامیده می شود.
در موارد رشد رگهای خونی غیرطبیعی (نئوواسکولاریزاسیون) تابش اشعه لیزر در تمامی قسمت های کناری پرده شبکیه استفاده می شود. اثرات ناشی از لیزر باعث کاهش رشد رگهای خونی غیرطبیعی شده همچنین شبکیه را به پشت چشم می چسباند و مانع جدا شدگی شبکیه می شود.
جراحی لیزر ممکن است در مطب چشم پزشک و یا در یک کلینیک بصورت سرپایی انجام شود. چنانچه رتینو پاتی دیابتی در مراحل اولیه تشخیص داده شود جراحی لیزر می تواند سیر کاهش دید را كُند کند. حتی در مراحل پیشرفته بیماری (رتینوپاتی پرولیفراتیو) نیز، جراحی لیزر شانس کاهش شدید دید را کم می کند.
کرایوتراپی(سرد کردن): اگر زجاجیه به دلیل وجود خون کدر باشد جراحی لیزر را تا زمانی که خون جذب شود نمی توان انجام داد. در بعضی موارد خونریزی زجاجیه، کرایوتراپی یا یخ زدن شبکیه ممکن است در کوچک شدن رگهای خونی غیرطبیعی کمک کننده باشد.
ویترکتومی (برداشتن زجاجیه): در رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو پیشرفته ممکن است چشم پزشک برداشتن زجاجیه را توصیه کند. این جراحی میکروسکوپی در اطاق عمل انجام می شود. ویترکتیومی زجاجیه پر شده از خون را بر می دارد و به جای آن ماده شفافی را جایگزین می کند. در حدود %70 بیماران بعد از برداشتن زجاجیه بهبودی دید دارند . گاهی اوقات قبل از انجام عمل برداشتن زجاجیه چشم پزشک ممکن است برای چند ماه یا یک سال صبر کند تا شاید خونریزی خود به خود جذب شود.
ترمیم شبکیه : در صورتیکه بافت تخریب شده منجر به جداشدگی شبکیه از پشت چشم شود کاهش شدید دید یا کوری را باعث می شود مگر اینکه جراحی برای چسباندن شبکیه به موقع و با موفقیت انجام شود.
پیشگیری رتینوپاتی دیابتی
به گفته این متخصص، تنها راه پیشگیری از بروز عوارض چشمی بیماری قند، کنترل دیابت است که با داشتن فعالیت بدنی منظم، رژیم غذایی صحیح و کنترل قند با داروی خوراکی و در صورت نیاز، انسولین تزریقی ممکن است. فراموش نکنید علائم چشمی دیابت فقط به دلیل بالا بودن قند خون بروز می یابد.
سخن پایانی
بیماران مبتلا به دیابت بایستی حداقل سالی یک بار توسط چشم پزشک معاینه شوند. وقتی که رتینوپاتی دیابتی ایجاد شد معاینات بیشتر چشم پزشکی با فواصل کمتر ضروری است.
با کنترل دقیق چشم پزشک می توانید درمان را قبل از صدمه دید شروع کنید. جراحی و یا لیزر برای درمان رتینوپاتی دیابتی بسیار موثر است.
