با توجه به این که دولت عربستان پایگاه مردمی بسیار ضعیفی دارد و ترامپ به درستی گفته بود که اگر دو روز آمریکا حمایت خودش از عربستان را قطع کند، این رژیم ساقط می شود، نمی توان این تصمیم اوپک را به عربستان نسبت داد.
ساعدنیوز: اوپک در یک تصمیم غیرمنتظره اعلام کرد که 2 میلیون بشکه تولید روزانه خودش را کاهش خواهد داد. این تصمیم در شرایطی اتخاذ شده است که ایالات متحده آمریکا به شدت خواستار افزایش تولید نفت اوپک خصوصاً کشورهای متحد آمریکا بود. در اجلاس کشورهای عرب در عربستان، بن سلمان صریحاً اعلام کرد که عربستان توان افزایش تولید را ندارد. به نظر می رسد که با توجه به جایگاه عربستان در اوپک و تأثیرگذاری فرآوان این کشور در جریان تصمیم سازی، این تصمیم باعث تنش میان دو متحد استراتژیک یعنی ریاض و واشنگتن شود. خصوصاً در کنفرانس خبری اوپک، خبرنگاران آمریکایی از وزیر انرژی عربستان پرسیدند که آیا این تصمیم به معنای به خطر افتادن روابط راهبردی عربستان و آمریکا نیست! به نظر حضرتعالی چه پرونده ها و سناریوهایی منجر به اتخاذ این تصمیم کلیدی در اوپک شده است؟
دکتر سید جعفر قنادباشی: بسم الله الرحمن الرحیم؛ یقیناً این سناریویی است که پشت پرده های بسیاری می تواند داشته باشد. این نخستین باری نیست که عربستان و آمریکا به یک معنا وارد چالش در حوزه نفت می شوند. در دوران ملک فیصل و بحث حمایت از اسرائیل، ما شاهد تحریم نفتی عربستان بودیم. در آن زمان، استراتژی ایالات متحده این بود که به سمت جایگزین کردن منابع نفتی دیگر به جای خاورمیانه حرکت کند تا هیچگاه از ناحیه تحریم نفتی در غرب آسیا آسیب نبیند.
در آن زمان، تلاش های زیادی برای کشف چاه های نفت در آفریفا شد؛ در چاد و در نیجریه اکتشافاتی صورت گرفت و حتی در آمریکای لاتین نیز همین استراتژی دنبال شد. همین استراتژی باعث شد که آمریکا در آن زمان، آسیب کمتری از ناحیه تحریم نفتی متحمل شود. بعد از انقلاب اسلامی نیز تنش در بازار نفت ایجاد شد و تهدیدهای جدیدی از تحریم نفتی در خاورمیانه مطرح گردید. به همین دلیل، حتی آمریکا به وارد کردن نفت آنگولا به بازار هم فکر کرد.
اما بحث تصمیم اوپک در این شرایط باید از منظر سناریویی پیچیده تر تحلیل شود. قضیه به این سادگی نیست. با توجه به این که دولت عربستان پایگاه مردمی بسیار ضعیفی دارد و ترامپ به درستی گفته بود که اگر دو روز آمریکا حمایت خودش از عربستان را قطع کند، این رژیم ساقط می شود، نمی توان این تصمیم را به عربستان نسبت داد و حرکتی انقلابی محسوب کرد چرا که اصولاً کشورهای دیکتاتوری مثل عربستان نمی توانند پایه گذار حرکت های ضدامپریالیستی باشند!
یکی از سناریوهای احتمالی می تواند حول ارتباط این تصمیم در اوپک با انتخابات میان دوره ای کنگره در آبان ماه باشد! به هر صورت، بن سلمان و حاکمان عربستان سرنوشت خودشان را با ترامپ گره زده بودند و در مقابل، مردم آمریکا به بایدن رأی دادند. شاید عربستان این را یک شکست بزرگ برای خودش به حساب می آورد و می خواهد با فشار به دولت بایدن بر روی نتایج انتخابات آتی در آمریکا تأثیر بگذارد.
از سوی دیگر، نباید لابی رژیم صهیونیستی را فراموش کنیم. اسرائیل هم در اینجا منافعی دارد که شاید با تصمیم اخیر اوپک بهتر قابل وصول باشند. شاید در اینجا، بده و بستان هایی پنهانی میان اسرائیل و عربستان سعودی در کار باشد که البته نمی توانیم آن را تأئید یا نفی کنیم. این طبیعتاً یک سناریوی محتمل است. اما این مطلب یقینی است که عربستان به عنوان یک نظام دیکتاتوری طبیعتاً بدون حامی نمیتواند چنین اقدامی کرده باشد.
به این نکته هم باید توجه داشته باشیم که رد پیشنهاد افزایش تولید نفت از سوی عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس یک واقعیت است. به این معنا که آنها واقعاً توان سخت افزاری افزایش تولید را در حال حاضر ندارند.
سناریوی محتمل بعدی، بحث تطهیر بن سلمان از تهمت نوکری آمریکا است. سالهاست که بن سلمان به عنوان نوکر آمریکا مطرح است. اگر او می خواهد سال ها در این کشور حکومت کند، ترسیم چهره ای ضدامپریالیستی و مستقل از او می تواند کمک حالش باشد. حتی این موضوع برای تطهیر تلویزیون ایران اینترنشنال هم می تواند کارایی داشته باشد!
البته به عقیده من، فارغ از سناریوهای احتمالی ای که مورد اشاره قرار گرفت، تصمیم اخیر اوپک بیشتر به نظر بخشی از یک سناریو است. این کاهش می تواند موقتی باشد تا افزایش آتی را توجیه کند! عربستان سعودی در مقامی نیست که واقعاً بتواند از آمریکا گروکشی کند!
یک تحلیل اوپراتوری و سطحی هم می تواند این باشد که به نوعی بده و بستان میان ریاض و کرملین در کار است. به همین دلیل، پوتین قطعنامه های مطرح شده علیه عربستان در جنگ یمن را وتو می کرد! تا امروز عربستان از او دستگیری کند! اما به نظر من این تحلیل دقیقی نیست.
البته تعارض منافع انگلیس و آمریکا هم می تواند زمینه چنین تصمیمی باشد. عربستان سعودی به انگلیس نزدیک تر از امریکا است. انگلیس یکی از تولیدکنندگان نفت در جهان است و می تواند از این تصمیم برای بازاریابی برای نفت خودش استفاده کند.
قدر مسلم آن است که موضع عربستان یک موضع اصیل نیست چون اصلاً عربستان یک حکومت اصیل مردمی ندارد! این کشور در حدی نیست که بخواهد برای آمریکا چالش درست کند. آمریکا می تواند در دو روز این کشور را محو و نابود کند.
به نظر می رسد این تصمیم اوپک برای روسیه هم خشنودکننده نخواهد بود، چون رقبا در بازار زیاد خواهند شد. یقین دارم که این تصمیم اوپک حاصل چند ماه کار جمعی و هم اندیشی است و شوکه کننده است.
ساعدنیوز: بعد از جنگ اوکراین، وضعیت بازار انرژی بسیار متلاطم شده است و سنگین ترین بهای این تلاطم توسط کشورهای اروپایی متحد ایالات متحده آمریکا پرداخت می شود. با توجه به این که آمریکا تلاش فرآوانی برای کاهش قیمت انرژی و مدیریت بهتر بازار انرژی برای جلب رضایت اروپایی ها برای ادامه حمایت از تحریم هایی که آمریکا بر علیه روسیه وضع کرده، کرد. شوک اخیر اوپک می تواند وضعیت را به مراتب بغرنج تر کند. آیا این حرکت اوپک میتواند تأثیری راهبردی در روند جنگ اوکراین داشته باشد؟
دکتر سید جعفر قنادباشی: نمی توان تأثیر این تصمیم در روند جنگ را انکار کرد. واقعیت این است که جنگ اوکراین در واقع جنگ انرژی است. این جنگ هم از خیلی وقت پیش در جبهه دیگری در جریان بود و امروز خودش را در جبهه اوکراین آشکار ساخته است.
اما نباید این واقعیت را فراموش کنیم که هر زمان قیمت نفت در بازار بالا می رود، اوپک با ریختن نفت به بازار سعی در کنترل قیمت نفت را دارد. دلیل این موضوع هم در واقع جلوگیری از ورود نفت چاه های غیرفعال به بازار است. این چاه های غیرفعال در واقع چاه هایی هستند که هزینه تولید و حمل و نقل انها با قیمت جاری نفت همخوانی ندارد و به علت پائینتر بودن قیمت نفت در مقایسه با قیمت مورد انتظار آنها برای تأمین هزینه و توجیه پذیر کردن تولید، به بازار عرضه نمی شوند.
تحلیل من آن است که با تصمیم کنونی اوپک، قیمت نفت افزایش خواهد یافت. کاهش 2 میلیون بشکه نفت تولیدی اوپک در روز، رقم بالایی است و بازار انرژی تحمل این مقدار از کاهش را ندارد. طبیعتاً با افزایش قیمت نفت، چاه های غیرفعال وارد چرخه تولید نفت خواهند شد و به این طریق رقبای جدیدی برای نفت روسیه در بازار هویدا خواهد شد. در مغرب در سومالی و برخی کشورهای آفریقایی، چاه هایی هستند که استخراج نفت از آن ها به دلیل عدم همخوانی قیمت با هزینه تولید نفت غیرفعال اند.
بنابراین، به نظر می رسد این تصمیم اوپک برای روسیه هم خشنودکننده نخواهد بود، چون رقبا در بازار زیاد خواهند شد. یقین دارم که این تصمیم اوپک حاصل چند ماه کار جمعی و هم اندیشی است و شوکه کننده است. عربستان رژیمی نیست که بتواند یکه تازی کند.
از سوی دیگر، اگر درآمد نفتی کشوری مثل عربستان بالا برود، خرید تسلیحات از سوی این کشور افزایش خواهد یافت. همه اینها به نفع ایالات متحده آمریکا است. شاید این طرح، تلاشی باشد برای تأمین کسری بودجه شدید ایالات متحده آمریکا! امروز بایدن تمام کمک های تسلیحاتی آمریکا به اوکراین را به دلار می گوید تا در زمان مناسب تمام این دلارها را از زلنسکی بخواهد تا برگرداند. می خواهد اوکراین را به آمریکا بدهکار کند.
بنابراین، من معتقدم با تصمیم کنونی اوپک، حتی منابع نفتی در جنوب مدیترانه اعم از الجزایر، لیبی و مصر، فعال خواهد شد و حتی گازی که در این مناطق وجود دارد هم بعید نیست که وارد بازار شود.
آینده جنگ اوکراین بعد از الحاق دونباس به روسیه چه خواهد بود؟
