هر چند که تشخیص محل سکونت زوجین در عقد نکاح یکی از شخصی ترین و جزیی ترین موضوعات ضمن ازدواج است ، با این حال واجد جنبه های حقوقی مهمی نیز می باشد ؛ چرا که بر اساس قانون مدنی ، اصولا زن موظف است در همان محلی که شوهرش سکونت دارد اقامت کند . در واقع به دلیل اینکه بر اساس قانون ریاست بر خانواده و زندگی مشترک با شوهر بوده و همچنین به دلیل لزوم تمکین زن از همسر ، اصولا زن در همان منزلی که شوهر برای محل سکونت مشترک فراهم می کند و در آنجا زندگی می کند ، زن نیز باید در همان محل با مرد ادامه زندگی بدهد تا قادر به ایفای وظایف زناشویی خود بر اساس قانون باشد ؛ لذا بر اساس قانون مدنی اقامتگاه زن شوهردار یا محل سکونت وی ، همان اقامتگاه شوهر است .
استثنائات محل سکونت زن
همانگونه که در قسمت قبل اشاره گردید ، اصولا زن موظف است در همان محلی که شوهرش سکونت دارد زندگی کند و نمی تواند بدون دلیل موجهی زندگی خانوادگی را ترک کند ؛ چرا که در این صورت عدم تمکین محقق شده است و هر گاه این عدم تمکین زن به اثبات برسد ، حق نفقه زن از بین خواهد رفت . با این حال ، در برخی از موارد ، زن می تواند در محلی به غیر از محل سکونتی که شوهر تدارک دیده است زندگی کند که با عنایت به قانون مدنی ، استثنائات محل سکونت زوجه در محلی غیر از اقامتگاه شوهر عبارتند از :
- در مواردی که زن با سکونت در منزل شوهر دچار خوف جسمی ، روحی و حیثیتی می شود ، می تواند به دلیل عسر و حرج از سکونت در محل اقامت همسر امتناع کند ؛
- در برخی از شرایط ، زن می تواند قبل از ایفای کامل وظایف زناشویی ، از حق حبس در عقد نکاح استفاده کند و از سکونت در منزل شوهر امتناع کند ؛
- در شرایطی نیز زن حق تعیین محل زندگی را ضمن عقد ازدواج شرط کرده است که در این صورت ، می تواند در محلی غیر از اقامتگاه مرد سکونت داشته باشد که این موضوع تحت عنوان شرط محل سکونت توسط زوجه شناخته می شود که در ادامه به توضیح بیشتر آن خواهیم پرداخت .
شرط محل سکونت زن در عقد ازدواج
بر اساس ماده 1114 قانون مدنی : " زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید ؛ مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد " . همانگونه که از این ماده استنباط می شود ، اصولا زن پس از ازدواج در جایی که شوهر انتخاب و سکونت می کند باید با او زندگی کند ؛ اما در صورتی که زن به صورت شرط ضمن عقد نکاح ، تعیین محل سکونت را شرط کرده باشد ، می تواند در جایی غیر از محل اقامت شوهر نیز زندگی کند . حالات مختلف شرط محل سکونت زن در عقد ازدواج که به نوعی شرط فعل در عقد نکاح است ، عبارتند از :
- زن شرط می کند که پس از ازدواج در محل یا شهر یا منزل خاصی زندگی کند ؛
- زن شرط می کند که مرد وی را از منزل ، محل یا شهر خاصی خارج نکرده و به جای دیگر نرود ؛
- زن شرط می کند که در همه حال حق تعیین محل سکونت را پس از ازدواج داشته باشد که در این شرایط ، مرد باید با توجه به شرط زن ، محل زندگی مشترک را انتخاب کند و اگر زن راضی به زندگی با مرد در محل مشخصی نشد ، نمی تواند دعوای الزام به تمکین زن اقامه کند ؛ چرا که بر اساس شرط ضمن عقد ، تعیین محل سکونت به عهده زن گذاشته شده است . اما در برخی موارد ممکن است که مرد از شرط مذکور تخلف نماید و در عمل زن را با مضیقه مواجه سازد که در این حالت ، هر چند نمی توان حق فسخ عقد نکاح را برای زن قائل شد ، جبران خسارت زن از بابت تخلف از شرط ضروری است که این موضوع در مقاله تخلف از شرط فعل در عقد نکاح مورد بررسی قرار گرفته است .
طرق واگذاری حق تعیین مسکن به زوجه
زوج می تواند ضمن عقد نکاح و در سند نکاحیه این حق را به زوجه انتقال دهد بدین صورت که در بند های مربوط به شروط ضمن عقد نکاح این حق به زوجه اعطا شود اما چنانچه زوج هر زمانی پس از عقد نکاح نظر به اعطای این حق به زوجه داشته باشد می تواند از طریق دفاتر ثبت اسناد رسمی این حق را به زوجه واگذار کند، البته دیده شده برخی از افراد طی یک سند عادی این حق را به زوجه اعطا کرده اند به طور مثال در مراسم بله برون در یک برگ و سند عادی این حق منتقل شده است، البته لازم به ذکر است که پس از اثبات این واگذاری حق تعیین مسکن، در مراجع قضایی مانعی برای اعمال آن وجود ندارد.
اهمیت حق مسکن و تاثیر آن در دعاوی
هنگامی که این اختیار به زوجه منتقل شود در واقع حق تعیین مسکن از زوج سلب می شود و به مانند وکالت در طلاق نبوده به این صورت که زوج با دادن وکالت در طلاق به زوجه، همچنان از این حق برخوردار است. در نتیجه چنانچه زوج محل سکونت را مغایر با نظر زن تعیین کند زوجه می تواند با استناد به واگذاری حق تعیین مسکن استناد نموده و در صورتی که زوج مسکنی مخالف با شرط تعیین مسکن انتخاب نمود، زوجه می تواند از انجام وظایف زناشویی خود امتناع کند و اصطلاحاً تمکین نکند و به دلیل گفته شده زن ناشزه تلقی نشده و همچنان مستحق نفقه می باشد.
شروط اختیاری ضمن سند نکاحیه
همانگونه که اشاره شد زوجین می توانند علاوه بر شروط پیش بینی شده شروط دیگری ضمن سند نکاحیه یا در دفاتر ثبت اسناد رسمی ثبت کنند. در این فرصت قصد داریم که از موارد پیش گفته به اعطای حق انتخاب مسکن برای زن یا به عبارتی تعیین محل زندگی مشترک بپردازیم که برخی از افراد برای دوام بهتر زندگی مشترک و دلایل دیگر این حقوق را به زوجه انتقال می دهند. در ادامه به سایر شروط پیش بینی شده ضمن سند نکاحیه می پردازیم که این شروط عبارتند از:
- عدم پرداخت نفقه به مدت ۶ ماه و عدم امکان الزام او به پرداخت
- سوء رفتار یا سوء معاشرت به حدی که ادامه زندگی غیر قابل تحمل باشد
- ابتلاء زوج به امراض صعب العلاج به گونه ای که در ادامه زندگی ایجاد خطر کند
- جنون
- اشتغال زوج به شغلی که منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد
- محکومیت زوج به حکم قطعی پنج سال حبس یا بیشتر
- اعتیاد زوج به هرگونه ماده ای که برای زندگی مضر باشد و ادامه زندگی را دشوار سازد
- ترک زندگی مشترک بدون عذر موجه یا شش ماه غیبت متوالی
- محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب هرگونه جرمی مغایر با شئون خانوادگی
- عدم بارداری زوجه پس از گذشت پنج سال از زندگی مشترک به علت عقیم بودن یا عوارض جسمی زوج
- مفقودالاثر شدن زوج و پیدا نشدن پس از گذشت ۶ ماه از مراجعه زوجه به دادگاه
- تجدید فراش بدون رضایت زوجه یا عدم اجرای عدالت میان آنها
مسکن زن , انتخاب شهر محل زندگی
حق تعیین مسکن به زن را هم می توان ضمن عقد نکاح وبعداز عقد نکاح داده شود زن باید گزینه ای را که به عنوان منزل انتخاب می کند با وضع اجتماعی شوهروقدر اجتماعی وشایستگی خودش هم اندازه باشد هنگامی که شوهر به زن اجازه نداده باشد که خانه را انتخاب کند زن ناگزیر است که در خانه ی که شوهرش برای زندگی تعیین کند سکونت نماید و اگر اجازه تعیین حق مسکن به زن داده شده باشد خانه ای که زن تعیین میکند شوهر باید آن را آماده کند که زن در آنجا زندگی کند و شوهر هم طبق قانون باید به آن خانه برود و شوهر باید حتما مطابق شرطی که گذاشته عمل کند از نظر حضرت امام خمینی این شرط صحیح ولازم الوفاء است.
بررسی حق سکونت به لحاظ مطلق یا مقید بودن
این حق به معنای این است که شوهر می تواند چنانچه حق سکونت بر عهده او باشد زن با به شهر یا هر خانه ای که خواست وارد کند یا این که انتخاب شهر به زن سپرده می شود؟ هرگاه اختیار تعیین مسکن به طور مطلق به زن داده شده باشد می توان گفت حق تعیین شهر، تعیین محل، وحتی تعیین ساختمان به اختیار زن می باشد اما چنانچه شرط مقید شده باشد به زمان و مکان خاصی زن فقط می تواند در محدوده همان شرط عمل کند.اگر زن با شوهر خود شرط کند که او رااز شهری که مد نظر زن است بیرون نبرد یادر همان شهری که زن تمایل به زندگی دارد سکونت کنند این شرط لازم الوفاء خواهد بود.
امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
شرط محدود کردن حق طلاق زوج
